Κιθάρα παίζει ο ντε Αντρέ...

Υπάρχουν στιγμές που περπατάς σε ένα δρομάκι, και κάτι γίνεται, και συνομιλείς με τη φωτεινή ουσία του ανθρώπου και με την ομορφιά του κόσμου. Όχι, δε μιλάω για συνομωσίες του σύμπαντος και παπαριές των εκλεκτών του θεού, αλλά για τα μικρά κατορθώματα του ανθρώπου, του τοσοδούλι ανθρωπάκου που φτιάχνει νότες, ανακατεύει χρώματα και παλεύει να σωθεί από την πλημμυρίδα του θανάτου. Μία τέτοια στιγμή έζησα κατακούτελα όταν περπατούσα πέρυσι σε μία υπόγεια διάβαση στη Γένοβα, λίγο έξω από το σπίτι του θείου μου του Γιώργου. Και ιδού τι με περίμενε λίγο πριν τις σκάλες της εξόδου, στην άκρη του τούνελ: μία προσωπογραφία, ή μάλλον μία αγιογραφία, του Fabrizio de André.

Ένας από τους γνωστότερους τραγουδοποιούς της Ιταλίας, ο ντε Αντρέ γεννήθηκε στη Γένοβα το 1940 και πέθανε το 1999, δίχως να πάρει κανείς χαμπάρι τίποτα εδώ στην Ελλάδα. Εγώ πάντως τότε … διάβαζα. Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου όμως δεν ξεχνά, παρόλο που διαβάζει, και βεβαίως δεν τον έβαλε τυχαία στο «Ασπρομόντε» του «Σαμάνου». Η φωνή του Νιόνιου τραγουδά: «Κιθάρα παίζει ο ντε Αντρές / με πεταχτά ακόρντα / κι ο Πιραντέλο λάμπει δες / στου σαρκασμού τα δόντια». Ανάρχας και κομμουνιστής, ο ντε Αντρέ έγραψε για τους εργάτες και τους αγρότες, τους περιθωριακούς και τους κατατρεγμένους. Φαίνεται όμως ότι δεν έγραψε «γι’ αυτούς» ως ιερέας και διαμεσολαβητής, έγραψε «αυτούς», κυριολεκτικά, τους έβαλε στα τραγούδια του, ήρωες και αντι-ήρωες μαζί. Και έγραψε και για την αγάπη, συνήθως χαμένη, και για τις ωραίες γυναίκες, και για το χρόνο που φεύγει, και για τις εποχές του, και για όλα τα πράγματα που γράφουν και τραγουδάνε οι άνθρωποι στη γη. Και ανάμεσα στα άλλα θεάρεστα πράγματα που έκανε, ο ντε Αντρέ τα έχωνε για τα καλά στην εκκλησία, όπως κάθε νοήμον ον.

Και το κυριότερο; Ο ντε Αντρέ έγραψε ωραία τραγούδια! Μία βόλτα στο youtube μας πείθει αμέσως γι’ αυτό· καλή περιδιάβαση στο La canzone del padre, στo Dolce luna, στη Franziska και στο Hotel Supramonte. Μην ανησυχείτε.. δεν χρειάζεται να ξέρει κανείς ιταλικά για να καταλάβει τι παίζει στα τραγούδια του, όπως δεν χρειάζεται να ξέρεις ελληνικά για να καταλάβεις τον Σαββόπουλο ή αγγλικά για να συνομιλήσεις με τον Κοέν, ή γαλλικά για να αφουγκραστείς τον Μπρασένς (που τόσο αγαπούσε και είχε μεταφράσει ο ντε Αντρέ), ή ισπανικά για να νοιώσεις τον Βίκτορ Χάρα. Μία λέξη πιάνεις εδώ κι εκεί, και στα υπόλοιπα σε ξεναγεί με πειστικότητα η μουσική και η αίσθηση, και το ένστικτο και η μνήμη.

Α, ναι. Κι αν ποτέ βρεθείτε στη Γένοβα, τραβήξτε για την υπόγεια διάβαση της Βία Μάρτιν Πιάτζιο για να δείτε αυτό το μοναδικό μνημείο αστικής μυθολογίας που απεικονίζεται στη φωτογραφία (μαζί με το μαύρο "χ" που κάποιο φασιστοειδές μπερλουσκονικό νεάτερνταλ τόλμησε να αφήσει πάνω του). Ύστερα, αφήστε κι ένα λουλούδι στον τάφο του Φαμπρίτσιο ντε Αντρέ στο νεκροταφείο του Σταλιένο, πλάι στα επιβλητικά αγάλματα. Κι αν ακούσετε και καμιά κιθάρα με πεταχτά ακόρντα, μην παραξενευτείτε· ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου θα σας έχει ήδη εξηγήσει το πώς και το γιατί.

Ηρακλής Οικονόμου

(Τώρα που ξανακοιτώ τις φωτογραφίες, φαίνεται ότι η τοιχογραφία έγινε από μαθητές του καλλιτεχνικού λυκείου Paul Klee της Γένοβας, υπό την αιγίδα των αρχών της πόλης, στα πλαίσια ενός διεθνούς φεστιβάλ ποίησης. Καλό και παρήγορο είναι να ξέρει κανείς ότι οι μελωδοί δεν λησμονιούνται, έστω και στις υπόγειες διαβάσεις, έστω και από τους μαθητές στο δρόμο!)