Γιώργος Μεράντζας - Καλλιόπη Βέττα στο Κύτταρο

Συγχωρέστε μου τον κάπως προσωπικό τόνο, αλλά το να συναντήσεις ένα μύθο των νεανικών σου χρόνων συμβαίνει μονο δυο-τρεις φορές στη ζωή ενός ανθρώπου. Για μένα, η μια φορά ήταν σήμερα, στο Κύτταρο, στη συναυλία του Γιώργου Μεράντζα και της Καλλιόπης Βέττα.

Για κάποιους ίσως ακούγεται κάπως κουλό, αν όχι τελείως αξιολύπητο, αλλά όταν οι φίλοι μου στο Λύκειο άκουγαν Τρύπες και Ξύλινα Σπαθιά, εγώ άκουγα Γιώργο Μεράντζα. Είχα μόλις ξεθάψει τα "Τροπάρια για Φονιάδες" μέσω ενός φίλου, και έκανα μετάληψη την υποψία ενός καλύτερου κόσμου. Κάποιοι, τυχεροί, δεν χρειάζονται μουσικές και τραγούδια για να καταλάβουν τη ζωή, ούτε για να την αλλάξουν· οι συνθήκες τους οδηγούν εκεί όπως το ποτάμι οδηγεί το νερό στη θάλασσα. Για μένα όμως ήταν αλλιώς. Η αληθινή, υλική ζωή χρειάστηκε να υποκατασταθεί από τον λόγο του Μάνου Ελευθερίου, τη μουσική του Θάνου Μικρούτσικου και τις φωνές της Μαρίας Δημητριάδη και του Γιώργου Μεράντζα. Από αυτούς άκουσα πρώτη φορά ονόματα από το συναξάρι των αγίων: Νίκος Πλουμπίδης, Ρόζα Λούξεμπουργκ, και "τον άγγελο που ντύθηκες με νύχτα". Από αυτούς έμαθα και γεωγραφία: Πρέβεζα, Κιλκίς, Ερμούπολις, Λέρος, Νάξος, Αλικαρνασσός. Τη Μαρία Δημητριάδη την είδα αργότερα να δίνει τον παλμό σε φεστιβάλ· του Μεράντζα όμως τα έχασα τα ίχνη. Εντωμεταξύ, το πράγμα ολοένα και σοβάρευε, καθώς η φωνή του Μεράντζα δεν με μάθαινε μόνο τη "δίκοπη ζωή", αλλά και το δίκοπο μαχαίρι του έρωτα. Σας έτυχε να ακούσετε το "Τραγούδι του Γάμου" από τον δίσκο "Φουέντε Οβεχούνα", με τον Μεράντζα και τη Σοφία Σπυράτου; Έτυχε σε μένα, και από τότε άρχισα να βλέπω μπροστά μου την "κόρη με τα ξέπλεκα μαλλιά", ρωτώντας ξανά και ξανά: "την αγάπη ποιος την σταματάει;".

Με αυτές τις μνήμες πήγα σήμερα - χθες - στο Κύτταρο. Στην είσοδο πληρώνεις 10 Ευρώ, χωρίς ποτό. Όταν μπήκα, η Βέττα είχε μόλις είχε αρχίσει να τραγουδά το "Ποιός τη ζωή μου" του Θεοδωράκη· ωραίος πρόλογος. Πήρα τη θεση μου στη σκάλα (καθώς το μπαρ του Κυττάρου έχει μικρύνει επικίνδυνα από πέρυσι και έχει δώσει τη θέση του σε περισσότερα τραπέζια). Η Καλλιόπη Βέττα έχει ευρύτατες ερμηνευτικές δυνατότητες, και το αποδεικνύει πότε μέσω της φόρτισης ενός Spente Le Stelle, και πότε μέσω της νεοκυματικής περιπλάνησης με "Καράβια Αλήτες". Κάποιες φορές ο ακροατής ίσως αναρωτηθεί μήπως η γυναίκα χαραμίζεται στο "έντεχνο" και ανήκει πραγματικά στον κόσμο του λυρικού τραγουδιού. Η ποικιλία του ρεπερτορίου της είναι ενδεικτική της απουσίας ερμηνευτικών ορίων εκ μέρους της: πόσες φωνές μπορούν αλήθεια να περνούν με άνεση από τον Bregovic στο Τζιβαέρι και από τον Θεοδωράκη στον Σιδηρόπουλο;

Ο Μεράντζας χρησιμοποιεί το πρώτο μέρος του προγράμματος ως προθέρμανση για το δεύτερο. Οι επιλογές των τραγουδιών είναι εξαιρετικές και στα δύο, από Θάνο Μικρούτσικο (προφανώς) και Ξαρχάκο μέχρι Παπάζογλου και Μάλαμα. Εντάξει, θα ήθελα να ακούσω περισσότερα τραγούδια από την πρώτη περίοδο του Θάνου Μικρούτσικου, αλλά αφού τα έχει ξεχάσει ο ίδιος ο συνθέτης τους, γιατί να περιμένουμε να τα θυμίσουν άλλοι; Γενικά, στο δεύτερο ημίχρονο της παράστασης ο Μεράντζας φαίνεται να έχει καλο-λαδώσει τη μηχανή, και τολμά να εξερευνήσει πιο απόκρημνες και ορμητικές περιοχές του μουσικού του κόσμου. Είκοσι χρόνια απουσίας από το τραγούδι είναι πολλά· όχι όμως για τον Μεράντζα. Μάρτυρας μου ο άγνωστος θεός των τραγουδιών: απόψε άκουσα την ίδια ακριβώς φωνή με αυτή που θρηνεί που "Έμεινε τ' όνειρο ορφανό" στη "Μαντζουράνα στο Κατώφλι" του Λεοντή, το 1980. Στη σκηνή δεν βρίσκεται κάποιος παροπλισμένος που λαμβάνει τιμητικά το χειροκρότημα της αποχώρησης, αλλά ένας μάχιμος ερμηνευτής που ξεσηκώνει το κοινό με το τραγούδι του αυτό καθ' εαυτό, και όχι με μια μακρινή ανάμνηση του τραγουδιού αυτού. Ο καθαρός αέρας στα Τζουμέρκα (εκεί όπου ο Μεράντζας διατηρεί το "Ξενείον", το ξενοδοχείο του) φαίνεται ότι κρατάει τον ίδιο σε φόρμα, όχι μόνο ερμηνευτικά αλλά και από πλευράς διάθεσης. Τα αστεία του πέφτουν βροχή, τόσο προς το κοινό ως προς και την Καλλιόπη Βέττα, με την οποία εναλλάσονται στη σκηνή, αλλά και συνευρίσκονται σε κάποια ντουέτα.

Η αποκάλυψη στην ορχήστρα ακούει στο όνομα Ντάσσο Κούρτι. Ο γνωστός συνθέτης και ακκορντεονίστας δίνει ρέστα παίζοντας το ακκορντεόν περίπου όπως κάποιος άλλος θα έπαιζε το μπουζούκι του. Υπεύθυνος για την λιτή ενορχήστρωση είναι ο Γιάννης Ιωάννου. Μόνη, δευτερεύουσα ένστασή μου στην ενορχηστρωτική πρόταση είναι η ευρεία χρήση του ηλεκτρικού πιάνου από τον ίδιο, η οποία δημιουργεί μια κάπως ομοιογενή μουσική ατμόσφαιρα σε τραγούδια που φωνάζουν για την μοναδικότητά τους. Εκτός από τους δύο αυτούς μουσικούς, στην ορχήστρα συμμετέχουν ο Βασίλης Κετεντζόγλου στην κιθάρα, ο Μιχάλης Ορφανίδης στα κρουστά, ο Νίκος Καλιούρης στο βιολί και ο Χρήστος Κεχρής στο ηλεκτρικό μπάσο.

Ο αποχαιρετισμός στη συναυλία έγινε με μια οριακή ερμηνεία του Μεράντζα πάνω στην Ηπειρώτικη "Μαργιόλα". Εδώ ο αποχαιρετισμός ας γίνει με ένα απόσπασμα από τη "δίκοπη ζωή":

Μα πως να μην ξεχάσεις την αυλή σου

και την παλιά τη γνώμη καθενός

όσους κρυφά περπάτησαν μαζί σου

να σημαδεύουν πάλι τη ζωή σου

και να' σαι το πουλί κι ο κυνηγός

στις μαύρες λαγκαδιές του παραδείσου.

Ραντεβού την ερχόμενη Δευτέρα, 17 Νοεμβρίου, 22.00, στο Κύτταρο, ξανά. Εκεί, όπου ο Μεράντζας και η Βέττα ετοιμάζουν ένα ειδικό πρόγραμμα, εμπνευσμένο από τους νεκρούς του Πολυτεχνείου και από τα όνειρα που ζητούν ακόμα εκδίκηση. Για τον Μεράντζα, αυτός δεν είναι ένας οποιοσδήποτε Νοέμβρης· ήταν 3 Νοέμβρη του 1973, όταν βρέθηκε στο Κύτταρο για μερικές εμφανίσεις, οι οποίες σταμάτησαν μαζί με τις ερπύστριες των τεθωρακισμένων. 35 χρόνια μετά, ο Μεράντζας επιστρέφει. Να είμαστε όλοι εκεί.

ηρ.οικ.