Στις γραμμές που ακολουθούν θα βρείτε:
1) Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων "Η Άνοδος των Ανωγείων".
2) Ένα κείμενο του Γιώργου Μητρόπουλου για τις εκδηλώσεις.
3) Ένα απόσπασμα-ντοκουμέντο από τη ραδιοφωνική μετάδοση των "Ανωγείων '79".
4) Τον πρόλογο του Γιώργου Μητρόπουλου για το υπό έκδοση λεύκωμα "Ο καταστασιακός Χατζιδάκις, συνάντηση και διάλογος για τη σημασία μιας λαϊκής παράδοσης στον καιρό μας, Ανώγεια ‘79".
Ευχαριστώ θερμά τη Δανάη Παναγιωτοπούλου για την παραχώρηση του πολύτιμου υλικού.
Η ανάρτηση αφιερώνεται στη γιαγιά μου την Αθανασία από τα Ανώγεια, που έχασε ένα γιο αλλά πρόλαβε να δει τρία δισέγγονα.
ηρ.οικ.
-----
«Η Άνοδος των Ανωγείων»
Γιορτές Πολιτισμού για τον Μάνο Χατζιδάκι στα Ανώγεια της Κρήτης
(Θέατρο Νίκος Ξυλούρης)
Φέτος συμπληρώνονται 15 χρόνια από το θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι και 30 χρόνια από την “Άνοδο Ανωγείων”, τις γιορτές πολιτισμού που οργάνωσε ο Μάνος Χατζιδάκις, το Τρίτο Πρόγραμμα και ο Γιώργος Κλάδος, δήμαρχος Ανωγείων τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης.
Η yafka records και ο Γιώργος Μητρόπουλος, στενός φίλος, μαθητής και συνεργάτης του Μάνου Χατζιδάκι σε όλες αυτές τις παρεμβάσεις του στο πολιτιστικό γίγνεσθαι των πρώτων μεταπολιτευτικών χρόνων (Τρίτο Πρόγραμμα, Μουσική Ακαδημίας Κρήτης, Γιορτές των Ανωγείων, Μουσικός Αύγουστος στο Ηράκλειο της Κρήτης κλπ.), επιστρέφουν στον τόπο του εγκλήματος και μαζί με το δήμο Ανωγείων οργανώνουν μια εξαήμερη γιορτή κατά τον τρόπο, το ύφος και το ήθος του Μάνου Χατζιδάκι.
Πρόγραμμα:
14 Ιουλίου, Τρίτη:
Γιορτές Πολιτισμού για τον Μάνο Χατζιδάκι στα Ανώγεια της Κρήτης
(Θέατρο Νίκος Ξυλούρης)
Φέτος συμπληρώνονται 15 χρόνια από το θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι και 30 χρόνια από την “Άνοδο Ανωγείων”, τις γιορτές πολιτισμού που οργάνωσε ο Μάνος Χατζιδάκις, το Τρίτο Πρόγραμμα και ο Γιώργος Κλάδος, δήμαρχος Ανωγείων τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης.
Η yafka records και ο Γιώργος Μητρόπουλος, στενός φίλος, μαθητής και συνεργάτης του Μάνου Χατζιδάκι σε όλες αυτές τις παρεμβάσεις του στο πολιτιστικό γίγνεσθαι των πρώτων μεταπολιτευτικών χρόνων (Τρίτο Πρόγραμμα, Μουσική Ακαδημίας Κρήτης, Γιορτές των Ανωγείων, Μουσικός Αύγουστος στο Ηράκλειο της Κρήτης κλπ.), επιστρέφουν στον τόπο του εγκλήματος και μαζί με το δήμο Ανωγείων οργανώνουν μια εξαήμερη γιορτή κατά τον τρόπο, το ύφος και το ήθος του Μάνου Χατζιδάκι.
Πρόγραμμα:
14 Ιουλίου, Τρίτη:
- Ο Γιώργος Κλάδος ανοίγει τις γιορτές του 2009 και μας συνδέει με την ιστορία τους.
- Ο Νίκος Κούνδουρος “μιλάει” για το Μάνο Χατζιδάκι μέσα από το βιβλίο του “Ονειρεύτηκα πως πέθανα”.
- Η Αλίκη Καγιαλόγλου, με τον Φρίξο Μόρτζο στο πιάνο, παρουσιάζει ένα πρόγραμμα με κύκλους τραγουδιών του Μάνου Χατζιδάκι.
- Προβολή του ντοκιμαντέρ «Μάνος Χατζιδάκις - Είδωλο στον καθρέφτη» του Δημήτρη Βερνίκου.
15 Ιουλίου, Τετάρτη:
- Η Αλίκη Καγιαλόγλου, με τον Φρίξο Μόρτζο στο πιάνο, παρουσιάζει ένα πρόγραμμα με κύκλους τραγουδιών του Μάνου Χατζιδάκι.
- Προβολή του ντοκιμαντέρ «Μάνος Χατζιδάκις - Είδωλο στον καθρέφτη» του Δημήτρη Βερνίκου.
15 Ιουλίου, Τετάρτη:
- Η Άμυ Μιμς μιλάει για το Μάνο Χατζιδάκι, το Μίνω Αργυράκη και την παρέα του Αυλού και του Φλόκα στις αρχές της δεκαετίας του ’60.
- Η Ντόρα Μπακοπούλου, στενή συνεργάτης του Μάνου Χατζιδάκι, παίζει στο πιάνο το έργο του Μάνου Χατζιδάκι «Ερημιά» και το “Καταραμένο φίδι” με το Σπύρο Σακκά. Στο δεύτερο μισό της συναυλίας η ιστορική γκρούπα «Χάνομαι γιατί Ρεμβάζω», σε μια αναδρομή του έργου τους από τους αγώνες τραγουδιού του Μάνου Χατζιδάκι στην Κέρκυρα στις αρχές της δεκαετίας του ’80 μέχρι σήμερα.
- Προβολή του ντοκιμαντέρ “Φλέρυ – Τρελή του φεγγαριού” του Αντώνη Μποσκοΐτη.
16 Ιουλίου, Πέμπτη:
- Προβολή του ντοκιμαντέρ “Φλέρυ – Τρελή του φεγγαριού” του Αντώνη Μποσκοΐτη.
16 Ιουλίου, Πέμπτη:
- Ο ποιητής Γιώργος Χρονάς μιλάει για το Μάνο Χατζιδάκι.
- Συναυλία του νέου τραγουδοποιού Θέμου Σκανδάμη, όπου θα παρουσιάσει τον κύκλο τραγουδιών «Μακροβούτι» και ανέκδοτα τραγούδια του.
- Ακολουθεί ο Αντώνης Φραγκιαδάκης και οι Δραβίδες.
17 Ιουλίου, Παρασκευή:
17 Ιουλίου, Παρασκευή:
- Ο Δημήτρης Λέκκας μιλάει για το Μάνο Χατζιδάκι.
- Ακολουθούν τρεις κύκλοι τραγουδιών από δημιουργούς της νεότερης γενιάς, ήτοι «Ο κόσμος ανάποδα» του Άγγελου Αγγέλου και της Έμης Σίνη, ο «Οίκος Αντοχής» και ο «Homo Logotypus» της Δανάη Παναγιωτοπούλου».
18 Ιουλίου, Σάββατο:
- Ακολουθούν τρεις κύκλοι τραγουδιών από δημιουργούς της νεότερης γενιάς, ήτοι «Ο κόσμος ανάποδα» του Άγγελου Αγγέλου και της Έμης Σίνη, ο «Οίκος Αντοχής» και ο «Homo Logotypus» της Δανάη Παναγιωτοπούλου».
18 Ιουλίου, Σάββατο:
- Ο βαρύτονος Σπύρος Σακκάς, βασικός ερμηνευτής του έργου του Μάνου Χατζιδάκι από τα μέσα της δεκαετίας του ’60, με τον Χριστόδουλο Γεωργιάδη στο πιάνο παρουσιάζουν γνωστούς αλλά και άγνωστους κύκλους τραγουδιών του Μάνου Χατζιδάκι.
- Τη συναυλία προλογίζει και αναφέρεται στο Μάνο Χατζιδάκι και το έργο του ο συνθέτης Θόδωρος Αντωνίου.
19 Ιουλίου, Κυριακή:
- Τη συναυλία προλογίζει και αναφέρεται στο Μάνο Χατζιδάκι και το έργο του ο συνθέτης Θόδωρος Αντωνίου.
19 Ιουλίου, Κυριακή:
- Ο Δημήτρης Βερνίκος μιλάει για το Μάνο Χατζιδάκι.
- Προβολή του ντοκιμαντέρ “Ανώγεια ’79” του Δημήτρη Βερνίκου.
- Ο Βαγγέλης Μπουντούνης και η Μάρω Ραζή στον κύκλο “Ένα τραγούδι για το Μάνο”, τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι εναρμονισμένα από το Βαγγέλη Μπουντούνη για δύο κιθάρες.
- Η αποκάλυψη των γιορτών του ’79, ο Ψαραντώνης, κλείνει τον κύκλο των γιορτών με μια συναυλία ειδικά για την περίσταση.
Όλες οι συναυλίες θα γίνουν στο θέατρο Νίκος Ξυλούρης και θα αρχίζουν στις 21:00 ακριβώς (λόγω της ραδιοφωνικής μετάδοσης).
Παραπλεύρως
1. Μεταμεσονύκτιες προβολές ταινιών με μουσική του Μάνου Χατζιδάκι στο μεϊντάνι:
«Ο δράκος» του Νίκου Κούνδουρου
«Ιστορία έρωτα και αναρχίας» της Lina Wertmüller με μουσική του Nino Rota
«Τοπ καπί» του Ζυλ Ντασέν
«Blue» του Σίλβιο Ναριζάνο
«America, America» του Elia Kazan
«Sweet Movie» του Dusan Makavejev
2α. Έκθεση σκίτσων του Μίνου Αργυράκη.
2β. Έκθεση φωτογραφίας από τις γιορτές που οργάνωσε στα Ανώγεια ο Μ. Χατζιδάκις το 1979, το 1980 και το 1981 του επίσημου φωτογράφου των εκδηλώσεων Κώστα Ελευθεράκη.
3. Την πρώτη μέρα των εκδηλώσεων η yafka records θα κυκλοφορήσει δύο δίσκους αφιερωμένους στο Μάνο Χατζιδάκι, καθώς και ένα λεύκωμα με αρχειακό υλικό από τις Γιορτές των Ανωγείων του 1979:
α. Ο κύκλος τραγουδιών του Δημήτρη Μητροπούλου σε ποίηση Κ. Καβάφη, ο κύκλος τραγουδιών του Γιάννη Χρήστου σε ποίηση T.S. Eliot και τρία τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι από τις Βάκχες.
β. Σκηνική μουσική του συνθέτη Δημήτρη Λέκκα.
γ. Ο καταστασιακός Χατζιδάκις, συζήτηση & διάλογος για τη σημασία μιας μουσικής παράδοσης στον καιρό μας, Ανώγεια 1979.
Παράλληλα θα πραγματοποιηθούν τρία μουσικά εργαστήρια με τους Σπύρο Σακκά, Δημήτρη Λέκκα και Ross Daly.
Τη σκηνογραφική επιμέλεια της γιορτής θα κάνει ο Νίκος Αλεξίου, την ηχητική κάλυψη ο Παναγιώτης Φάσος και τους φωτισμούς θα επιμεληθεί o Γιάννης Μπουγέλης.
Το δεύτερο και το τρίτο πρόγραμμα της εληνικής ραδιοφωνίας είναι χορηγοί προβολής της “Ανόδου των Ανωγείων” και θα μεταδόσουν ζωντανά όλες τις συναυλίες από τις συχνότητές τους.
Ευχαριστούμε την ΑΕΠΙ, την ΠΟΣΠΕΡΤ και τη ΓΕΣΕΕ και την ΑΝΕΚ για την οικονομική ενίσχυση του εγχειρήματος.
Ευχαριστούμε επίσης την πολιτιστική ομάδα του δήμου Ανωγείων.
Παραγωγή, οργάνωση: yafka records, Γιώργος Μητρόπουλος.
τηλ. επικοινωνίας: 210 3427530, 6936 478505www.yafkarecords.gr
yafkarecords@gmail.com
Όλες οι συναυλίες θα γίνουν στο θέατρο Νίκος Ξυλούρης και θα αρχίζουν στις 21:00 ακριβώς (λόγω της ραδιοφωνικής μετάδοσης).
Παραπλεύρως
1. Μεταμεσονύκτιες προβολές ταινιών με μουσική του Μάνου Χατζιδάκι στο μεϊντάνι:
«Ο δράκος» του Νίκου Κούνδουρου
«Ιστορία έρωτα και αναρχίας» της Lina Wertmüller με μουσική του Nino Rota
«Τοπ καπί» του Ζυλ Ντασέν
«Blue» του Σίλβιο Ναριζάνο
«America, America» του Elia Kazan
«Sweet Movie» του Dusan Makavejev
2α. Έκθεση σκίτσων του Μίνου Αργυράκη.
2β. Έκθεση φωτογραφίας από τις γιορτές που οργάνωσε στα Ανώγεια ο Μ. Χατζιδάκις το 1979, το 1980 και το 1981 του επίσημου φωτογράφου των εκδηλώσεων Κώστα Ελευθεράκη.
3. Την πρώτη μέρα των εκδηλώσεων η yafka records θα κυκλοφορήσει δύο δίσκους αφιερωμένους στο Μάνο Χατζιδάκι, καθώς και ένα λεύκωμα με αρχειακό υλικό από τις Γιορτές των Ανωγείων του 1979:
α. Ο κύκλος τραγουδιών του Δημήτρη Μητροπούλου σε ποίηση Κ. Καβάφη, ο κύκλος τραγουδιών του Γιάννη Χρήστου σε ποίηση T.S. Eliot και τρία τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι από τις Βάκχες.
β. Σκηνική μουσική του συνθέτη Δημήτρη Λέκκα.
γ. Ο καταστασιακός Χατζιδάκις, συζήτηση & διάλογος για τη σημασία μιας μουσικής παράδοσης στον καιρό μας, Ανώγεια 1979.
Παράλληλα θα πραγματοποιηθούν τρία μουσικά εργαστήρια με τους Σπύρο Σακκά, Δημήτρη Λέκκα και Ross Daly.
Τη σκηνογραφική επιμέλεια της γιορτής θα κάνει ο Νίκος Αλεξίου, την ηχητική κάλυψη ο Παναγιώτης Φάσος και τους φωτισμούς θα επιμεληθεί o Γιάννης Μπουγέλης.
Το δεύτερο και το τρίτο πρόγραμμα της εληνικής ραδιοφωνίας είναι χορηγοί προβολής της “Ανόδου των Ανωγείων” και θα μεταδόσουν ζωντανά όλες τις συναυλίες από τις συχνότητές τους.
Ευχαριστούμε την ΑΕΠΙ, την ΠΟΣΠΕΡΤ και τη ΓΕΣΕΕ και την ΑΝΕΚ για την οικονομική ενίσχυση του εγχειρήματος.
Ευχαριστούμε επίσης την πολιτιστική ομάδα του δήμου Ανωγείων.
Παραγωγή, οργάνωση: yafka records, Γιώργος Μητρόπουλος.
τηλ. επικοινωνίας: 210 3427530, 6936 478505www.yafkarecords.gr
yafkarecords@gmail.com
-----
Η Άνοδος των Ανωγείων
(Απόσπασμα από το σχόλιο του Μάνου Χατζιδάκι στο Γ Πρόγραμμα στις 13 Αυγούστου του 1978)Άνοδος των Ανωγείων σημαίνει εξ Ηρακλείου σεβαστή απόσταση κι ένα ξεδίπλωμα φανταστικής ενδοχώρας, που τηνε λούζουν αφρικανικοί αγέρηδες κι ένα ατελείωτο μεσογειακό φως. Μια ανοδική πορεία που όταν σταθείς, βλέπεις τους κάμπους να χύνονται ασταμάτητα στις θάλασσες και τα βουνά τα αντικρυνά, ερωτικά ν’ ασπάζονται τον ίσκιο σου. […] Τα Ανώγεια ζούνε για δυο μέρες μια μουσική εμπειρία μοναδική. Χωρίς επίσημους και τελετές, χωρίς λογύδρια εθνικά, μες στην πλατεία του χωριού παρουσιάζεται ολόγυμνη η φαντασία, η έμπνευση και η μουσική ευαισθησία ενός ολόκληρου λαού. Του κρητικού λαού. Κι ενός νησιού. Της Κρήτης.
Όταν αδιάκοπα ζεις καθημερινά την αθλιότητα των Αθηνών, με την επίσημη αστική διάβρωσή της, τότες η άνοδος των Ανωγείων είναι περίπου άνοδος των Ηλυσίων Πεδίων.
Κι όταν η Τέχνη η σοβαρή, η επίσημη και η ντελαλημένη, γίνεται Τέχνη για νεκρούς, για επιτήδειους κι εχθρούς, για σαρκοβόρους ατάλαντους, Τέχνη για συνδικάτα εγκλήματος, για αρρώστους και αναπήρους, τότες η Λύρα η Κρητική, με τις βαθιές της ρίζες, φαντάζει αθάνατη πηγή με άγιο νερό που ξεδιψάει τους αιώνες.
[…]
Μα ας έρθουμε στα Ανώγεια και στους Αγώνες Λύρας που σήμερα αρχίζουνε το απόγευμα. Τα Ανώγεια έχουν κι ένα δήμαρχο που δεν το περιμένεις. Ένα δήμαρχο που δε φιλοδοξεί να γίνει υπουργός πολιτισμού. Αλλά που έχει πολύ μεγαλύτερη σχέση με τον πολιτισμό απόση έχει ολόκληρο το υπουργείο που ανέφερα. Δικό του το όνειρο για τους Αγώνες Λύρας, και να που φέτος γίνονται οι δεύτεροι.
Αυτά συμβαίνουν τριάντα χρόνια πριν. Αλλά η Άνοδος των Ανωγείων έχει και προ – και μετά – ιστορία. Το 1976 ο Μάνος Χατζιδάκις, μετά από προτροπή οικονομικού παράγοντα της Ξάνθης, αποφάσισε να ξεκινήσει εκείνο το χρόνο τον περίφημο Μουσικό Αύγουστο, αλλά μια σειρά από ατυχείς συγκυρίες έκαναν το σχέδιο αυτό να ναυαγήσει και οδήγησαν τον ίδιο και ένα κύκλο φίλων του στο Ηράκλειο της Κρήτης να ιδρύσουν τη «Μουσική Ακαδημία Κρήτης» με εβδομαδιαίες μουσικές εκδηλώσεις στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου στο Ηράκλειο, με σκοπό τη συγκέντρωση χρημάτων για την αγορά ενός Steinway, συνθήκη αναγκαία για το ξετύλιγμα του Μουσικού Αύγουστου στο Κηποθέατρο της πόλης τρία χρόνια αργότερα, το 1979. Με το ξεκίνημα των δράσεων της Μουσικής Ακαδημίας Κρήτης, εκείνος ο δήμαρχος που δεν ήθελε να γίνει υπουργός πολιτισμού, ο Γιώργος Κλάδος, ξεκίνησε από τα Ανώγεια κι έφτασε στη Ρηγίλλης, στο νούμερο 17, όπου συνάντησε το Μάνο Χατζιδάκι στο σπίτι του. Επί λέξει, όπως διηγόταν ο Μάνος, του είπε: «Εγώ δημαρχεύω σε ένα ορεινό χωριό της Κρήτης. Έχω λίγα χρήματα για τον πολιτισμό στο ταμείο του δήμου, και ήρθα να σου τα εμπιστευθώ και να αποφασίσεις εσύ αν θα κάνεις κάτι στα Ανώγεια. Εκτός από τα χρήματα, έχω τη διαβεβαίωση των κατοίκων του χωριού, επειδή οι υποδομές είναι υποτυπώδεις, ότι θα δώσει κάθε σπίτι ένα δωμάτιο να φιλοξενηθούν καλεσμένοι των γιορτών για όσο αυτές διαρκέσουν.» Τη συνέχεια για τον πολιτισμό, τόσο στα Ανώγεια όσο και σε ολόκληρη την Ελλάδα, στα τριάντα χρόνια που απέχουμε, τη γνωρίσαμε καλά.
Οι παρεμβάσεις του Μάνου Χατζιδάκι στον πολιτισμό είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο που παραμένει λίγο – πολύ άγνωστο και σίγουρα υποφωτισμένο. Το βέβαιο είναι ότι έκτοτε δεν έχουμε ξαναδεί όμοιές τους, παρόλο που συχνά βλέπουμε αφιερώματα, αναβιώσεις και κάθε λογής τελετές σε χαλαρά ή ασφυκτικά κλεισμένους κύκλους. Το ενδιαφέρον των σημερινών νέων για το έργο του αλλά και το πρόσωπό του, ωστόσο, κάνει αυτού του είδους τη μουσειακή αντιμετώπιση να μυρίζει άγνοια, αν όχι προσβολή. Αυτά συζητούσαμε ένα βράδυ του Δεκέμβρη στο σπίτι του Σπύρου Σακκά, όπου βρεθήκαμε ο Νίκος Κούνδουρος, ο Θόδωρος Αντωνίου, ο οικοδεσπότης και ο γράφων. Και κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα να γίνει σήμερα μια Άνοδος των Ανωγείων, μια γιορτή για το Μάνο, και να ζητήσουμε και πάλι από την Τέχνη, όπως την εννοούσε ο Μάνος, να φέρει τα ζωντανά στοιχεία της Ελλάδας – αυτά που είχαν και έχουν ισχυρούς λόγους να μην υποταχθούν στη χρησιμοθηρία και το εμπόριο – για μια βδομάδα στον τόπο του τότε εγκλήματος, για να διαπράξουν από κοινού ένα καινούριο.
Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι αυτό που γινόταν τότε ήταν πιο κοντά στην έρευνα και την αναζήτηση παρά σε αυτό που λέμε σήμερα φεστιβάλ. Το συμπόσιο «Η σημασία μιας λαϊκής παράδοσης στον καιρό μας» και οι συναφείς εκδηλώσεις (η συναυλία παραδοσιακής μουσικής με εμπειροτέχνες μουσικούς από όλη την Ελλάδα που οργάνωσε η Ελένη Καραΐνδρου, η συναυλία με τη Ρεμπέτικη Κομπανία των Κοντογιάννηδων, το Ρεμπέτικο Συγκρότημα Θεσσαλονίκης του Αγάθωνα και την Οπισθοδρομική Κομπανία με την Ελευθερία Αρβανίτικη – μια παραγωγή μου ειδικά για τις γιορτές των Ανωγείων – αλλά και η παρουσίαση ενός πρωτότυπου έργου του Θάνου Μικρούτσικου) ανέδειξαν τις τάσεις και το κλίμα της εποχής, ουσιαστικά οσμίστηκαν τότε τη μουσική που ακούμε έκτοτε.
Περιττό να εξηγήσουμε γιατί σήμερα μια ακόμα αναβίωση του ρεμπέτικου ή της παραδοσιακής μουσικής θα ήταν άστοχη. Η σύγχρονη δημιουργία έχει αφομοιώσει αυτή την έρευνα και την έχει αφήσει πίσω της, ενώ το λεγόμενο «έθνικ» - απονευρωμένο πια - πνέει τα λοίσθια στην αγκαλιά της μαζικής κουλτούρας.
Τέλος, οι γιορτές αυτές δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν χωρίς την αμέριστη στήριξη του δήμου Ανωγείων και των ανθρώπων του, του νυν δημάρχου Σωκράτη Κεφαλογιάννη και του επίτιμου δημάρχου Ανωγείων, του Γιώργου Κλάδου καθώς και της ομάδας ανθρώπων της πάλαι ποτέ Μουσικής Ακαδημίας Κρήτης.
Οι συναυλίες θα γίνονται στο θέατρο Νίκος Ξυλούρης με ελεύθερη είσοδο.
Γιώργος Μητρόπουλος
(Απόσπασμα από το σχόλιο του Μάνου Χατζιδάκι στο Γ Πρόγραμμα στις 13 Αυγούστου του 1978)Άνοδος των Ανωγείων σημαίνει εξ Ηρακλείου σεβαστή απόσταση κι ένα ξεδίπλωμα φανταστικής ενδοχώρας, που τηνε λούζουν αφρικανικοί αγέρηδες κι ένα ατελείωτο μεσογειακό φως. Μια ανοδική πορεία που όταν σταθείς, βλέπεις τους κάμπους να χύνονται ασταμάτητα στις θάλασσες και τα βουνά τα αντικρυνά, ερωτικά ν’ ασπάζονται τον ίσκιο σου. […] Τα Ανώγεια ζούνε για δυο μέρες μια μουσική εμπειρία μοναδική. Χωρίς επίσημους και τελετές, χωρίς λογύδρια εθνικά, μες στην πλατεία του χωριού παρουσιάζεται ολόγυμνη η φαντασία, η έμπνευση και η μουσική ευαισθησία ενός ολόκληρου λαού. Του κρητικού λαού. Κι ενός νησιού. Της Κρήτης.
Όταν αδιάκοπα ζεις καθημερινά την αθλιότητα των Αθηνών, με την επίσημη αστική διάβρωσή της, τότες η άνοδος των Ανωγείων είναι περίπου άνοδος των Ηλυσίων Πεδίων.
Κι όταν η Τέχνη η σοβαρή, η επίσημη και η ντελαλημένη, γίνεται Τέχνη για νεκρούς, για επιτήδειους κι εχθρούς, για σαρκοβόρους ατάλαντους, Τέχνη για συνδικάτα εγκλήματος, για αρρώστους και αναπήρους, τότες η Λύρα η Κρητική, με τις βαθιές της ρίζες, φαντάζει αθάνατη πηγή με άγιο νερό που ξεδιψάει τους αιώνες.
[…]
Μα ας έρθουμε στα Ανώγεια και στους Αγώνες Λύρας που σήμερα αρχίζουνε το απόγευμα. Τα Ανώγεια έχουν κι ένα δήμαρχο που δεν το περιμένεις. Ένα δήμαρχο που δε φιλοδοξεί να γίνει υπουργός πολιτισμού. Αλλά που έχει πολύ μεγαλύτερη σχέση με τον πολιτισμό απόση έχει ολόκληρο το υπουργείο που ανέφερα. Δικό του το όνειρο για τους Αγώνες Λύρας, και να που φέτος γίνονται οι δεύτεροι.
Αυτά συμβαίνουν τριάντα χρόνια πριν. Αλλά η Άνοδος των Ανωγείων έχει και προ – και μετά – ιστορία. Το 1976 ο Μάνος Χατζιδάκις, μετά από προτροπή οικονομικού παράγοντα της Ξάνθης, αποφάσισε να ξεκινήσει εκείνο το χρόνο τον περίφημο Μουσικό Αύγουστο, αλλά μια σειρά από ατυχείς συγκυρίες έκαναν το σχέδιο αυτό να ναυαγήσει και οδήγησαν τον ίδιο και ένα κύκλο φίλων του στο Ηράκλειο της Κρήτης να ιδρύσουν τη «Μουσική Ακαδημία Κρήτης» με εβδομαδιαίες μουσικές εκδηλώσεις στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου στο Ηράκλειο, με σκοπό τη συγκέντρωση χρημάτων για την αγορά ενός Steinway, συνθήκη αναγκαία για το ξετύλιγμα του Μουσικού Αύγουστου στο Κηποθέατρο της πόλης τρία χρόνια αργότερα, το 1979. Με το ξεκίνημα των δράσεων της Μουσικής Ακαδημίας Κρήτης, εκείνος ο δήμαρχος που δεν ήθελε να γίνει υπουργός πολιτισμού, ο Γιώργος Κλάδος, ξεκίνησε από τα Ανώγεια κι έφτασε στη Ρηγίλλης, στο νούμερο 17, όπου συνάντησε το Μάνο Χατζιδάκι στο σπίτι του. Επί λέξει, όπως διηγόταν ο Μάνος, του είπε: «Εγώ δημαρχεύω σε ένα ορεινό χωριό της Κρήτης. Έχω λίγα χρήματα για τον πολιτισμό στο ταμείο του δήμου, και ήρθα να σου τα εμπιστευθώ και να αποφασίσεις εσύ αν θα κάνεις κάτι στα Ανώγεια. Εκτός από τα χρήματα, έχω τη διαβεβαίωση των κατοίκων του χωριού, επειδή οι υποδομές είναι υποτυπώδεις, ότι θα δώσει κάθε σπίτι ένα δωμάτιο να φιλοξενηθούν καλεσμένοι των γιορτών για όσο αυτές διαρκέσουν.» Τη συνέχεια για τον πολιτισμό, τόσο στα Ανώγεια όσο και σε ολόκληρη την Ελλάδα, στα τριάντα χρόνια που απέχουμε, τη γνωρίσαμε καλά.
Οι παρεμβάσεις του Μάνου Χατζιδάκι στον πολιτισμό είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο που παραμένει λίγο – πολύ άγνωστο και σίγουρα υποφωτισμένο. Το βέβαιο είναι ότι έκτοτε δεν έχουμε ξαναδεί όμοιές τους, παρόλο που συχνά βλέπουμε αφιερώματα, αναβιώσεις και κάθε λογής τελετές σε χαλαρά ή ασφυκτικά κλεισμένους κύκλους. Το ενδιαφέρον των σημερινών νέων για το έργο του αλλά και το πρόσωπό του, ωστόσο, κάνει αυτού του είδους τη μουσειακή αντιμετώπιση να μυρίζει άγνοια, αν όχι προσβολή. Αυτά συζητούσαμε ένα βράδυ του Δεκέμβρη στο σπίτι του Σπύρου Σακκά, όπου βρεθήκαμε ο Νίκος Κούνδουρος, ο Θόδωρος Αντωνίου, ο οικοδεσπότης και ο γράφων. Και κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα να γίνει σήμερα μια Άνοδος των Ανωγείων, μια γιορτή για το Μάνο, και να ζητήσουμε και πάλι από την Τέχνη, όπως την εννοούσε ο Μάνος, να φέρει τα ζωντανά στοιχεία της Ελλάδας – αυτά που είχαν και έχουν ισχυρούς λόγους να μην υποταχθούν στη χρησιμοθηρία και το εμπόριο – για μια βδομάδα στον τόπο του τότε εγκλήματος, για να διαπράξουν από κοινού ένα καινούριο.
Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι αυτό που γινόταν τότε ήταν πιο κοντά στην έρευνα και την αναζήτηση παρά σε αυτό που λέμε σήμερα φεστιβάλ. Το συμπόσιο «Η σημασία μιας λαϊκής παράδοσης στον καιρό μας» και οι συναφείς εκδηλώσεις (η συναυλία παραδοσιακής μουσικής με εμπειροτέχνες μουσικούς από όλη την Ελλάδα που οργάνωσε η Ελένη Καραΐνδρου, η συναυλία με τη Ρεμπέτικη Κομπανία των Κοντογιάννηδων, το Ρεμπέτικο Συγκρότημα Θεσσαλονίκης του Αγάθωνα και την Οπισθοδρομική Κομπανία με την Ελευθερία Αρβανίτικη – μια παραγωγή μου ειδικά για τις γιορτές των Ανωγείων – αλλά και η παρουσίαση ενός πρωτότυπου έργου του Θάνου Μικρούτσικου) ανέδειξαν τις τάσεις και το κλίμα της εποχής, ουσιαστικά οσμίστηκαν τότε τη μουσική που ακούμε έκτοτε.
Περιττό να εξηγήσουμε γιατί σήμερα μια ακόμα αναβίωση του ρεμπέτικου ή της παραδοσιακής μουσικής θα ήταν άστοχη. Η σύγχρονη δημιουργία έχει αφομοιώσει αυτή την έρευνα και την έχει αφήσει πίσω της, ενώ το λεγόμενο «έθνικ» - απονευρωμένο πια - πνέει τα λοίσθια στην αγκαλιά της μαζικής κουλτούρας.
Τέλος, οι γιορτές αυτές δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν χωρίς την αμέριστη στήριξη του δήμου Ανωγείων και των ανθρώπων του, του νυν δημάρχου Σωκράτη Κεφαλογιάννη και του επίτιμου δημάρχου Ανωγείων, του Γιώργου Κλάδου καθώς και της ομάδας ανθρώπων της πάλαι ποτέ Μουσικής Ακαδημίας Κρήτης.
Οι συναυλίες θα γίνονται στο θέατρο Νίκος Ξυλούρης με ελεύθερη είσοδο.
Γιώργος Μητρόπουλος
-----
Απόσπασμα - ντοκουμέντο από τη ραδιοφωνική μετάδοση των "Ανωγείων '79"
Ανώγεια ’79, συνάντηση και διάλογος «Για τη σημασία μιας λαϊκής παράδοσης στον καιρό μας», κατάλογος συμμετεχόντων, με τη φωνή του εκφωνητή Άρη Δαβαράκη, για το Τρίτο Πρόγραμμα:
Μετά το διάλειμμα θα ακούσουμε την εισήγηση του κυρίου Μάρκου Δραγούμη με θέμα «Πρόσφατες σημαντικές προσθήκες στη δισκογραφία της δημοτικής μας μουσικής». Στο μεταξύ θέλω να σας διαβάσω τον κατάλογο με τα ονόματα όσων είναι ήδη εδώ στα Ανώγεια και βέβαια περιμένουμε κι άλλους που ίσως έρθουν σήμερα ή αύριο. Είναι λοιπόν εδώ ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος, ο αρχιτέκτων κ. Αντωνακάκης, ο εκδότης του περιοδικού Αρχιτεκτονικά θέματα κ. Δουμάνης, ο σκηνοθέτης Δημήτρης Βερνίκος, η κριτικός της εφημερίδας Τα Νέα κα Μαρία Παπαδοπούλου, ο δημοσιογράφος της εφημερίδας Τα Νέα κ. Κώστας Σταματίου, ο δημοσιογράφος του Βήματος κ. Κώστας Παύλος, ο ποιητής Γιώργος Χρονάς, οι συνθέτες Βαγγέλης Πετρούλης και Δημήτρης Νέτας, ο δημοσιογράφος της Καθημερινής κ. Γιώργος Νοταράς, ο συνθέτης Μιχάλης Γρηγορίου, ο συνθέτης Δημήτρης Μαραγκόπουλος, η ζωγράφος Κλεοπάτρα Δίγκα, η κα Ρηνιώ Παπανικόλα, ο δημοσιογράφος της εφημερίδας Ριζοσπάστης Δημήτρης Δανίκας, ο συνθέτης Νίκος Κηπουργός, ο ζωγράφος κος Γιώργος Σταθόπουλος, ο κ. Χρήστος Παπουτσάκης από το περιοδικό Αντί, ο συγγραφέας κ. Γιώργος Μουσελάς, ο ψυχολόγος κ. Δημήτρης Τζάνης, ο συνθέτης Γιώργος Κουρουπός, ο μουσικολόγος κ. Μάρκος Δραγούμης, η κα Νίκη Γουλανδρή –μέλος του Συμβουλίου της ΕΡΤ, ο Πρόεδρος του περιοδικού Ταχυδρόμος κ. Νίκος Κυριαζίδης, η δημοσιογράφος του Ταχυδρόμου κα Αγλαΐα Κανέλλη, η δημοσιογράφος της Πρωινής κα Σούλα Αλεξανδροπούλου, ο φιλόλογος και κριτικός θεάτρου κ. Τάσος Λιγνάδης, ο ζωγράφος κ. Χρήστος Καρράς, ο θεατρικός συγγραφέας κ. Βασίλης Ζιώγας, ο σκιτσογράφος κ. Κυριακόπουλος (ΚΥΡ), ο μουσικολόγος κ. Αμαργιανάκης, ο εκδότης του περιοδικού Διαβάζω κ. Αθανασόπουλος, ο χορογράφος κ. Γιάννης Μέτσης, ο δημοσιογράφος της Ελευθεροτυπίας κ. Γκιώνης, ο συγγραφέας Δημήτρης Δημητριάδης, η δημοσιογράφος του περιοδικού Γυναίκα κα Μαρκογιάννη, ο ζωγράφος κ. Χρόνης Μπότσογλου, η εθνομουσικολόγος κα Ροζάνα Λαδά, ο δημοσιογράφος της εφημερίδας Αυγή κ. Τέλης Διαμαντάς, ο θεατρικός συγγραφέας κ. Γιώργος Μανιάτης, ο πατήρ Πυρουνάκης, ο σκηνοθέτης του κινηματογράφου κ. Θανάσης Ρετζής, ο δημοσιογράφος του περιοδικού Πολιτικά Θέματα κ. Κίρκος, ο συγγραφέας κ. Αντώνης Σαμαράκης, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Δημήτρης Μαρωνίτης, ο κ. Γιώργος Γαλάνης –μέλος της Εντατικής Επιτροπής του περιοδικού Διαβάζω, ο αρχιτέκτων κ. Μανθαράκης, η μουσικοκριτικός της εφημερίδας Καθημερινή κα Καίτη Ρωμανού, ο ιστορικός κ. Φίλιππας Ηλιού, ο καθηγητής κ. Ερατοσθένης Καψωμένος, ο ζωγράφος κ. Γιάννης Μιγάδης, ο αρχιτέκτων κ. Άκης Χριστοφέλης, ο ποιητής κ. Σωτήρης Κακκίσης, ο εκδότης του περιοδικού Τράμ κ. Δ. Καλοκύρης και ο αρχιτέκτονας κ. Μάνος Περάκης και άλλοι πολλοί.
Πριν σας συνδέσουμε με τους ραδιοθαλάμους της Αγίας Παρασκευής για να παρακολουθήσετε ένα μουσικό διάλειμμα μέχρι το δεύτερο μέρος της συνάντησης, θα ακούσουμε μια συνέντευξη με το Δήμαρχο Ανωγείων.
[...]
Γεια σας. Σας μιλάμε και σήμερα σε απευθείας ζωντανή μετάδοση από τα Ανώγεια της Κρήτης. Μέσα στην αίθουσα του Δημαρχείου έχουν μαζευτεί κιόλας όλοι οι καλεσμένοι για τις συζητήσεις της δεύτερης μέρας της συνάντησης και διαλόγου για τη σημασία μιας λαϊκής παράδοσης στον καιρό μας, που έχει διοργανώσει το Τρίτο Πρόγραμμα σε συνεργασία με τη Μουσική Ακαδημία Κρήτης και το Δήμο Ανωγείων. Εκτός από τα ονόματα που σας διάβασα χθες, είχαμε στο μεταξύ κι άλλες αφίξεις. Έτσι ανάμεσα σε άλλους, ήρθε χθες το απόγευμα στα Ανώγεια ο συνθέτης Νίκος Μαμαγκάκης, ο μουσικολόγος Γιάννης Παπαϊωάννου, ο εκδότης του περιοδικού Αντί κ. Χρήστος Παπουτσάκης, ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός, ο ζωγράφος Γιάννης Μιγάδης, ο συνθέτης Γιάννης Ιωαννίδης, ενώ η πιο αργοπορημένοι από τους καλεσμένους μας θα φτάσουν σήμερα το απόγευμα.
Η σημερινή μέρα της συνάντησης θα αρχίσει με την εισήγηση του μουσικολόγου κ. Παπαϊωάννου, που έχει θέμα της την «ελληνική μουσική παράδοση σε σύγκριση και αντιδιαστολή με τις μουσικές παραδόσεις γειτονικών χωρών».
-----
Μετά το διάλειμμα θα ακούσουμε την εισήγηση του κυρίου Μάρκου Δραγούμη με θέμα «Πρόσφατες σημαντικές προσθήκες στη δισκογραφία της δημοτικής μας μουσικής». Στο μεταξύ θέλω να σας διαβάσω τον κατάλογο με τα ονόματα όσων είναι ήδη εδώ στα Ανώγεια και βέβαια περιμένουμε κι άλλους που ίσως έρθουν σήμερα ή αύριο. Είναι λοιπόν εδώ ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος, ο αρχιτέκτων κ. Αντωνακάκης, ο εκδότης του περιοδικού Αρχιτεκτονικά θέματα κ. Δουμάνης, ο σκηνοθέτης Δημήτρης Βερνίκος, η κριτικός της εφημερίδας Τα Νέα κα Μαρία Παπαδοπούλου, ο δημοσιογράφος της εφημερίδας Τα Νέα κ. Κώστας Σταματίου, ο δημοσιογράφος του Βήματος κ. Κώστας Παύλος, ο ποιητής Γιώργος Χρονάς, οι συνθέτες Βαγγέλης Πετρούλης και Δημήτρης Νέτας, ο δημοσιογράφος της Καθημερινής κ. Γιώργος Νοταράς, ο συνθέτης Μιχάλης Γρηγορίου, ο συνθέτης Δημήτρης Μαραγκόπουλος, η ζωγράφος Κλεοπάτρα Δίγκα, η κα Ρηνιώ Παπανικόλα, ο δημοσιογράφος της εφημερίδας Ριζοσπάστης Δημήτρης Δανίκας, ο συνθέτης Νίκος Κηπουργός, ο ζωγράφος κος Γιώργος Σταθόπουλος, ο κ. Χρήστος Παπουτσάκης από το περιοδικό Αντί, ο συγγραφέας κ. Γιώργος Μουσελάς, ο ψυχολόγος κ. Δημήτρης Τζάνης, ο συνθέτης Γιώργος Κουρουπός, ο μουσικολόγος κ. Μάρκος Δραγούμης, η κα Νίκη Γουλανδρή –μέλος του Συμβουλίου της ΕΡΤ, ο Πρόεδρος του περιοδικού Ταχυδρόμος κ. Νίκος Κυριαζίδης, η δημοσιογράφος του Ταχυδρόμου κα Αγλαΐα Κανέλλη, η δημοσιογράφος της Πρωινής κα Σούλα Αλεξανδροπούλου, ο φιλόλογος και κριτικός θεάτρου κ. Τάσος Λιγνάδης, ο ζωγράφος κ. Χρήστος Καρράς, ο θεατρικός συγγραφέας κ. Βασίλης Ζιώγας, ο σκιτσογράφος κ. Κυριακόπουλος (ΚΥΡ), ο μουσικολόγος κ. Αμαργιανάκης, ο εκδότης του περιοδικού Διαβάζω κ. Αθανασόπουλος, ο χορογράφος κ. Γιάννης Μέτσης, ο δημοσιογράφος της Ελευθεροτυπίας κ. Γκιώνης, ο συγγραφέας Δημήτρης Δημητριάδης, η δημοσιογράφος του περιοδικού Γυναίκα κα Μαρκογιάννη, ο ζωγράφος κ. Χρόνης Μπότσογλου, η εθνομουσικολόγος κα Ροζάνα Λαδά, ο δημοσιογράφος της εφημερίδας Αυγή κ. Τέλης Διαμαντάς, ο θεατρικός συγγραφέας κ. Γιώργος Μανιάτης, ο πατήρ Πυρουνάκης, ο σκηνοθέτης του κινηματογράφου κ. Θανάσης Ρετζής, ο δημοσιογράφος του περιοδικού Πολιτικά Θέματα κ. Κίρκος, ο συγγραφέας κ. Αντώνης Σαμαράκης, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Δημήτρης Μαρωνίτης, ο κ. Γιώργος Γαλάνης –μέλος της Εντατικής Επιτροπής του περιοδικού Διαβάζω, ο αρχιτέκτων κ. Μανθαράκης, η μουσικοκριτικός της εφημερίδας Καθημερινή κα Καίτη Ρωμανού, ο ιστορικός κ. Φίλιππας Ηλιού, ο καθηγητής κ. Ερατοσθένης Καψωμένος, ο ζωγράφος κ. Γιάννης Μιγάδης, ο αρχιτέκτων κ. Άκης Χριστοφέλης, ο ποιητής κ. Σωτήρης Κακκίσης, ο εκδότης του περιοδικού Τράμ κ. Δ. Καλοκύρης και ο αρχιτέκτονας κ. Μάνος Περάκης και άλλοι πολλοί.
Πριν σας συνδέσουμε με τους ραδιοθαλάμους της Αγίας Παρασκευής για να παρακολουθήσετε ένα μουσικό διάλειμμα μέχρι το δεύτερο μέρος της συνάντησης, θα ακούσουμε μια συνέντευξη με το Δήμαρχο Ανωγείων.
[...]
Γεια σας. Σας μιλάμε και σήμερα σε απευθείας ζωντανή μετάδοση από τα Ανώγεια της Κρήτης. Μέσα στην αίθουσα του Δημαρχείου έχουν μαζευτεί κιόλας όλοι οι καλεσμένοι για τις συζητήσεις της δεύτερης μέρας της συνάντησης και διαλόγου για τη σημασία μιας λαϊκής παράδοσης στον καιρό μας, που έχει διοργανώσει το Τρίτο Πρόγραμμα σε συνεργασία με τη Μουσική Ακαδημία Κρήτης και το Δήμο Ανωγείων. Εκτός από τα ονόματα που σας διάβασα χθες, είχαμε στο μεταξύ κι άλλες αφίξεις. Έτσι ανάμεσα σε άλλους, ήρθε χθες το απόγευμα στα Ανώγεια ο συνθέτης Νίκος Μαμαγκάκης, ο μουσικολόγος Γιάννης Παπαϊωάννου, ο εκδότης του περιοδικού Αντί κ. Χρήστος Παπουτσάκης, ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός, ο ζωγράφος Γιάννης Μιγάδης, ο συνθέτης Γιάννης Ιωαννίδης, ενώ η πιο αργοπορημένοι από τους καλεσμένους μας θα φτάσουν σήμερα το απόγευμα.
Η σημερινή μέρα της συνάντησης θα αρχίσει με την εισήγηση του μουσικολόγου κ. Παπαϊωάννου, που έχει θέμα της την «ελληνική μουσική παράδοση σε σύγκριση και αντιδιαστολή με τις μουσικές παραδόσεις γειτονικών χωρών».
-----
"Ο καταστασιακός Χατζιδάκις, συνάντηση και διάλογος για τη σημασία μιας λαϊκής παράδοσης στον καιρό μας, Ανώγεια ‘79"
Πρόλογος
Ένα πράγμα που δεν μάθαμε δίπλα στον Μάνο Χατζιδάκι είναι να κρατάμε αρχείο. Η υστεροφημία ήταν στο εγχειρίδιο της καφωδειακής παιδείας μας λέξη άγνωστη. Η παρούσα έκδοση είναι παιδί απόλυτα δικό του, όχι μόνο γιατί του αφιερώνεται, αλλά και γιατί η πραγμάτωσή της ακολούθησε μια διαδρομή που μοιάζει περισσότερο με ερωτική ιχνηλασία παρά με γραμμική μεθόδευση δεδομένων και επιθυμητού αποτελέσματος.
Πρόλογος
Ένα πράγμα που δεν μάθαμε δίπλα στον Μάνο Χατζιδάκι είναι να κρατάμε αρχείο. Η υστεροφημία ήταν στο εγχειρίδιο της καφωδειακής παιδείας μας λέξη άγνωστη. Η παρούσα έκδοση είναι παιδί απόλυτα δικό του, όχι μόνο γιατί του αφιερώνεται, αλλά και γιατί η πραγμάτωσή της ακολούθησε μια διαδρομή που μοιάζει περισσότερο με ερωτική ιχνηλασία παρά με γραμμική μεθόδευση δεδομένων και επιθυμητού αποτελέσματος.
Δεν υπερβάλλω όταν λέω πως καθ’ όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του Τρίτου Προγράμματος δεν γνωρίζαμε το βράδυ που φεύγαμε από το κτίριο της ΕΡΤ αν την επόμενη μέρα θα επιστρέψουμε. Διαισθανόμασταν από την αρχή ότι αυτό το διαρκές άνοιγμα των ορίων του τι δύναται να κάνει ένας κρατικός πομπός στο πλαίσιο μιας «ευνομούμενης πολιτείας» δεν θα μας οδηγούσε σε μια ήρεμη και αναίμακτη συνταξιοδότηση.
Την περίοδο που ο Μάνος έζησε στη Νέα Υόρκη διέγνωσε αυτό που θα ερχόταν αργότερα και στα καθ’ ημάς, εννοώ τις μεθοδεύσεις, τους μηχανισμούς και τις υστερόβουλες κατασκευές της πολιτιστικής βιομηχανίας και της μαζικής κουλτούρας και τα επικίνδυνα αποτελέσματά τους. Επικίνδυνα για την ελευθερία του ανθρώπου, γιατί, όπως εύστοχα το θέτει ο Τάσος Λιγνάδης σε μια τοποθέτησή του που θα τη βρείτε παρακάτω στα πρακτικά του διαλόγου, «πιστεύω ότι η πιο επικίνδυνη καταπίεση δεν είναι η πολιτική, αλλά η πολιτιστική που την προετοιμάζει και τη σφραγίζει.» Σήμερα μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι το πείραμα αυτό παίχτηκε με επιτυχία στις πλάτες όλου του πλανήτη, και πια οδεύει προς το τέλος του καταρρέοντας ενδορηκτικά. Ο Μάνος είχε σημάνει συναγερμό πολύ πρώιμα, αναλαμβάνοντας – πολλές φορές εις βάρος της δικής του καλλιτεχνικής δραστηριότητας – έναν ρόλο πολιτιστικού λειτουργού. Αυτήν την πλευρά του θέλουμε εδώ να φωτίσουμε, γι΄αυτό διαλέξαμε την περίοδο 1974 με 1981 – την υπαλληλική του, όπως ο ίδιος λέει – που είναι γεμάτη από τις πολιτιστικές του παρεμβάσεις στην εύθραυστη κοινωνική ισορροπία της μεταπολιτευτικής Ελλάδας.
Όταν τον περασμένο Δεκέμβρη συνάντησα ερασιτεχνικές λήψεις εικόνων από τις οδομαχίες που έλαβαν χώρα στο κέντρο της Αθήνας μεταξύ της αστυνομίας και των σημερινών «παιδιών της γαλαρίας», επενδεδυμένες με τη μουσική του, βεβαιώθηκα απόλυτα ότι η διελκυστίνδα που τότε θεμελίωσε, αντιδρώντας στη συντήρηση συνολικά με το έργο του και με τη δημόσια παρουσία του, άφησε ένα στέρεο αποτύπωμα και δημιούργησε ένα «κακό προηγούμενο» στην ιστορία της αποστρατιωικοποιημένης καταστολής, που λειτουργεί και εμπνέει ακόμα – σήμερα, ίσως, πιο έντονα από ότι τότε.
Την εν λόγω επταετία ο Μάνος Χατζιδάκις ανέλαβε για ένα χρονικό διάστημα τη διεύθυνση της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και της Λυρικής Σκηνής και σκόνταψε πάνω στο υπαλληλικό κατεστημένο, μετέφερε τη δράση του εκτός των ορίων της πρωτεύουσας οργανώνοντας τις Γιορτές των Ανωγείων το ’79, το ’80 και το ’81, τους Μουσικούς Αύγουστους στο Ηράκλειο της Κρήτης το ’80 και το ’81 και τους αγώνες τραγουδιού στην Καλαμάτα και στην Κέρκυρα, για να καταλήξει αργότερα να ιδρύσει την Ορχήστρα των Χρωμάτων και το Σείριο. Περιττό να πω ότι τα πρόσωπα και οι ομάδες που μας συνέστησε μας απασχόλησαν επί μακρόν δικαιώνοντας τις επιλογές του, στο μέτρο που δικαίωσαν και τη δική τους δυνατότητα, κάτι που εύλογα δε συνέβη σε όλες τις περιπτώσεις.
Νομίζω πως δεν χρειάζεται να πω περισσότερα για να εξηγήσω τον τίτλο που διαλέξαμε για αυτό το λεύκωμα. Η καταστασιακή θεωρία προτάσσει το ζήτημα του πολιτισμού και προτείνει τη δημιουργία καταστάσεων που εμπλέκουν άτομα και σύνολα, εξαναγκάζοντάς τα – τρόπο τινά – να εκτεθούν και να συνδράμουν προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Η διαφορά με τη δημιουργία και την άνωθεν επιβολή συνθηκών που συμβάλλουν στο να τελεσφορήσει ένα πείραμα της καθεστηκυίας τάξης είναι καταφανής και συνοψίζεται στο κατά πόσον το έδαφος που προτείνεται είναι εύφορο ή στείρο, στο κατά πόσον οι άνθρωποι καλούνται να έρθουν με ή χωρίς τις πνευματικές τους αλυσίδες.
Η σημερινή ψηφιακή τεχνολογία θα μας επέτρεπε να επεξεργαστούμε το φωτογραφικό υλικό με τρόπο που να σβήνει από πάνω του τα σημάδια του χρόνου. Διαλέξαμε να μην το κάνουμε γιατί θεωρούμεότι τα ίχνη που αφήνει ο χρόνος περισσότερο εμπλουτίζουν παρά φθείρουν την εντύπωση, ακόμα και σε αυτό το επίπεδο. Ακολουθώντας την ίδια λογική θεωρούμε εξαιρετικά ενδιαφέρον και επακόλουθο των όσων περιγράφω παραπάνω το ότι το αρχείο με τη ζωντανή μετάδοση των Μουσικών Γιορτών που έγιναν στα Ανώγεια το ’79 αναζητήθηκε για χρόνια στο οργανωμένο αρχείο της ραδιοφωνίας, αλλά τελικά βρέθηκε στο παρά πέντε, όταν εντελώς τυχαία ο Γιάννης Περτσελάκης – το νεότερο, τότε, μέλος, της Μουσικής Ακαδημίας Κρήτης – άνοιξε μια κούτα στην αποθήκη του και συνάντησε έξι κασέτες που περιείχαν μια ερασιτεχνική ηχογράφηση από το ραδιόφωνο του τριήμερου διαλόγου με θέμα τη «σημασία μιας λαϊκής παράδοσης στον καιρό μας». Αυτός είναι και ο λόγος που κάποια κομμάτια της λείπουν από το κείμενο που θα διαβάσετε παρακάτω.
Ο κύριος όγκος του φωτογραφικού υλικού είναι «δια βλέμματος» Κώστα Ελευθεράκη (θα τον συναντήσετε στη σελίδα 258), συμπεριλάβαμε και κάποιες «αγνώστου πατρός» που ευγενικά μας παραχώρησε ο Γιώργος Κλάδος από το προσωπικό του αρχείο.
Θέλω να ευχαριστήσω τη Σοφία Γαλαριώτη για την ιλιγγιώδη ταχύτητα με την οποία απομαγνητοφώνησε και επιμελήθηκε το κείμενο, τη Χρυσαυγή Δασκάλα για λόγους που δεν μπορούμε να σας αποκαλύψουμε ακόμα, την Άμυ Μιμς-Σιλβερίδη και τη Μόιρα-Έλενα Αργυράκη για την παραχώρηση των σκίτσων του Μίνου Αργυράκη, το Δημήτρη Λέκκα, το Νίκο Κούνδουρο και το Σπύρο Σακκά για την άμεση συστράτευση και τις πολύτιμες συμβουλές τους και τέλος το Γιάννη Παναγόπουλο, το διοικητικό συμβούλιο της ΓΕΣΕΕ και βέβαια τον Κώστα Σκηνιώτη για την άμεση ανταπόκριση και την ευαισθησία σε θέματα πολιτισμού.
Γιώργος Μητρόπουλος
Γιώργος Μητρόπουλος
-----
4 σχόλια:
Ευχαριστούμε!
Παρακαλούμε! Άσε τις ευχαριστίες και ετοιμάσου για Αρλέτα τη Δευτέρα. Εεε-Οοο!
πέρασα για μια καλημέρα Ηρακλή
καλό Σ/Κ
Πρώτο κεράκι για το μπλογκ; Να το χαίρεσαι!
Δημοσίευση σχολίου