Για τα "Λαϊκά Προάστια" του Ηλία Ανδριόπουλου και του Μιχάλη Μπουρμπούλη

Πρέπει να αναγνωρίζουμε τις πηγές μας και τα χρέη σε όσα μας έδωσαν έμπνευση, ήχο, ακόμα και όνομα. Το όνομα της ιστοσελίδας μας είναι κατά το ήμισυ δανεισμένο από τον τίτλο του δίσκου των Ηλία Ανδριόπουλου και Μιχάλη Μπουρμπούλη, "Λαϊκά Προάστια", που εκδόθηκε το 1980 (Lyra 3748) με τη φωνή της Σωτηρίας Μπέλλου. Από τότε ο δίσκος πούλησε πάνω από 500,000 αντίτυπα, και κατάφερε να επιβιώσει και μετά το τέλος της εποχής την οποία εξέφρασε. Ποια ήταν αυτή η εποχή; Εποχή οραμάτων (ανεκπλήρωτα τα περισσότερα), αισιοδοξίας για τις καλύτερες μέρες που υποτίθεται ότι θα έρχονταν, και εισόδου στο προσκήνιου κοινωνικών δυνάμεων που για χρόνια είχαν διωχθεί και περιθωριοποιηθεί. Ο δίσκος έχει τη δική του ιστορία, όπως την περιγράφει ο Τάσος Κριτσιώλης στην ιστοσελίδα Music corner
(http://www.musiccorner.gr/extras/record/003.html)

-----

Ο σπουδαίος αυτός δίσκος που κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 1980 με ερμηνεύτρια τη Σωτηρία Μπέλλου, έχει τη δική του ιστορία. Σε πρώτη φάση, τα τραγούδια επρόκειτο να ερμηνεύσει η Βίκυ Μοσχολιού η οποία μάλιστα είχε τραγουδήσει κάποια από αυτά σε μια συναυλία του Ηλία Ανδριόπουλου το καλοκαίρι του 1979. Στην ίδια συναυλία πήρε μέρος και η Μπέλλου τραγουδώντας ορισμένα ρεμπέτικα κι ακούγοντάς την, ο συνθέτης έκρινε πως έπρεπε τελικά να τα πει εκείνη!

Αρχικά, ο αείμνηστος Αλέκος Πατσιφάς (ιδρυτής και διευθυντής της "LYRA") ήταν αντίθετος με αυτή την επιλογή, καθώς πίστευε ότι η μεγάλη ρεμπέτισσα θα βρισκόταν «έξω από τα νερά της» και ο κόσμος δεν θα αγόραζε ένα δίσκο της με ουσιαστικά «έντεχνα» κομμάτια. Εν τέλει πείστηκε και η δουλειά έγινε, παρά το γεγονός ότι συχνά-πυκνά η Μπέλλου δε μπορούσε να κατανοήσει τους στίχους του Μπουρμπούλη και δυσκολευόταν να εκφράσει το νόημά τους στην ερμηνεία της!

Να προσθέσω ότι αρχικά ο δίσκος επρόκειτο να ονομαστεί «Προάστια» αλλά ο Ανδριόπουλος πρόσθεσε το «Λαϊκά», ενώ σε δύο τραγούδια αναφέρεται ως στιχουργός κάποια Στέλλα Καλαβίτη. Οι στίχοι είναι και πάλι του Μπουρμπούλη, ο οποίος ωστόσο διαφώνησε με κάποιες αλλαγές που έγιναν σ' αυτούς και δε θέλησε να μπει το όνομά του!

Τάσος Κριτσιώλης

-----

Προφανώς, τα Προάστια έπρεπε όχι μόνο να είναι Λαϊκά, αλλά και να φαίνονται, δηλαδή να ονομάζονται έτσι. Αυτή η προσθήκη ήταν ίσως αναγκαίος όρος μιας ιστορικής περιόδου που πρόβαλε τη λαϊκότητα αλλά και φλέρταρε με το λαϊκισμό. Με ή χωρίς την προσθήκη του επιθέτου πάντως, τα Προάστια τραγούδησαν τα βιώματα του "λαού" και άξια κατάφεραν να εγγραφούν στη συλλογική του συνείδηση. Ο Μπουρμπούλης χρησιμοποιεί μοτίβα ενός συγκεκριμένου, ταξικά προσδιορισμένου, ιστορικού πλαισίου: καταπίεση, εξορία, μετανάστευση. Οι ανθρωπογεωγραφικές αναφορές του καταδεικνύουν αυτή την ταξικότητα: Πλατεία Βάθης, Καισαριανή, Ακροναυπλία, Γερμανία, Πέραμα, Κοκκινιά. Το εργατικό στοιχείο κυριαρχεί: μηχανουργεία, στοές, σιδεράδικα. Έτσι, ίσως η προσθήκη του όρου να είναι διπλός πλεονασμός, και γιατί το περιεχόμενο του δίσκου κατοχυρώνει από μόνο του τη λαϊκότητά του, αλλά και γιατί τα προάστια σαν αστικός-γεωγραφικός προσδιορισμός εμπεριέχουν τον λαό, είναι εξ' ορισμού λαϊκά.

Από εκείνον το δίσκο, η "Πλατεία Βάθης" και το "Μην Κλαις" άγγιξαν αμέσως το κοινό. Είναι όμως άλλα τα τραγούδια του δίσκου που διατηρήθηκαν σχετικά αύθαρτα. Η επιλογή υποκειμενική: "Ο αγέρας στους δρόμους", "Στις λασπωμένες γειτονιές", "Μεταξουργείο", και το ομώνυμο τραγούδι, "Λαικά Προάστια":

ΛΑΙΚΑ ΠΡΟΑΣΤΙΑ

Στίχοι: Μιχάλης Μπουρμπούλης
Μουσική: Ηλίας Ανδριόπουλος

Χτύπησαν μεσάνυχτα
και τα παραθύρια
δέρνει αγέρας και νερό.
Παγωνιά στην κάμαρα
λόγια πικραμένα
κι αύριο μεροκάματο σκληρό

Προάστια λαϊκά, πικραμένα
Προάστια φτωχά, ξεχασμένα.

Στα δικά μας τώρα: τα Μουσικά Προάστια θα επιδιώξουν να είναι λαϊκά, χωρίς όμως να χρειάζονται τον λεκτικό πλεονασμό. Όπως και στα προάστια, το λαϊκό στοιχείο εμπεριέχεται εξ' ορισμού και στη μουσική, ως μορφή συλλογικής καλλιτεχνικής έκφρασης.

Το βέβαιο είναι ότι δημιουργοί όπως ο Ανδριόπουλος και ο Μπουρμπούλης άφουγκράστηκαν τις ανάγκες και τα βιώματα των ιστορικών υποκειμένων της εποχής τους. Ακόμα περιμένουμε τους αντίστοιχούς τους, που 30 χρόνια μετά θα βγουν να τραγουδήσουν για τα σημερινά σιδεράδικα, όποια και αν είναι αυτά για τον καθένα και την καθεμιά μας. Κάτι παραπάνω να κάνουμε δεν μπορούμε, εκτός από το να επισημάνουμε την απουσία αυτών των δημιουργών, και να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας προς τον Ανδριόπουλο, τον Μπουρμπούλη και τη μοναδική Μπέλλου για τα Προάστια τους.

Ηρακλής Οικονόμου