Τα κρυμμένα τραγούδια του Μάριου Τόκα

Τα κρυμμένα τραγούδια του Μάριου Τόκα

Άσπρο μαντήλι ανέμιζε


του Ευαγόρα Καραγιώργη
«Πολίτης», 29/4/2008, σελ. 4

Άσπρο μαντήλι ανέμιζε, ο τελευταίος δίσκος (2007) του Μάριου Τόκα σε στίχους Κώστα Φασουλά. Πιστεύω, ό,τι πιο συμβολικό έργο μπορούσε να δώσει ο λαϊκός συνθέτης. Ένας δίσκος με κρυμμένα τραγούδια. Ναι, κρυμμένα γιατί από κάθε άποψη τα τραγούδια αυτά κρύβουν αυτό που ο Μάριος Τόκας έκρυβε πάντα στην ψυχή του. Τί άλλο μπορούσε να ήταν; Τί άλλο πιο πολύτιμο από την πατρίδα του, την Κύπρο.

Το άσπρο μαντήλι που, κατά τον Κώστα Φασουλά ανεμίζει από χαρά, μπορεί να 'ναι κι η σημαία της Κύπρου και μες τη μοναξιά την αύρα της σκορπά. Ανεβαίνει σε ψηλά βουνά κι ανθίζει (στα βουνά του Τροόδους και του Πενταδακτύλου) κι όλα τ' αστέρια του ουρανού και της γης (ποια να 'ναι τάχα αυτά τα' αστέρια;) τη θέλουνε δική τους. Πού χάθηκε, πού κίνησε, πού πήγε, ποιος την κούρσεψε; Πως ήταν, λέει, γιασεμί στη μέση ενός πολέμου (που ακόμα δεν τέλειωσε) κι ακόμα πως μια νύχτα που χαμήλωσαν τα σύννεφα του κόσμου έγινε άστρο της αυγής και στεναγμός δικός του.

Ναι λοιπόν, η Κύπρος ήταν ένας στεναγμός για τον Μάριο Τόκα. Ένας στεναγμός και μια πατρίδα μοιρασμένη που τον συνθλίβει, και με τη βοήθεια της Νεσιέ Γιασίν γράφει το πιο 'διχασμένο' του τραγούδι: Ποιο μισό κι ακόμα την Πικραμένη γενιά σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου. Μια πατρίδα ένας τόπος όπου οι νύχτες μυρίζουν γιασεμί (Σ. Αλαβιζάτου) κι όταν ξυπνούν τα όνειρα κι οι νέοι φεύγουν στα βουνά, πριν την κρεμάλα, ο στίχος τους θα βρει σάρκα και ο οστά στη συνείδηση του κόσμου μέσα από τις βυζαντινές μελωδίες του συνθέτη (Αποχαιρετισμός στον Αυξεντίου - Ρίτσος, Την Ελλάδα αγαπώ -Παλληκαρίδης). Απλοί στίχοι, καθημερινοί. Απλές μελωδίες, της νύχτας, καντάδες Λεμεσιανές, μελωδίες του Επιταφίου που κατακάθονται βαθιά στην καρδιά του κόσμου.

Άσπρο μαντήλι ανέμιζε λοιπόν, ένας δίσκος με κρυφούς καημούς, εσωτερικούς ρυθμούς και κρυφές μελωδίες. Ο Βασίλης Σκουλάς ερμηνεύει. Στο πρώτο άκουσμα του ομώνυμου τραγουδιού κάτι ψυλλιάζεσαι. Στο δεύτερο μια γλυκιά ανατριχίλα σε διαπερνά και στο τρίτο κάθεσαι στο πιάνο. Στο πιάνο για να ανακαλύψεις τη μελωδία που ακολουθεί τον στίχο. Πού χάθηκε, πού πέταξε... Νότα-νότα, φράση-φράση, σταγόνα-σταγόνα, κόμπο-κόμπο κι αρχίζει η βελονιά να ξεχωρίζει, οι κλωστές να λύνονται, να φανερώνονται οι κορυφογραμμές και τα τοπία. Κατηφορίζουνε κατά τη Δύση, κατά την Πάφο, προς τον ΄Αϊ Γιώργη, λίγο πιο πριν. Στη βρύση της Πέγειας, στη Βρύση των Πεγειώτισσων. Μια μελωδία βαθιά και μεστή, μέσα από τα έγκατα της γης, μέσα από το γνωστό δημοτικό τραγούδι.


Άσπρο μαντήλι

Πεγειώτισσες

Συνεχίζουμε στο δεύτερο σταθμό του ταξιδιού. Αυτή τη φορά παρέα στο ταξίδι κι ο Παντελής Θαλασσινός μαζί με τον Σκουλά στου Ανέμου την παραζάλη. Ο Κώστας Φασουλάς, δεν το γνωρίζω, αλλά πιθανό να ξέρει πως και στην Κύπρο υπάρχει Όλυμπος. Ψηλά στα βουνά του Τροόδους και πάλι, στην πιο ψηλή κορφή. Ποιο είναι τώρα το μεθυστικό λουλούδι που γίνεται τσάμικο κι αργόσυρτο τραγούδι; Σε ποιο μοναστήρι είναι λυγμός και στεναγμός, πριν γίνει κλάμα κι αμανές του τραγουδιού το κλάμα (ιδιαίτερα για χαμένες αγάπες ή χαμένες πατρίδες). Σωπαίνω και βυθίζομαι στα πιο βαθιά νερά σου (προσκυνώ τη χάρη σου - πατρίδα μου Κύπρος-Κρήτη αγαπημένη;). Ήταν αγέρας δυνατός, ανέμου παραζάλη, λίγο πριν γίνει πηδηχτός χορός του πεντοζάλη (ατσαλένια εσωτερική δύναμη που μετουσιώνεται μόνο με μεγάλη εσωτερική πίστη και αγάπη για τον τόπο σου). Αχτίδα ήταν μαγική του ήλιου ερωμένη (τότε που ήταν λεύτερη) λίγο πριν γίνει Κυριακή, βαριά, συννεφιασμένη (πριν 33 χρόνια).

Και πάλι ανοίγουμε πόρτες, παράθυρα, ψάχνουμε στον αέρα, ιδιαίτερα τις ανοιξιάτικες και καλοκαιρινές νύχτες. Η μυρωδιά μας τραβά κοντά του. Ποιο άλλο πιο όμορφο, μεθυστικό λουλούδι, πιο όμορφο μουσικό θέμα; 'Ένα 'κουτσό' μουσικό θέμα που όμως δίνει την σφραγίδα του στον τόπο που τόσο πολύ αγάπησε και τραγούδησε ο Μάριος Τόκας. Το γιασεμί, το γιασεμί στην πόρτα σου γιασεμί μου. Αυτή τη φορά η μετουσίωση γίνεται στην αρχή. Στις πρώτες νότες, στα πρώτα ψηλαφίσματα στο πιάνο, στους πρώτους κόμπους στο λαιμό. Η μελωδία βγαίνει αβίαστα, στρωμένη, χωρίς στραβοπατήματα και αλλαγές στη μαθηματική αρίθμηση του μέτρου.

Γιασεμί

Ανέμου παραζάλη

Στη συνέχεια είναι μακρύς ο δρόμος κι όποιος θέλει μπορεί να συνεχίσει το ταξίδι πάνω στα τραγούδια του Μάριου Τόκα. Τόσο στο Άσπρο μαντήλι ανέμιζε αλλά και άλλους του δίσκους. Κι είναι σίγουρο πως ο καθένας κάτι περισσότερο θα ανακαλύψει μέσα τους. Μπορεί να μην το νομίζουμε αλλά αυτά μας διαψεύδουν. Αν έχουμε τα αυτιά μας ανοικτά και προ πάντων την καρδιά μας, κάπου θα μας ταξιδέψουν, κάτι θα μας αποκαλύψουν.

Καλή Ανάσταση Μάριε, Καλή Ανάσταση!Ευαγόρας Καραγιώργης
Μεγάλη Τρίτη, 2008
Λευκωσία

http://www.politis-news.com/cgibin/hweb?-A=790048&-V=archivearticles

(Μάριος Τόκας - Κώστας Φασουλάς)