"Δεν έχω ένα χαρούμενο τραγούδι αν ψάξεις..." - Έφυγε ο Ηλίας Κατσούλης

Και ξαφνικά ο Αύγουστος έγινε χειμώνας... Πέθανε σήμερα ο γνωστός στιχουργός Ηλίας Κατσούλης, ο οποίος έβαλε την υπογραφή του σε αγαπημένα τραγούδια της σύγχρονης ελληνικής μουσικής σκηνής. Γνωστότερα όλων, αυτά που γέννησε η συνεργασία του με τον Παντελή Θαλασσινό: Του παραδείσου λεμονιά, Θέλω απόψε, Πόνος Άπονος, Κράτα για το τέλος, Τα Σμυρναίικα τραγούδια, Καράβια Χιώτικα.

Τα Μ.Π. εκφράζουν τα συλλυπητήριά τους στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον του Ηλία Κατσούλη, καθώς και στους ανθρώπους των περιοδικών "Μετρονόμος" και "Δίφωνο" με τα οποία διατηρούσε πολυετή συνεργασία. Ακολουθεί ένα μικρό απόσπασμα από τη συνέντευξη που είχε δώσει ο δημιουργός στον δημοσιογράφο Σπύρο Αραβανή και δημοσιεύτηκε στη γνωστή ιστοσελίδα MusicHeaven.

Σ.Α.: Περνάμε τώρα στη δεύτερη μεγάλη σας αγάπη, τη στιχουργική. Σε ποια ηλικία γράφετε τα πρώτα σας στιχάκια;

Η.Κ.: 40 χρονών κυκλοφορούν.

Σ.Α.: Παιδί δεν γράφατε;

Η.Κ.: Πάντα έγραφα, από το σχολείο. Θυμάμαι όταν είχαμε Νέα Ελληνικά και μας έβαζε εργασίες ο φιλόλογος, εγώ πάντα έκανα πράγματα λίγο αυθαίρετα, δηλαδή δεν απαντούσα ακριβώς αυτά που με ρωτούσε, αλλά έγραφα με ένα δικό μου τρόπο και πολλές φορές με στιχουργική. Οι συμμαθητές μου με είχαν πάρει είδηση και τους άρεσε. Θυμάμαι πάλι, όταν ήμασταν στη Γ Γυμνασίου, είχα γράψει ένα στιχάκι, πάνω σε μια άσκηση, να κάνουμε το ποίημα πεζό, μια ανόητη άσκηση κατά τη γνώμη μου, που λεγόταν "Μελαγχολία". Εγώ ντρεπόμουν να το διαβάσω, σπρώχνανε οι άλλοι, λέγανε στον καθηγητή ότι έχω γράψει κάτι πολύ ωραίο. Το διαβάζω στον καθηγητή και μου λέει: "Πάρα πολύ ωραίο, αλλά πρόσεχε μην αυτοκτονήσεις σαν τον Καρυωτάκη…".

Σ.Α.: Είχατε σκεφτεί μικρός ότι κάποτε αυτά που θα γράφατε θα βρισκόντουσαν τραγουδημένα στα χείλη των ανθρώπων;

Η.Κ.: Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ, όποτε όμως έβλεπα γραμμένο και τραγουδημένο στίχο, ζήλευα. Το είχα μέσα μου φαίνεται και δεν το είχα ανακαλύψει. Κάποια στιγμή ήμουν στην Κρήτη καθηγητής, το 1969-70, επί δικτατορίας δηλαδή, και διάβασα ένα βιβλίο που μου άρεσε και μου αρέσει ακόμα, του Κοσμά Πολίτη "Στου Χατζηφράγκου" και γοητεύτηκα από τις περιγραφές της Σμύρνης.

Σ.Α.: Τα Σμυρναίικα τραγούδια…

Άλλο παράδοξο κι αυτό! Καμία σχέση με αυτά τα μέρη κι όμως στο βάθος βαθιά και ουσιαστική σχέση. Δεν μπορώ να το εξηγήσω…

(...)

Σ.Α.: Γιατί όμως στίχους και όχι ποίηση δεδομένου ότι διαβάζετε και αγαπάτε τους ποιητές και την ποίηση;

Η.Κ.: Κοίταξε διαβάζω την ποίηση, μου αρέσει πάρα πολύ γιατί όπως κάπου πρόσφατα διάβασα, νομίζω στα "Νέα", στον Γεωργουσόπουλο, είναι παυσίλυπη, παυσίπονο, παρηγοριά…και το πιστεύω αυτό. Τα περισσότερα βιβλία που διαβάζω είναι ποιητικά και με βοηθάνε να γράψω. Δηλαδή, αν δεν διαβάσω ποίηση δεν μπορώ να γράψω. Είναι κέντρισμα. Μια λέξη, μια εικόνα, ένα συναίσθημα θα με κεντρίσει ώστε να γράψω και εγώ. Ωστόσο η ποίηση από το στίχο διαφέρει. Το ποίημα γράφεται ερήμην του αναγνώστη, ο ποιητής δεν έχει στο μυαλό του τον αναγνώστη οπωσδήποτε να το διαβάσει. Το γράφει και είναι ελεύθερος. Ο στιχουργός πρέπει οπωσδήποτε να σκεφτεί τον ακροατή…

Σ.Α.: Και τη χρονική διάρκεια.

Και τη χρονική διάρκεια και πρέπει να ακολουθήσει κάποιους κανόνες: να είναι άμεσος, να είναι ευφυής, να περνάει το τραγούδι στο στόμα του ακροατή, σκέφτεται πάντα λοιπόν τον ακροατή και βέβαια το συνθέτη, τον τραγουδιστή, την εταιρεία...σκέφτεται πολλά πράγματα.

(...)

Σ.Α.: Ποιοι είναι οι δάσκαλοι σας στη στιχουργική;

Το δημοτικό τραγούδι, από τις μαντινάδες μέχρι τις παραλογές, η Παπαγιαννοπούλου, ο Γκάτσος, ο Παπαδόπουλος, ο Ελευθερίου προπαντός ο Ελευθερίου, είναι το κλίμα μου…

Σ.Α.: Δεν έχετε όμως, κατά τη γνώμη μου, άμεση σχέση με τον Ελευθερίου.

Έχουν πει, νομίζω ο Νοταράς στο "Δίφωνο" ότι ξεκίνησα ως "ο Ελευθερίου των φτωχών και τώρα έχω βρει μια δική μου γλώσσα". Μάλλον έχουμε κοινά ως προς τη μελαγχολία των στίχων και εγώ δεν έχω ένα χαρούμενο τραγούδι αν ψάξεις…

Πάντως ως προς τους στιχουργούς θα σου αναφέρω τους πέντε που στα νεότερα χρόνια έχουν φέρει μια ανατροπή, όχι με αξιολογική σειρά: Πρώτος, ο Κώστας Τριπολίτης, έχει κάνει τραγούδι, ας το πούμε, ρεπορτάζ και δεν έχει μιμητές. Αν θέλουμε ίσως να βρούμε κάποιον που μοιάζει σε αυτόν είναι ο Άλκης Αλκαίος, αν και είναι αυτόνομη προσωπικότητα.

Σ.Α.:Και είναι περισσότερο φιλοσοφικός τα τελευταία χρόνια κυρίως.

Ναι, είναι και πιο λυρικός, ενώ ο Τριπολίτης είναι πιο ρεαλιστής. Ο Αλκαίος, λοιπόν, είναι ο δεύτερος. Ο Ρασούλης είναι ο τρίτος. Έχει γράψει υπέροχα τραγούδια. Τα είδα στην εκπομπή του Σπύρου Παπαδόπουλου και έλεγα: "Και αυτό το έχει γράψει και αυτό είναι δικό του!!!". Μετά, η "κινηματογραφική" Νικολακοπούλου.

Σ.Α.: Κι αυτή έχει δική της σχολή με κακούς όμως μιμητές…

Και πέμπτος ο Γκόνης που έχει ένα δικό του στοιχείο: κάνει τραγούδια-παραμύθια. Παραμύθια που τα φέρνει στο σήμερα.

Σ.Α.: Με μνήμες επαρχίας…

Ναι, έχει ένα γοητευτικό λόγο γραφής. Αυτοί οι πέντε ξεχωρίζουν. Υπάρχουν βεβαίως και άλλοι, αλλά μοιάζουν και λίγο με τον Παπαδόπουλο, μοιάζουν με τον Γκάτσο…