Για τις "Δέκα και μία νύχτες" της Αρλέτας

Μελωδική διαμαρτυρία της Τζόαν Μπαέζ ή μινιμαλισμός του Βιμ Μέρτενς? Κινηματογραφικό σχόλιο του Νίνο Ρότα ή βυζαντινό τροπάριο; Μεταμεσονύχτιο ψιθύρισμα της Τζόνι Μίτσελ ή ανάμνηση αθηναϊκού γραμμοφώνου του ’50; Παρισινό καφέ ή μπαρ στην Αριζόνα; Πού αλήθεια μας πάνε οι «Δέκα και μία νύχτες», η ζωντανή ηχογράφηση της συναυλίας της Αρλέτας από το Περοκέ που κυκλοφόρησε το 1988 από την Columbia; Ποιος ακριβώς είναι ο σημερινός μας σταθμός στην περιδιάβαση της δεκαετίας του '80; 

21 τραγούδια σε ζωντανές εκτελέσεις. Από Χατζιδάκι μέχρι Σπανό και από Λάκη Παπαδόπουλο μέχρι Μπητλς, μαζί φυσικά με τραγούδια της Αρλέτας όπως «Το καφενείο» και η «Σχιζοφρένεια». Τελείως υποκειμενικά, ξεχωρίζουμε δύο σε μουσική Ελένης Καραΐνδρου: «Το τραγούδι της λίμνης» σε στίχους της Αρλέτας και «Όλα μπερδεύονται γλυκά» σε στίχους της Μελίνας Τανάγρη.

Το τραγούδι της λίμνης
Μουσική: Ελένη Καραΐνδρου
Στίχοι: Αρλέτα
Μες στο νερό ψάρι χρυσό γλιστράς
κι εγώ ψαράς με δίχτυ αδειανό
θάλασσα εσύ κι εγώ ο ναυαγός σου
στην αγκαλιά σου πεθαίνω και ζω.

Είσαι νοτιάς κι εγώ πουλί χαμένο
εκεί που θέλεις με πηγαίνεις με πετάς
είσαι βοριάς, παγώνεις τα φτερά μου
κι ύστερα μ’ ένα φιλί ψηλά με πας.

Κρατάς εσύ τιμόνι και πανιά
κι εγώ παιδί χαμένο μοναχό
μάγισσα εσύ κι εγώ ακόλουθός σου
χωρίς εσένα δεν ξέρω να ζω.

Είσαι νοτιάς κι εγώ πουλί χαμένο
εκεί που θέλεις με πηγαίνεις με πετάς
είσαι βοριάς, παγώνεις τα φτερά μου
κι ύστερα μ’ ένα φιλί ψηλά με πας.
-----

Όλα μπερδεύονται γλυκά
Μουσική: Ελένη Καραΐνδρου
Στίχοι: Μελίνα Τανάγρη
Οι δρόμοι λες κι έχουν αδειάσει
τα φώτα ανάψανε δειλά
δεν έχει ακόμα σκοτεινιάσει
κι όλα μπερδεύονται γλυκά.

Κι εγώ μες στα δικά σου μάτια
πώς βρήκα πάλι τη ρωγμή
και πέφτω με την ίδια ζάλη
την ίδια τρέλα και ορμή;

Δεν είναι πως σε περιμένω
και βρίσκω τρόπο για να ζω
μα κάπου εδώ είν’ αφημένο
ό,τι απόμεινε μισό.

Με φτάνουν τα μικρά σου νέα
με πολιορκούν από παντού
μοιάζει η ζωή σου να ’ναι ωραία
κι η καρδιά σου να ’ναι αλλού.

Κι εγώ μ’ αυτή την απορία
που μήνες τώρα κουβαλώ
για ποια κρυμμένη αρμονία
εσύ είσαι εκεί κι εγώ εδώ.

Δεν είναι πως σε περιμένω
και βρίσκω τρόπο για να ζω
μα κάπου εδώ είν’ αφημένο
ό,τι απόμεινε μισό.

Ο δρόμος φαίνεται μπροστά μου
να ξετυλίγεται ανοιχτός
εγώ ανοίγω τα φτερά μου
μα ειν’ ο ορίζοντας θολός.

Όσο κι αν μου ’λεγες μωρό μου
«εσύ ’σαι πλάσμα φωτεινό»
εγώ είμαι εδώ χωρίς το φως μου
και φως μου εσύ δεν είσαι εδώ.

Δεν ξέρω πια να περιμένω
κι ας βρίσκω τρόπο για να ζω
μα κάπου εδώ είν’ αφημένο
εκείνο το άλλο σου μισό.

Οι δρόμοι λες κι έχουν αδειάσει
τα φώτα ανάψανε δειλά
δεν έχει ακόμα σκοτεινιάσει
κι όλα μπερδεύονται γλυκά.
-----

Η φωνή της Αρλέτας, μέσα στην ατέλεια και τις ασυνέχειές της, διηγείται εκφραστικά τις 21 μουσικές ιστορίες του δίσκου. Πέρα όμως από την πρωτότυπη επιλογή των τραγουδιών και την υποβλητική ερμηνεία της Αρλέτας, αυτό που πραγματικά κάνει τη διαφορά στον δίσκο είναι οι ενορχηστρωτικές επιλογές του Zlatan Klaric. Η ορχήστρα, αποτελούμενη από πιάνο (Zlatan Klaric), βιολί (Valentine Beikof), κόντρα μπάσο (Γιάννης Αγαπητός) και κρουστά (Τάκης Χελιώτης), δίνει μια λιτή, μινιμαλιστική διάσταση στο έργο, και δείχνει ότι δεν είναι αναγκαία η προσθήκη ολόκληρης της Φιλαρμονικής της Βιέννης για κάποιον που θέλει να αποφύγει την - καθ’ όλα σεβαστή - πεπατημένη του λαϊκότροπου ήχου και του μπουζουκιού. Το βιολί ειδικά είναι καθοριστικό, μεταβάλλοντας την ατμόσφαιρα ανάλογα με τις ορέξεις του. Καίρια, για παράδειγμα, είναι η παρέμβασή του στο τραγούδι «Η ομίχλη μπαίνει από παντού στο σπίτι», από την Γ’ Ανθολογία του Γιάννη Σπανού. Αλλά και η κιθάρα της Αρλέτας, όταν μένει μόνη της στη σκηνή, μεταπλάθει σε βάθος τραγούδια εντυπωμένα στη συλλογική καλλιτεχνική μνήμη. Κλασσικό παράδειγμα αποτελεί το «Παράπονο» των Θεοδωράκη-Χριστοδούλου, που από βροντερός ύμνος γίνεται ψίθυρος, διατηρώντας όμως την ίδια πειστικότητα και ουσία.

Ας αφήσουμε όμως την τελευταία λέξη στην Αρλέτα, και τη σεμνή αναφορά στη σχέση της με το κοινό:
"Φίλοι μου η σχέση μεταξύ μας
άρχισε μάλλον μπερδεμένα
εγώ φοβόμουνα εσάς
κι εσείς φοβόσαστε εμένα!
Μα όσο περνούσε ο καιρός
νομίζω λιώσανε τα χιόνια
το λέει κι ο σοφός λαός
πως, συνηθίζει πια κανείς
μετά τα πρώτα 20 χρόνια!"

Αρλέτα, Δέκα και μία νύχτες – Ζωντανή ηχογράφηση από το Περοκέ, Columbia, 1988.

ΥΓ (1): Αυτός ο ιστορικός δίσκος της Αρλέτας κυκλοφορεί σε CD, και μάλιστα σε ιδιαίτερα χαμηλή τιμή (σε γνωστό δισκοπωλείο της Αθήνας το βρήκαμε 6.90 Ευρώ).

ΥΓ (2): Α, ναι, και η διάρκειά του είναι 74 λεπτά και 44 δευτερόλεπτα, και δεν περιέχει μόνο 12 τραγούδια...

ΥΓ (3): Και αν δεν σας πείσαμε τέλος πάντων, διαβάστε και το τι γράφει η Κλέλια (ειδική Αρλετολόγος) στο σημείωμά της ΕΔΩ

(Προσθήκη από Μάκη, 28/1/2008):

Για όποιον ενδιαφέρετε να έχει και κάποια εικόνα από τις παραστάσεις που έδωσε τότε η Αρλέτα στο Περοκέ, μπορεί να ανατρέξει στο site της ΕΡΤ (ert.gr) στο οπτικοακουστικό αρχείο (μια καταπληκτική δουλειά, όπου η ΕΡΤ έχει ψηφιοποιήσει ένα μέρος του αρχείου της και ο καθένα έχει πρόσβαση σε αυτό), να βρει το 8ο επεισόδιο της εκπομπής «Έργα και ημέρες της ελληνικής μουσικής» (εκπομπή της Ρηνιώς Παπανικόλα) και να δει αποσπάσματα από τις εμφανίσεις της Αρλέτας στο Περοκέ την περίοδο εκείνη (με τους ίδιους μουσικούς, στη σκηνή του Περοκέ).

Και κάτι ακόμα: έχω από τότε (1988) το βινύλιο από τις «Δέκα και μια νύχτες» το οποίο μάλιστα ήταν διπλό. Όταν επανακυκλοφόρησε ο δίσκος σε CD, έσπευσα να το αγοράσω και διαπίστωσα πως από την πρώτη εκείνη έκδοση λείπανε 2 τραγούδια! Το ένα ήταν «Ο Λάκης», πρώτη εκτέλεσε του οποίου συναντάμε στο δίσκο «Ταξιδεύοντας». Το δεύτερο τραγούδι που δεν μπήκε στο CD ενώ υπήρχε στο βινύλιο), είναι ένα τραγούδι του Νότη Μαυρουδή με τίτλο «το τραγούδι της Χοσέφα».

Στο σημείωμα του δίσκου η Αρλέτα αναφέρει: «Το μόνο τραγούδι που είναι από άλλη ηχογράφηση είναι “Το τραγούδι της τρελής Χοσέφα” από το «σπίτι της Μπερνάλντα Άλμπα» του F.G. Lorca που έφτιαξε ο Νότης Μαυρουδής για την παράσταση που ανέβηκε από ομάδα φυλακισμένων στις Γυναικείες Φυλακές Κορυδαλλού το καλοκαίρι του 1987. Αυτό το τραγούδι ηχογραφήθηκε μια κι έξω από τον Νότη κι εμένα και δε νομίζω ότι θα το ξανατραγουδήσω ποτέ πια».

Κρίμα που μια τόσο σπάνια ηχογράφηση δεν κυκλοφόρησε ξανά από την εταιρεία. Αφού μπήκαν στον «κόπο» να κυκλοφορήσουν το CD, ήταν τόσο δύσκολο να βάλουν κι αυτό το τραγούδι μέσα (το οποίο παρεμπιπτόντως είναι καταπληκτικό!).