Η ιστορική Θράκη, μέχρι τη τριχοτόμησή της που ολοκληρώθηκε το 1922, αποτελούσε μια μεγάλη γεωπολιτική, πολιτισμική ενότητα. Μια ενότητα με κύρια χαρακτηριστικά την άμεση και λειτουργική σύνδεσή των αστικών της κέντρων με τους γεωργικούς και κτηνοτροφικούς τόπους, τα λιμάνια της στο βόρειο Αιγαίο, στην Προποντίδα και στη Μαύρη Θάλασσα, τις ποταμόσκαλες κατά μήκος του πλωτού Έβρου και τους εμπορικούς σταθμούς κατά μήκος των δρόμων που οδηγούν στην κεντρική Ευρώπη, στις παραδουνάβιες χώρες, στις μικρασιατικές αγορές.
Η διοικητική της ενοποίηση χρονολογείται στα ρωμαϊκά χρόνια, όταν διανοίχτηκαν οι μεγάλες οδικές αρτηρίες και ιδρύθηκαν πολλές νέες πόλεις στην πεδινή ενδοχώρα μέχρι τις νότιες πλαγιές του Αίμου. Η πυκνότητα των ελληνικών πόλεων συνέβαλε σημαντικά στην πολιτισμική ενοποίηση της παραγωγικής υπαίθρου, ενώ οι συνεχείς επιδρομές των βαρβαρικών λαών που παραβιάζουν το ρωμαϊκό κι αργότερα το βυζαντινό σύνορο, συνέβαλαν στη δημιουργία της κοινής αίσθησης ότι η Θράκη είναι η ασπίδα της Αυτοκρατορίας. Και πράγματι ολόκληρος ο θρακικός χώρος υπήρξε ο προστατευτικός περίγυρος της αυτοκρατορικής πρωτεύουσας που ιδρύθηκε το 330 μ.Χ. στο ανατολικότερο άκρο της θρακικής πεδιάδας.
Από το 330 ως το 1453 και από το 1453 ως το 1922, η Κωνσταντινούπολη επηρέασε όλες τις πτυχές του θρακικού βίου και πολιτισμού, θέτοντας τη Θράκη στο κέντρο του βυζαντινού και μεταβυζαντινού κόσμου. Επόμενο είναι λοιπόν και το μουσικό πρόσωπο της Θράκης να έχει, εκτός των άλλων, «πολίτικα» και αστικά χαρακτηριστικά, ιδιαίτερα στις ανατολικές περιοχές της, ενώ αποτελεί οργανικό μέρος της πολυδιάστατης ελληνικής παραδοσιακής μουσικής, παρ’ όλες τις ιδιοτυπίες του.
Στο σύνολό της, η μουσική της Θράκης παρουσιάζει εξαιρετική ποικιλία στους σκοπούς, στους χορούς και στα τραγούδια της και περιλαμβάνει μια πλειάδα από «γνώριμες» μελωδίες (που μερικές φορές θυμίζουν βυζαντινά τροπάρια), αστικά λαϊκά καθώς και ωραιότατα παλαιά ακριτικά και αφηγηματικά τραγούδια, αμανέδες, ζωηρούς σκοπούς με καθαρά τοπικό χρώμα, όπως και άλλους, που διαμορφώθηκαν από τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις με τις περιοχές που συνορεύει. Στη Θράκη δεν υπάρχουν κλέφτικα τραγούδια, σε αντίθεση με όλη την υπόλοιπη στεριανή Ελλάδα, μιας και η γειτνίαση της με την πρωτεύουσα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και η πεδινή της διαμόρφωση δεν ευνοούσε την ανάπτυξη σωμάτων κλεφτών. Όμως, στην ποιητική της έκφραση συναντούμε συχνά ως μορφή το δίστιχο, χαρακτηριστικό του ευρύτερου αιγαιοπελαγίτικου χώρου.
Αυτή η μουσική λοιπόν, που σήμερα εντοπίζεται στους ιστορικούς και στους προσφυγικούς θρακιώτικους οικισμούς, ανήκει στην κατηγορία των μουσικών ιδιωμάτων της θαλασσινής Ελλάδας, η οποία περιλαμβάνει σε μία ενότητα τις περιοχές από την Κρήτη και την Κύπρο μέχρι τα παράλια του Εύξεινου Πόντου, με επίκεντρο τα μεγάλα αστικά κέντρα της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης… Παρουσιάζει όμως μια εσωτερική διαφοροποίηση και μπορούμε να διακρίνουμε τρία συγγενή μουσικά ιδιώματα, που αντιστοιχούν κατά κάποιο τρόπο στις τρεις περιοχές – Δυτική, Βόρεια και Ανατολική – που χωρίστηκε στις αρχές του αιώνα ο ενιαίος χώρος της Θράκης.
(…)
Νίκος Διονυσόπουλος
(από το cd “Χρόνης Αηδονίδης – Τραγούδια και σκοποί της Θράκης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 7-8”)
Η διοικητική της ενοποίηση χρονολογείται στα ρωμαϊκά χρόνια, όταν διανοίχτηκαν οι μεγάλες οδικές αρτηρίες και ιδρύθηκαν πολλές νέες πόλεις στην πεδινή ενδοχώρα μέχρι τις νότιες πλαγιές του Αίμου. Η πυκνότητα των ελληνικών πόλεων συνέβαλε σημαντικά στην πολιτισμική ενοποίηση της παραγωγικής υπαίθρου, ενώ οι συνεχείς επιδρομές των βαρβαρικών λαών που παραβιάζουν το ρωμαϊκό κι αργότερα το βυζαντινό σύνορο, συνέβαλαν στη δημιουργία της κοινής αίσθησης ότι η Θράκη είναι η ασπίδα της Αυτοκρατορίας. Και πράγματι ολόκληρος ο θρακικός χώρος υπήρξε ο προστατευτικός περίγυρος της αυτοκρατορικής πρωτεύουσας που ιδρύθηκε το 330 μ.Χ. στο ανατολικότερο άκρο της θρακικής πεδιάδας.
Από το 330 ως το 1453 και από το 1453 ως το 1922, η Κωνσταντινούπολη επηρέασε όλες τις πτυχές του θρακικού βίου και πολιτισμού, θέτοντας τη Θράκη στο κέντρο του βυζαντινού και μεταβυζαντινού κόσμου. Επόμενο είναι λοιπόν και το μουσικό πρόσωπο της Θράκης να έχει, εκτός των άλλων, «πολίτικα» και αστικά χαρακτηριστικά, ιδιαίτερα στις ανατολικές περιοχές της, ενώ αποτελεί οργανικό μέρος της πολυδιάστατης ελληνικής παραδοσιακής μουσικής, παρ’ όλες τις ιδιοτυπίες του.
Στο σύνολό της, η μουσική της Θράκης παρουσιάζει εξαιρετική ποικιλία στους σκοπούς, στους χορούς και στα τραγούδια της και περιλαμβάνει μια πλειάδα από «γνώριμες» μελωδίες (που μερικές φορές θυμίζουν βυζαντινά τροπάρια), αστικά λαϊκά καθώς και ωραιότατα παλαιά ακριτικά και αφηγηματικά τραγούδια, αμανέδες, ζωηρούς σκοπούς με καθαρά τοπικό χρώμα, όπως και άλλους, που διαμορφώθηκαν από τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις με τις περιοχές που συνορεύει. Στη Θράκη δεν υπάρχουν κλέφτικα τραγούδια, σε αντίθεση με όλη την υπόλοιπη στεριανή Ελλάδα, μιας και η γειτνίαση της με την πρωτεύουσα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και η πεδινή της διαμόρφωση δεν ευνοούσε την ανάπτυξη σωμάτων κλεφτών. Όμως, στην ποιητική της έκφραση συναντούμε συχνά ως μορφή το δίστιχο, χαρακτηριστικό του ευρύτερου αιγαιοπελαγίτικου χώρου.
Αυτή η μουσική λοιπόν, που σήμερα εντοπίζεται στους ιστορικούς και στους προσφυγικούς θρακιώτικους οικισμούς, ανήκει στην κατηγορία των μουσικών ιδιωμάτων της θαλασσινής Ελλάδας, η οποία περιλαμβάνει σε μία ενότητα τις περιοχές από την Κρήτη και την Κύπρο μέχρι τα παράλια του Εύξεινου Πόντου, με επίκεντρο τα μεγάλα αστικά κέντρα της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης… Παρουσιάζει όμως μια εσωτερική διαφοροποίηση και μπορούμε να διακρίνουμε τρία συγγενή μουσικά ιδιώματα, που αντιστοιχούν κατά κάποιο τρόπο στις τρεις περιοχές – Δυτική, Βόρεια και Ανατολική – που χωρίστηκε στις αρχές του αιώνα ο ενιαίος χώρος της Θράκης.
(…)
Νίκος Διονυσόπουλος
(από το cd “Χρόνης Αηδονίδης – Τραγούδια και σκοποί της Θράκης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 7-8”)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου