Ευρωεκλογές 2009: Και ο πολιτισμός πού είναι;

Ευρωεκλογές 2009: Και ο πολιτισμός πού είναι;


Το περίφημο «τέλος της ιστορίας» μπορεί να μην έφερε κανένα τέτοιο τέλος – η ιστορία συνεχίζει ευτυχώς το περιπετειώδες ταξίδι της – έφερε όμως το τέλος της προνομιακής διασύνδεσης της ριζοσπαστικής Αριστεράς με τον πολιτισμό. Πάει καιρός που η Αριστερά πάσης φύσης και απόχρωσης ξόδευε λίγο από τον καιρό της ασχολούμενη με τα προβλήματα του πολιτισμού, παράγοντας η ίδια τον δικό της πολιτισμό και βασίζοντάς τον σε ένα ξεχωριστό σύστημα αξιών και ιδεών. Στο δρόμο προς τις Ευρωεκλογές 2009, τα ζητήματα της πολιτισμικής οργάνωσης της ελληνικής και ευρωπαϊκής κοινωνίας έμειναν για άλλη μια φορά στη σκιά άλλων θεμάτων.

Εάν μάθαμε κάτι από αυτή την περίοδο επέλασης της νεοφιλελεύθερης λαίλαπας, είναι ότι σε συνθήκες τέτοιας επέλασης δεν μπορεί να υπάρξει «πολιτισμός πάνω από τα κέρδη», χωρίς πρώτα να τεθεί ζήτημα ανατροπής ολόκληρου του συστήματος του ιδιωτικού κέρδους. Παρά τη φιλολογία για τις νέες τεχνολογίες και τον εκδημοκρατισμό που αυτές φέρνουν, η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση της πολιτισμικής παραγωγής στα χέρια του ιδιωτικού κεφαλαίου δεν έχει προηγούμενο, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη. Στην προσπάθεια αντιστροφής της κρίσης της καπιταλιστικής κερδοφορίας, το ιδιωτικό κεφάλαιο επεμβαίνει και καθορίζει ολοένα και περισσότερο το περιεχόμενο του ελεύθερου χρόνου και της καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Καμία σφαίρα της ανθρώπινης δραστηριότητας δεν μπορεί να μείνει απ’ έξω από τη λαιμαργία του κέρδους, αυτό είναι το κύριο συμπέρασμα των τελευταίων δύο δεκαετιών σε σχέση με τον πολιτισμό.

Μετά τις Ευρωεκλογές, η Αριστερά θα πρέπει δίχως καθυστέρηση να επεξεργασθεί σαφείς προτάσεις για όλες τις πτυχές του πολιτισμού, από τη διαχείριση της παραγωγής καλλιτεχνικών αγαθών μέχρι την πολύ-πολιτισμικότητα και τον ελεύθερο χρόνο. Μια τέτοια επεξεργασία δεν μπορεί να επιτευχθεί στα κομματικά γραφεία, αλλά έξω στην κοινωνία, και προϋποθέτει την κινητοποίηση ενός ευρύτερου ανθρώπινου δυναμικού, όχι μόνο καλλιτεχνών αλλά και συλλογικοτήτων, και πολιτών. Πάνω απ’ όλα, η Αριστερά χρειάζεται να ξαναθυμίσει ότι ο κοινωνικός μετασχηματισμός συνοδεύεται και από τον μετασχηματισμό της τέχνης και των ιδεών, μακριά από την κυριαρχία του κεφαλαίου. Το καινούργιο γεννιέται αναπόφευκτα μέσα στο παλιό, και τον νέο πολιτισμό της χειραφέτησης και του ανθρωπισμού οφείλει η Αριστερά να τον φωτίσει ήδη από σήμερα, από τώρα, μέσα στα συντρίμμια της καπιταλιστικής κρίσης και της πολιτισμικής υποβάθμισης.

Απέναντι στην εμπορευματοποίηση της τέχνης, η Αριστερά απαντά με ενίσχυση της ερασιτεχνικής καλλιτεχνικής δράσης. Απέναντι στην αποσάθρωση της κρατικής μέριμνας για τον πολιτισμό, η Αριστερά αντεπιτίθεται διεκδικώντας το δικαίωμα συμμετοχής των εργαζομένων στο καλλιτεχνικό βίωμα. Απέναντι στις κυβερνητικές φιέστες, η Αριστερά διεκδικεί νέους και περισσότερους χώρους τέχνης και πολιτισμού σε τοπικό επίπεδο, και ειδικά στην επαρχία, και πρωτοπορεί στη δημιουργία τους. Απέναντι στην εντατικοποίηση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, η Αριστερά διεκδικεί περισσότερο ελεύθερο χρόνο, και ικανοποίηση των υλικών όρων που επιτρέπουν την πραγματική και ελεύθερη ενασχόληση του ανθρώπου με τον πολιτισμό. Απέναντι στην ιδεολογική, αισθητική και αξιακή ηγεμονία της αστικής τάξης, η Αριστερά απαντά με το δικό της αντι-ηγεμονικό πρόγραμμα.

Αυτός ο δρόμος αντιπαράθεσης της Αριστεράς με τα κυρίαρχα μοντέλα παραγωγής πολιτισμού περνάει και μέσα από το Ευρωκοινοβούλιο, εφόσον από εκεί περνάει – και νομιμοποιείται - η σημερινή νεοφιλελεύθερη επέλαση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Το «κοινωνικό ζήτημα» και το «πολιτισμικό ζήτημα» είναι αλληλένδετα, και συναντιούνται μέσα κι έξω από το Ευρωκοινοβούλιο. Και η μάλλον αδιάφορη στάση της Αριστεράς απέναντι στα πολιτισμικά ζητήματα δεν μπορεί να αποτελεί συγχωροχάρτι για τη σημερινή εκκωφαντική σιωπή των δημιουργών. Είναι πια καιρός, καθώς η κρίση του καπιταλισμού βαθαίνει και μαζί της βαθαίνει η ανθρώπινη δυστυχία, να ξανανέβουν οι «πνευματικοί άνθρωποι» (τι απαίσιος όρος) στο τρένο της κοινωνικής συμμετοχής και της συλλογικής δημιουργίας. Στη στάση «Ευρωεκλογές 2009», το τρένο αυτό δείχνει αναπόφευκτα Αριστερά, και έχει για προορισμό του έναν καλύτερο κόσμο.
ηρ. οικ.