Η Μαρία Φαραντούρη για τον Μπέρτολτ Μπρεχτ

ΟΤΑΝ Η ΜΑΡΙΑ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΠΕΡΤΟΛΤ ΜΠΡΕΧΤ

Δημοσιεύτηκε στο Musicpaper (www.musicpaper.gr)

Βρισκόμαστε στα τέλη του 1978. Η Μαρία Φαραντούρη, ένα χρόνο μετά τα «Τραγούδια διαμαρτυρίας απ’ όλο τον κόσμο», βρίσκεται και πάλι στο στούντιο, ερμηνεύοντας αυτή τη φορά τραγούδια του μεγάλου γερμανού συγγραφέα Μπέρτολτ Μπρεχτ. Ο δίσκος θα εκδοθεί τελικά από τη «Μίνως Μάτσας & Υιός» τον Οκτώβριο του 1979 με τίτλο «Η Μαρία Φαραντούρη τραγουδάει Μπρεχτ». Το ιστορικό περιοδικό «Μουσική» (τεύχος 12, Νοέμβριος 1978, σελ. 54-61) φιλοξενεί την ελληνίδα ερμηνεύτρια σε μία μεγάλη συνέντευξη στον Γιώργο Κυριαζίδη. Από εκείνη την κουβέντα παρουσιάζουμε εκτενή αποσπάσματα που αφορούν τη σχέση της Φαραντούρη με τον Μπρεχτ και την επακόλουθη παγκοσμιοποίηση της ελληνικής δισκογραφίας, δεκαετίες πριν την έλευση του έθνικ και των μεγάλων διεθνών συνεργασιών…
ηρ.οικ.

-----

(…)

Μαρία Φαραντούρη: Μέσα στα πλαίσια των ανησυχιών μου ήταν και τα τραγούδια του Μπρεχτ, που δεν είναι βέβαια τόσο απλή υπόθεση. Τότε, στο θέατρο ΑΛΙΚΗ τα αντιμετώπισα λίγο σαν μια εισαγωγή στον Μπρεχτ και σαν πείραμα. Πώς θα μπορούσαν να λειτουργήσουν στον κόσμο. Αυτό το πράγμα λειτούργησε πειραματικά και σε μένα. Τα τραγούδια του Μπρεχτ είναι ένα κολοσσιαίο έργο, που πέρα απ’ τη μορφή του αυτή καθ’ εαυτή, το περιεχόμενό τους είναι γνωστό. Ξέρουμε πόσο ανεκτίμητη είναι η προσφορά του και πόσο ικανά τα τραγούδια του να επαναστατικοποιήσουν και να διαμορφώσουν τον καινούργιο άνθρωπο.

Πώς ξεκίνησες να παρουσιάσεις Μπρεχτ;

Πήγα στο Ανατολικό Βερολίνο να παρακολουθήσω θέατρο στο «Μπερλίνερ Ανσάμπλ». Οι περισσότερες παραστάσεις ήταν με έργα του Μπρεχτ. Εκεί, είχα την ευκαιρία να έρθω σε επαφή με τους καλλιτέχνες που είναι ταυτόχρονα τραγουδιστές και ηθοποιοί, να συζητήσω τις απόψεις τους. Αυτό δεν σημαίνει πως θα μεταφέρω την άποψή τους εδώ. Σέβομαι την γενική άποψη και το πνεύμα του Μπρεχτ, αλλά θα το μεταφέρω στη δικιά μας νοοτροπία και ευαισθησία. Θα το εκλαϊκεύσω χωρίς να το απλοποιήσω, χωρίς να αγνοήσω τις αρχές του Μπρεχτ.

Θα φέρω ένα μεγάλο μουσικό, τον Henry Krtshil (Κρίχελ), που δίδασκε Μπρεχτ στους ηθοποιούς του «Μπερλίνερ Ανσάμπλ» από το 1958 και θεωρείται ένας από τους σοβαρότερους στο είδος. Είναι ενορχηστρωτής, πιανίστας και διευθυντής ορχήστρας, της κατ’ εξοχήν μπρεχτικής τραγουδίστριας Gisela Main. Θεώρησα πολύ σημαντικό να φέρω τον Krtshil και να συνεργαστεί με τους δικούς μας μουσικούς. Θα κάνει και την ενορχήστρωση, αλλά θα διδάξει και μένα.

Ποια είναι τα τραγούδια του Μπρεχτ που θα παρουσιάσεις;

Θα τραγουδήσω Μπρεχτ σε μουσική Βάιλ, Ντεσσάου και κυρίως του Άισλερ, που θεωρείται και ο πιο ολοκληρωμένος. Θα παρουσιάσουμε όλη τη γκάμα των τραγουδιών του Μπρεχτ. Απ’ τα πολιτικοποιημένα, τα επαναστατικά, τα ερωτικά τραγούδια με φιλοσοφική βάση, ακόμα και τραγούδια που μελοποίησε ο ίδιος ο Μπρεχτ.

Θα είναι τα τραγούδια:

* Το τραγούδι της Τζένυ, από την όπερα «Η άνοδος και η πτώση της πόλης Μαχαγκόνυ» με μουσική Βάιλ.

* Το τραγούδι της αλληλεγγύης, του Άισλερ.

* Η μπαλάντα για τη γυναίκα του ναζίστα φαντάρου (απ’ το «Σβέικ στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο») του Άισλερ.

* Το τραγούδι των παραπλανημένων κοριτσιών, σε μουσική του Μπέρτολτ Μπρεχτ.

* Το παράπονο του αλόγου.

* Το τραγούδι του Μολδάβα.

* Όλοι ή Κανένας, σε μουσική Άισλερ.

* Η Τζένυ των Πειρατών.

* Το τραγούδι του Σολομώντα.

* Σουραμπάγια Τζώνυ, και τα τρία από την «Όπερα της Πεντάρας» σε μουσική Κουρτ Βάιλ.

* Το Seerauber Balande που μελοποίησε ο Μπρεχτ και μετά ο Ντεσάου το έκανε κύριο θέμα στο θεατρικό έργο «Μάνα κουράγιο».

* Η μπαλάντα του νεκρού στρατιώτη, του Άισλερ.

* Και δύο τραγούδια μελοποιημένα από τον Μπρεχτ. Το Legende von toten sold και το den verfuhrten madchen.

Βέβαια τα τραγούδια του Μπρεχτ δεν ολοκληρώνονται ούτε σ’ ένα ούτε σε δύο άλμπουμ. Θα τα ηχογραφήσω και μετά θα πάρουν μια θεατρική μορφή. Θα είναι ρεσιτάλ θεατρικοποιημένο, όπου ένας αφηγητής θα αναφέρει με λίγα λόγια το πνεύμα του κάθε τραγουδιού. Σκηνοθέτης θα είναι ο Θόδωρος Τερζόπουλος που έχει ήδη ανεβάσει στην επαρχία δύο έργα του Μπρεχτ: το «Μικρό Μαχαγκόνυ» και το «Ψωμάδικο» που είχαν μεγάλη επιτυχία. Ο Τερζόπουλος έχει μαθητεύσει κι έχει δουλέψει σαν βοηθός σκηνοθέτη στο «Μπερλίνερ Ανσάμπλ».

Αυτή η προσπάθεια έχει γίνει και σ’ άλλες χώρες. Όπως στην Ιταλία ο Στρέλερ το ανέβασε στο «Πίκολο Τεάτρο» με την Μίλβα. Και άλλοι καλλιτέχνες έχουν τραγουδήσει Μπρεχτ στην Ευρώπη, ιδίως στην Ανατολική Γερμανία. Υπάρχουν και πολλοί δίσκοι. Έχω μια ανησυχία για όλ’ αυτά. Πιστεύω πως θα έχει απήχηση στον κόσμο. Τα λόγια είναι απλά μεταφρασμένα από τον Παύλο Μάττεσι. Τώρα, το πώς θα το αντιμετωπίσει η εταιρεία, αυτό είναι άγνωστο.

Με ποιο τρόπο θα εργαστείς φέτος;

(…)

Πάνω στα τραγούδια του Μπρεχτ, το πρόβλημα είναι να φτάσω στο σημείο να ολοκληρώσω την άποψή μου, γύρω από το πώς θα τα δώσω. Πρέπει να συνειδητοποιήσω τη δουλειά θεωρητικά. Μετά είναι τα σοβαρά μουσικά προβλήματα που θα ξεπεραστούν μόνο με την πολύ πρόβα. Δεν θα βγω σαν Γερμανίδα που είναι ψυχρή και λογική. Πρέπει ο Μπρεχτ να φτάσει στο ελληνικό κοινό. Αυτό είναι εκλαΐκευση χωρίς να παρεξηγηθεί ο όρος.

Το τραγούδι του Μπρεχτ άρχισε να γίνεται τα τελευταία χρόνια γνωστό, από τα θεατρικά του που παίζονται στην Ελλάδα. Αυτό όμως περιοριζότανε στους θεατρόφιλους, σε μια ελίτ διανοουμένων. Η Ελλάδα όμως δεν είναι αυτή. Τελευταία όμως μελοποιείται ο Μπρεχτ με καθαρά ελληνικό τρόπο. Ο Χατζιδάκις μελοποίησε τον «Κύκλο με την κιμωλία». Και ο Μαμαγκάκης έχει κάνει πολύ καλή δουλειά. Επίσης η προσπάθεια που κάνει ο Μικρούτσικος, που εκφράζει καθαρά την άποψή του. Νομίζω πως αυτά είναι πολύ σημαντικά.

Ίσως κάποιος αναρωτηθεί και πει, γιατί να δεχόμαστε επιρροές από ξένη κουλτούρα και δεν αναπτύσσουμε τη δικιά μας. Είναι μια εύλογη απορία, αλλά πιστεύω πως ειδικά ο Μπρεχτ είναι επίκαιρος, παγκόσμιος. Είναι διεθνής και νομίζω ότι οι προσπάθειες που γίνονται από νεώτερους συνθέτες, αλλά κι από τους μεγάλους, είναι φαινόμενο μέσα στον παγκόσμιο χώρο. Πιστεύω ότι με την απαρχή της διεθνοποίησης της ευαισθησίας, θα γνωρίσουμε πιο εύκολα την δικιά μας κουλτούρα, την δικιά μας ψυχή.

(…)

Συνέντευξη της Μαρίας Φαραντούρη στον Γιώργο Κυριαζίδη, περιοδικό «Μουσική, τεύχος 12, Νοέμβριος 1978, σελ. 54-61.