Ο Θάνος Μικρούτσικος για τη Μαρία Δημητριάδη

Συνάντησα πρόσφατα τον Θάνο Μικρούτσικο για τις ανάγκες ενός άρθρου για το περιοδικό "Δίφωνο". Μόλις είχαμε τελειώσει την κουβέντα όταν του ζήτησα να πει δυο λόγια για τη στενή του συνεργάτιδα και φίλη Μαρία Δημητριάδη. Φανερά συγκινημένος, ο Θάνος Μικρούτσικος δέχτηκε να μιλήσει στα Μ.Π. για την απώλεια  της μεγάλης Ελληνίδας τραγουδίστριας. Τον ευχαριστώ θερμά.
ηρ.οικ.

Ο ΘΑΝΟΣ ΜΙΚΡΟΥΤΣΙΚΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΡΙΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ

Λυπάμαι που αυτή την κουβέντα δεν την κάναμε πριν δύο, πριν τρία, πριν έξι χρόνια. Η Μαρία Δημητριάδη είναι ίσως η μεγαλύτερη Ελληνίδα τραγουδίστρια, από τη Μεταπολίτευση και μετά. Αν πάρετε αυτή τη στιγμή μια οποιαδήποτε ηχογράφησή της από τη δεκαετία του ’70, ας πούμε από τις κοινές μας δουλειές για να μη μιλήσω για άλλους, και δείτε μια οποιαδήποτε ερμηνεία της, και τη συγκρίνετε με τις ηχογραφήσεις εκείνης της εποχής σπουδαίων Ελληνίδων τραγουδιστριών - που όντως είναι σπουδαίες, όχι δήθεν σπουδαίες - είναι 100 προς 1 το αποτέλεσμα, είναι σαν να ηχογραφήθηκε σήμερα, δηλαδή η ερμηνεία της είναι εντελώς σημερινή. Το ίδιο συμβαίνει με τις, λιγότερες βέβαια σε ποσότητα, ερμηνείες της Φλέρυ Νταντωνάκη, επίσης αδικοχαμένης τραγουδίστριας, μεγάλης.

Ψάχνοντας σε ανύποπτο χρόνο, όχι τώρα, να δω γιατί συμβαίνει αυτό, πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό - διότι έχουμε σπουδαίες φωνές στην Ελλάδα, γεμάτες φωνές, φωνές με φοβερό χρώμα - έβγαλα ένα συμπέρασμα: ότι δηλαδή η Μαρία δεν ήταν μόνο επική τραγουδίστρια ή μόνο λυρική τραγουδίστρια. Την ίδια στιγμή που τραγουδούσε ας πούμε το «Αν η μισή μου καρδιά» ή την ίδια στιγμή που τραγουδούσε κάτι από τη «Καντάτα για τη Μακρόνησο» ή από τα «Τροπάρια για Φονιάδες», την ίδια στιγμή είναι σαν να εξέφραζε ερμηνευτικά τη δραματική συγκυρία. Ο όρος «δραματική τραγουδίστρια» δεν υπάρχει στο έντεχνο νεοελληνικό τραγούδι· τον δανειζόμαστε για πολύ μεγάλες φωνές της όπερας. Βεβαίως δεν είχε την τεχνική μιας μεγάλης φωνής της όπερας, είχε όμως την έκφραση αυτής της δραματικότητας που δεν την είχε καμία άλλη Ελληνίδα τραγουδίστρια. Μπορούσαμε να πούμε «θαυμάσια λυρική τραγουδίστρια η τάδε», «θαυμάσια επική τραγουδίστρια η τάδε», ή και η ίδια θαυμάσια λυρική σε κάτι άλλο. Ταυτοχρόνως να κρύβονται όλα αυτά τα επίπεδα και να απορρέει μια δραματικότητα, αυτό υπήρχε μόνο στη Μαρία Δημητριάδη.

Τώρα, γιατί θα της οφείλω μέχρι τέλους της Μαίρης (Μαίρη την λέγαμε); Διότι μαζί φτιάξαμε τον τρόπο μας· αυτή τον τρόπο να τραγουδάει κι εγώ τον τρόπο να συνθέτω. Είναι περίεργο πράγμα. Αν δείτε πώς εκφέρει τις συλλαβές, πώς γεμίζει αυτό το στόμα με μία συλλαβή... κι αυτό δεν βγήκε κατόπιν διδασκαλιας, βγήκε κατόπιν μίας πολύ κοντινής επαφής. Εγώ τη γνώρισα το 1972, και δουλεύαμε καθημερινά από το ’72, μετά έγινε και η σχέση με τον αδερφό μου και πια είμαστε μια οικογένεια. Αλλά ανεξάρτητα από αυτό δουλεύαμε κάθε μέρα, δεν υπήρχε μία μέρα που να μην γίνει πρόβα σπίτι, από μια στιγμή και μετά δεν υπήρχε μία μέρα που να μην υπάρχει μια συναυλία, μερικές μέρες και τρεις συναυλίες.

Όλη αυτή η δεκαετία του ’70 ήταν μια ηρωική περίοδος, υπήρχαν πολλοί δίσκοι, υπήρχαν πολλές συναυλίες, υπήρχε πολλή πρόβα, όπου εκεί οι συλλαβές γίνονταν ένα οικοδόμημα, λειτουργούσε η σιωπή, η κατάρρευση των συλλαβών. Δηλαδή, μάθαμε μαζί να συλλαβίζουμε τους τρόπους μας, αυτή τον τρόπο του να ερμηνεύει, κι εγώ τον τρόπο του να γράφω εκείνες τις συλλαβές που αυτή θα ερμήνευε. Αν μ’ ακούσεις να τραγουδώ και προ του ’72 - υπάρχουν κάποιες ηχογραφήσεις αστείες σε κάτι μαγνητόφωνα - ο τρόπος που λέω τις συλλαβές ή τις λέξεις δεν θα σου φανεί παράξενος, γιατί μετά θα τον δεις στη Μαρία Δημητριάδη. Δηλαδή, τον φτιάξαμε μαζί αυτό το πράγμα. Της οφείλω λοιπόν τον τρόπο μου, της οφείλω όλο τον τρόπο με τον οποίο ξεκίνησε η περίπτωση του Θάνου Μικρούτσικου. Όλη αυτή τη δεκαετία του ’70 μέχρι το ’82 την περάσαμε μαζί, χέρι-χέρι.

Ξεχωρίζετε κάποια στιγμή της συνεργασίας σας;
Ξανάκουσε την Ρόζα Λούξεμπουργκ απ’ τα "Τροπάρια για Φονιάδες", και θα σου σηκωθεί η τρίχα. Αυτά.

ΘΑΝΟΣ ΜΙΚΡΟΥΤΣΙΚΟΣ