Η βιομηχανία της ελπίδας

Επιτρέψτε μου για μία μόνο ανάρτηση έναν κάπως προσωπικό τόνο. Ένα απίθανο φάσμα προβληματισμού έως κατάπτωσης έχει πέσει γύρω μου και εντός μου. Τι φταίει; Δεν είναι τόσο το ξεπούλημα της χώρας, η έσχατη προδοσία των κυβερνώντων, η επιστροφή του βιοτικού επιπέδου σε προπολεμικές εποχές, το σκληρό πρόσωπο του ιμπεριαλισμού που με την παγίδα του χρέους σαρώνει κράτη και λαούς στο πέρασμά του. Δεν είναι ότι κάθε μέρα πρέπει να μετράς - μου βγαίνουν; δεν μου βγαίνουν; Δεν είναι καν το φάσμα της ανεργίας ή το άγχος για την επιβίωση των δικών σου ανθρώπων. Είναι αυτή η απάθεια που έχει ρουφήξει τον κόσμο, αυτό το μούδιασμα, πλάι στην άτακτη φυγή ανθρώπων στο εξωτερικό, και το χειρότερο απ' όλα: η ελπίδα που διαβάζω στα στόματα όλων ότι "εντάξει, ας κάτσουμε να μας συντρίψουν τώρα οι άρχοντες αν είναι να φτιάξουν τα πράγματα σε 2-3 χρόνια".

Αυτό ομολογώ ότι δεν το αντέχω ψυχολογικά. Δεν αντέχεται αυτή η τόσο κατανοητή - σύμφωνα με τους νόμους της ψυχολογίας - και τόσο ακατανόητη - σύμφωνα με τους νόμους της πολιτικής οικονομίας - ελπίδα ότι τα πράγματα θα φτιάξουν. Ήρθε ο καιρός να μάθουμε ότι κάποια πράγματα δεν φτιάχνουν, και ένα από αυτά είναι η κατάστασή μας, Δεν φτιάχνουν, εφόσον δεν αλλάξουμε ρότα μακριά από την πειθάρχηση του ΔΝΤ και της ΟΝΕ, εφόσον δεν αρνηθούμε το σύστημα, αλλά και τους εαυτούς μας τους ίδιους. Δεν φτιάχνουν, όχι για κάποιο μυστήριο και μεταφυσικό λόγο, αλλά γιατί η ρίζα του προβλήματος έγκειται σε δομικά στοιχεία: στον παρασιτικό χαρακτήρα του ελληνικού αστικού κράτους, στη θέση της χώρας μέσα σε μία παγκόσμια ιμπεριαλιστική αλυσίδα, στην αδυναμία συγκρότησης εγχώριου παραγωγικού ιστού, στην παγίδα του χρέους, στη σύναψη πελατειακών σχέσεων ως μέσο νομιμοποίησης του καθεστώτος.

Ψαχτείτε μέσα σας, και θα βρείτε αρκετοί αυτή την ενδόμυχη υποψία, αν όχι βεβαιότητα: "Θα φτιάξουν τα πράγματα", "θα βρεθεί λύση", "δεν θα μας αφήσουν έτσι", κλπ. Δεν φταίμε βέβαια μόνο ατομικά. Για την κατασκευή και τη διασπορά αυτής της ελπίδας έχει στηθεί ολόκληρη βιομηχανία, με μπροστάρηδες τους καλοπληρωμένους προπαγανδιστές στα βραδινά δελτία. Σύμβουλοι, "ειδικοί", εμπειρογνώμονες, "τεχνοκράτες", κομματάρχες και όλος αυτός ο συρφετός που παριστάνει τη φωνή της συνείδησης του έθνους αποφάσισαν πριν από μάς για μας: υπάρχει ελπίδα! Και ο δρόμος της ελπίδας, όσα μνημόνια κι αν πέσουν στα κεφάλια μας, όση κρατική περιουσία κι αν ξεπουληθεί, όσο χαμηλά κι αν πέσει ο μισθός, είναι στρωμένος με τα ροδοπέταλα της αναγκαιότητας. Ως προς αυτό, η βιομηχανία της ελπίδας είναι σαφής: δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Έλπιζε και μη ερεύνα.

Είμαι πεπεισμένος ότι τίποτε δεν θα αλλάξει όσο στριφογυρίζει μέσα μας αυτή η ελπίδα. Δεν πρόκειται να ξεκουνηθούμε όσο φαντασιωνόμαστε ότι και καλά αρκεί να κάνουμε υπομονή για 2-3 χρονάκια κι ύστερα, πάλι με χρόνους με καιρούς, πάλι δικά μας θα 'ναι. Δεν θα 'ναι. Ο Τρίτος Κόσμος είναι εδώ και μας χτυπάει την πόρτα, κι όπως δεν έφτιαξαν τα πράγματα εκεί εδώ και σαράντα χρόνια, μέσα στο φάυλο κύκλο του χρέους, της παραγωγικής αποσάθρωσης και των ξεπουλημένων τοπικών προυχόντων, έτσι δεν θα φτιάξουν ούτε εδώ. Όχι τουλάχιστον χωρίς τη συλλογική άρνηση του παρόντος, όχι χωρίς το ριζικό μετασχηματισμό του μέλλοντος. Έχουμε φάει τη φόλα που λέει ότι το συνταγολόγιο των τοκογλύφων είναι ο χρυσός κανόνας της επιτυχίας μας. Ονειρευόμαστε ότι, επιτέλους, θα γίνουμε Ευρώπη, εφόσον βέβαια είμαστε καλοί μαθητές. Και την ίδια στιγμή, πλάι στις εκσυγχρονιστικές μας ονειρώξεις, αναδύεται η αδυσώπητη πραγματικότητα της βαρβαρότητας.

Έλπιζε και μη ερεύνα. Ευτυχώς, οι φωνές που δεν ελπίζουν και ερευνούν πληθαίνουν. Αντιγράφω από το άρθρο του Γιάννη Βογιατζή στο περιοδικό "Λεύγα" ("Υπεράσπιση της Απαισιοδοξίας", τ. 2, Μάιος 2011):

"Στο μαύρο του κόσμου η απαισιοδοξία απαντά με το δικό της μαύρο, όχι με το ροζ ή με το λευκό που πλασάρει βολικά ο ίδιος 'ζοφερός κόσμος' που η αισιοδοξία τάχα αρνείται. Η άρνηση του παρόντος είναι αδύνατη χωρίς τη ριζική άρνηση του μέλλοντος που αυτό κυοφορεί και του παρελθόντος που το προετοίμασε. Η αισιοδοξία είναι η κάλπικη δεκάρα που πασάρει από χέρι σε χέρι η άρχουσα τάξη. Πηγαίνει χέρι χέρι με το άλλο ψεύδος: τη "λύση". (...) Σε έναν απελπισμένο κόσμο, η επινόηση της ελπίδας είναι συντηρητική: η παραβίασή της σηματοδοτεί την αφετηρία μιας νέας πράξης - ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αφήσουμε πίσω μας κάθε καλλιτεχνική αξίωση. Απέναντι στην γενικευμένη ανελευθερία απαντά με την ελευθερία της απελπισίας.

Καμία ελπίδα, λοιπόν. Ας χάσουμε προσωρινά τις βελούδινες αλυσίδες της. Έχουμε να κερδίσουμε έναν κόσμο ολόκληρο.

ηρ.οικ.