Συνέντευξη με τον Βασίλη Δημητρίου

Βασίλης Δημητρίου

«Σ’ ένα βράδυ, πήγαμε εκατό χρόνια πίσω»

τη συνέντευξη έλαβε ο Ηρακλής Οικονόμου
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Η ΕΠΟΧΗ)

Με σημαντική συνεισφορά στο λαϊκό και πολιτικό τραγούδι και στη μουσική για το θέατρο και την τηλεόραση, έχει κατοχυρώσει μία θέση ανάμεσα στους κορυφαίους της γενιάς του. Πρόσφατα, κυκλοφόρησε σε επανέκδοση το σύνολο της δουλειάς του πάνω στον Αριστοφάνη, καθώς και ένας κύκλος έργων σύγχρονης μουσικής. Στην κουβέντα που ακολουθεί, καταθέτει με ευθύτητα τον προβληματισμό του για τα σημερινά αδιέξοδα. Ο κύριος Βασίλης Δημητρίου!

Τι σημαίνει για σας η έκδοση του συνόλου του έργου σας πάνω στον Αριστοφάνη;

Θεωρώ τύχη μου που κυκλοφόρησαν αυτοί οι δίσκοι, που δείχνουν τη σκέψη μου πάνω στον Αριστοφάνη και φέρνουν μνήμες και αναφορές σε όσους - πολλούς - έτυχε να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις. Είχα την τύχη αυτές οι μουσικές να παίξουν σε παραστάσεις που θεωρήθηκαν από τις καλύτερες. Και είναι σημαντικό που βγαίνουν αυτά τα πράγματα σε μια εποχή όπου ό,τι βγαίνει χάνεται. Βγαίνουν τόσα πολλά που χάνονται και τα άσχημα, και τα καλά. Ο κόσμος δεν προλαβαίνει να αφομοιώσει το έργο, ο δίσκος έχει πια εκπέσει. Δεν αναζητά κάτι ο ακροατής, δεν διαβάζει μια αναφορά στο έργο, δεν πηγαίνει στο δισκοπωλείο να ψάξει.

Πρόσφατα εκδόθηκε από τη Lyra ένας δίσκος με έργα σας σύγχρονης μουσικής. Από όλες τις πτυχές του έργου σας, ποια σας εκφράζει πληρέστερα;

Όλες. Πάντα ένοιωθα ότι η μουσική είναι ενιαία. Όταν πήγα στο ωδείο στις αρχές του ’60 να σπουδάσω μουσική, τότε η δημοτική, η μοντέρνα και η λαϊκή μουσική, και το ελαφρό τραγούδι ήταν όχι απλώς άγνωστα, αλλά και απαγορευμένα. Τελείωσα το ωδείο και δεν ήξερα να παίξω ένα ζεϊμπέκικο, ένα μπλουζ. Αυτά τα θεωρώ απαράδεκτα, και σήμερα έχουν ευτυχώς ξεπεραστεί. Εγώ μπλέχτηκα από την πρώτη στιγμή με όλα τα είδη. Ξεκίνησα με τη Ραλλού Μάνου στο χορόδραμα και έγραψα μπαλέτα, μετά πέρασα στο θέατρο, μια άλλη αφορμή για να ασχοληθώ με όλα τα είδη. Στο θέατρο και στην τηλεόραση δεν μπορούσα να γράφω μόνο λαϊκά, ή μόνο ροκ, ή μόνο κλασική. Έπρεπε να μπορώ να χειριστώ όλες τις φόρμες, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε έργου.

Πάντως, η δική σας γενιά δημιουργών - όχι εσείς προσωπικά - από τα μέσα του ’80 και μετά σιώπησε, εκκωφαντικά. Γιατί;

Δεν σιώπησαν αυτοί, τους σιώπησαν. Δεν έπαψαν να γράφουν τραγούδια, απλώς το τραγούδι πήρε μια άλλη στροφή, κάποιοι ήθελαν να το τοποθετήσουν εκεί που το τοποθετήσανε, και οι δημιουργοί αυτοί δεν τους εξυπηρετούσαν τα σχέδιά τους. Έφταιξε και το ότι οι περισσότεροι ήταν κατά βάση επικεντρωμένοι στο τραγούδι. Από τη στιγμή που έπαψε να υπάρχει το τραγούδι, έπαψαν να υπάρχουν κι αυτοί σε επίπεδο δημιουργίας, εφόσον δεν μπορούσαν να «παίξουν σε άλλο γήπεδο». Και εγώ έμεινα απ’ έξω, για δεκαπέντε χρόνια. Από το 1978, εμφανίστηκα ξανά στο τραγούδι το 1992 μέσω της τηλεόρασης.

Τι προσέθεσε η τηλεόραση στο έργο σας;

Η τηλεόραση είναι ένα μέσο μεγάλης προβολής, σου δίνει τα πάντα, και πρέπει εσύ να ξέρεις να επιλέγεις τι θέλεις απ’ αυτό. Αντικειμενικά, δεν γίνεται και οι 24 ώρες προγράμματος να καλύπτονται με αριστουργήματα, άρα πρέπει να επιλέγεις. Κι αν έχει κάτι κακό η τηλεόραση, μην το δεις, διάβασε ένα βιβλίο, βγες μια βόλτα. Είχα όμως την τύχη να δουλέψω σε σπουδαίες δουλειές μαζί με τον Κώστα Κουτσομύτη και άλλους σημαντικούς συντελεστές. Οι δουλειές αυτές έγιναν σημείο αναφοράς για τα επόμενα και ένας οδηγός για τους νεότερους.

Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στη γενιά σας και στους νεότερους δημιουργούς;

Οι περισσότεροι από τη δική μου γενιά θέλαμε κάτι να κάνουμε. Σήμερα, η νέα γενιά θέλει κάτι να γίνει. Ξέρουν ότι αν δεν γίνουν κάτι μέχρι τα σαράντα, θα μείνουν στο περιθώριο. Εμείς, περιμέναμε να φτάσουμε στα 40 ή στα 35 για να αρχίσουμε να παίρνουμε τα πράγματα στα χέρια μας. Κάθε μέρα που περνούσε για μας ήταν μια καινούργια, καλύτερη μέρα Για μας, κάθε μέρα άνοιγε και μια νέα ευκαιρία. Τώρα, κάθε μέρα που περνάει, είναι μία μέρα λιγότερη για τα νέα παιδιά, μία λιγότερη ευκαιρία.

Είναι η κρίση του τραγουδιού αντανάκλαση της κοινωνικής κρίσης;

Ε, βέβαια, δεν είναι; Όταν περνάει κρίση μια κοινωνία, δεν μπορείς να ζητάς από έναν χώρο της να είναι αλώβητος, καθαρός, δημιουργικός, έντιμος. Εξάλλου, κρίση δεν υπάρχει μόνο στο τραγούδι, υπάρχει σε όλα τα πεδία της τέχνης. Το θέατρο, ο κινηματογράφος, η μουσική, δεν περνάνε κρίση; Τι περνάνε; Δημιουργικότητα; Οι ρίζες της κρίσης βρίσκονται στην κοινωνία. Η κοινωνία ορίζει τα πάντα. Η κοινωνία αυτή τη στιγμή είναι ένα αρπακτικό. Σήμερα οι άνθρωποι σφάζονται με τα λόγια και το ρουφιανιλίκι· σε λίγο θα αρχίσουν να σφάζονται και με τα μαχαίρια.

Τι σας ενοχλεί στη σημερινή Ελλάδα;

Με ενοχλεί η πολιτική πραγματικότητα, για την οποία δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών. Τους βουλευτές, τους υπουργούς και τα λαμόγια, εμείς τους έχουμε επιλέξει κι εμείς τους ανεχόμαστε. Μέσα από μας ξεπήδησαν, με την ανοχή αν όχι με την παρότρυνσή μας. Δεν εμφανίστηκε οι οικογένεια Παπανδρέου από το πουθενά, ούτε οι οικογένειες Καραμανλή, Μητσοτάκη και όλων αυτών που επί 35 χρόνια ροκανίζουν τη Βουλή και τα Υπουργεία. Ποιος τους ανέχεται αυτούς; Ποιος ανέχεται τους δημοσιογράφους, που βγάζουν λόγους για τη διαφθορά, ενώ είναι και οι ίδιοι λαμόγια; Τους βλέπεις και τους σιχαίνεσαι.

Παρόλα αυτά, η νεότερη γενιά δεν έχει βγάλει το δικό της τραγούδι διαμαρτυρίας. Γιατί;

Γιατί δεν υπάρχει ελπίδα από πουθενά. Η νέα γενιά δεν έχει να επιλέξει από κάπου. Υπάρχει σύγχυση, δεν υπάρχει πρόταση. Η δική μου γενιά είχε ελπίδα, πίστευε στην Αριστερά που τη θεωρούσε τότε ως τη λύση, και πρώτα-πρώτα ως την ηθική λύση. Το 95% των αριστερών πιστεύαμε σε μία άλλη ηθική, σε μία άλλη αισθητική. Δεν πιστεύαμε μόνο στην αλλαγή του οικονομικού συστήματος, αλλά και να μπούμε σε μία άλλη ηθική σχέση μεταξύ μας, σε μία άλλη αισθητική, σε μία άλλη κουλτούρα. Η δική μου η γενιά περπατούσε προς την ελπίδα, αλλά μόλις λάδωσε το αντεράκι της αποδείχθηκε ότι είχε τις ίδιες αδυναμίες. Άρχισε να αποπατεί εκεί που θα έπρεπε να στήνει ηρώα για τις θυσίες των προηγούμενων γενεών. Η σημερινή νεολαία δεν έχει πού να στηριχτεί, δεν βλέπει πουθενά το μέλλον της, και γυρνώντας προς τα πίσω βλέπει πως η γενιά των γονιών της δεν τίμησε τους αγώνες και τις θυσίες των προηγούμενων. Δεν αφήνουμε καμία ηθική παρακαταθήκη στα παιδιά μας, απεναντίας αφήνουμε ένα κατεστραμμένο περιβάλλον. Γι αυτό και η νεολαία καταφεύγει σε ακρότητες. Ή αδιαφορεί εντελώς, ή κατεβαίνει στους δρόμους και τα σπάει.

Συνεχιστές των δικών σας μουσικών και αισθητικών φορτίων σήμερα βλέπετε;

Υπάρχουν, βεβαίως,. Όμως, έχουν και αυτοί σύγχυση, δεν ξέρουν πού να πάνε, δεν μπορούν να κατασταλάξουν Οι νέοι άνθρωποι είναι εγκλωβισμένοι. Εδώ, έχουμε εγκλωβιστεί εμείς, που υποτίθεται ότι έχουμε και μια εμπειρία. Είναι πολύ άγρια η εποχή. Τη ζεις, δεν τη ζεις;

Μιλάτε με παράπονο. Σας λείπει κάτι σήμερα;

Μου λείπει το όραμα. Ξαφνικά, σε ένα βράδυ βρεθήκαμε εκατό χρόνια πίσω. Όλα αυτά που συμβαίνουν τον τελευταίο χρόνο διεθνώς, όχι μόνο στην Ελλάδα, μας πήγαν εκατό χρόνια πίσω. Οι άνθρωποι είχαν δικαιώματα· τους τα παίρνουν πίσω. Τους παίρνουν τις άδειες, τους παίρνουν τον ύπνο, θα τους βάζουν να δουλεύουν περισσότερες ώρες τζάμπα, θα τους μαστιγώνουνε. Δεν θα μπορούν να μιλήσουν, γιατί αν μιλήσουν δεν θα έχουν να φάνε. Και δεν βλέπω φως.

Greek Idol βλέπετε;

Όχι, με προσβάλλει. Με ενοχλεί που όλοι οι πουστ…ς, οι βίζιτες της σιλικόνης και οι κόκες έχουν βγει στο γυαλί και διαμορφώνουν συνειδήσεις.

Να το γράψω έτσι;

Όπως στο είπα. Δεν με ενοχλεί τι επιλέγει να κάνει κάποιος προσωπικά. Με ενοχλεί πως θέλουν να δείξουν ότι αυτό είναι καθεστώς και προϋπόθεση για την ανέλιξη κάποιων νέων ανθρώπων. Αυτό το πολεμούσα μια ζωή, όπως πολεμούσα και το να πρέπει να κάτσει μια γυναίκα στον προϊστάμενό της για να ανέλθει. Και λυπάμαι που παλιοί φίλοι και συνεργάτες μου με οράματα και σπουδαίο έργο κάνουν παρέα με τέτοιους ανθρώπους.

Αυτό που είχατε κατά νου ως επιτυχία όταν ξεκινούσατε, το εκπληρώσατε;

Βέβαια, και είμαι ευτυχισμένος. Έχασα από νωρίς τον πατέρα μου, η μάνα μου εργαζόταν για να με συντηρήσει, και βγήκα στη βιοπάλη από τα δεκατρία μου χρόνια. Όταν τελείωσα το δημοτικό, έπιασα δουλειά σε μια αποθήκη στην οδό Αιόλου. Πήγα σε νυχτερινό γυμνάσιο και σε νυχτερινό ωδείο. Από το πουθενά και από το τίποτα, σήμερα μου παίρνει κάποιος συνέντευξη, έγραψα μια σειρά έργων επιτυχημένων, έχω τιμηθεί για το έργο μου, δεν είναι λίγο αυτό. Τι άλλο να ζητούσα; Ό,τι μου προσφέρεται το θεωρώ δώρο, και λέω ευχαριστώ.