«Υπάρχει φως, ακόμα και σήμερα»
Τη συνέντευξη έλαβαν η Ιωάννα Λέκκα και ο Ηρακλής Οικονόμου
(Δημοσιεύτηκε στον ΜΕΤΡΟΝΟΜΟ, τ. 42, Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2011)
Την γνωρίσαμε ως μία έντονα θεατρική ερμηνεύτρια και performer μέσα στην ομάδα Σπείρα-Σπείρα αλλά και αλλού. Με το δίσκο «α», πρόπερσι, η κριτική την κατέταξε αμέσως στις ανερχόμενες, λυρικές δυνάμεις της γυναικείας ερμηνείας. Με την φετινή «φωτο.βόλτα», σε μουσική Χρίστου Θεοδώρου και στίχους Διαμαντή Γκιζιώτη, η ίδια επιβεβαιώνει την ερμηνευτική της ευχέρεια και πολυμορφία. Η Βικτωρία Ταγκούλη!
«Φωτοβόλτα»: τι επιδιώξατε καταρχήν να εκφράσετε με το νέο σας δίσκο;
Θα μιλήσω και εκ μέρους του συνθέτη και στιχουργού. Επιδιώξαμε να έχουμε ενιαίο στίχο, ενιαία μουσική, και να υπηρετήσουμε μία ενιαία αισθητική παρά τη διαφορετικότητα των επιμέρους ειδών και ύφους. Στο τέλος θέλαμε να δίνουν μία αίσθηση ενότητας.
Πάντως, στο δίσκο ακούσαμε από jazz μέχρι σκληρό ροκ και από έντεχνο μέχρι μινιμαλισμό. Αυτό δεν ενέχει τον κίνδυνο έλλειψης μιας ενιαίας ταυτότητας;
Παρά την πολυμορφία των τραγουδιών, βρήκαμε τι ενώνει τα τραγούδια και τo προβάλλαμε. Τέτοια στοιχεία είναι η φωνή μου, αλλά και η ενορχήστρωση που έγινε από τον ίδιο ενορχηστρωτή. Δεν είναι τραγούδια ατάκτως βαλμένα, υπάρχει μία ενιαία άποψη, ένα «πίσω κείμενο». Ήταν ανάγκη και του Χρίστου (σ.σ.: Θεοδώρου), και του Διαμαντή (σ.σ.: Γκιζιώτη), και δική μου να πειραματιστούμε με διαφορετικά πράγματα. Δεν τοποθετώ τον εαυτό μου σε μία κατηγορία. Δεν ισχυρίζομαι ότι τα κάνω όλα εξίσου καλά, αλλά ότι η πολυμορφία είναι στοιχείο της καλλιτεχνικής μου προσωπικότητας.
Συνθέτης, στιχουργός, ερμηνεύτρια. Μα καλά, δεν ξέρετε ότι ζούμε στην εποχή των τραγουδοποιών;
Πιστεύω πάρα πολύ στον συνδυασμό συνθέτη στιχουργού και ερμηνευτή. Χαίρομαι ιδιαίτερα που, ενώ ζούμε στην εποχή των τραγουδοποιών, έχει αρχίσει και επανέρχεται στα μουσικά πράγματά αυτή η φόρμα μιας και στο παρελθόν έχει δώσει αριστουργήματα.
Εσείς τι έχετε βρει στη συνεργασία σας με τον Χρίστο Θεοδώρου;
Βασικά έχουμε την ίδια αισθητική. Καλλιτεχνικά πηγαίνουμε παράλληλα, θέλουμε να πούμε τα ίδια πράγματα. Με ενδιαφέρει η μουσική του, τον ενδιαφέρει η φωνή μου. Έχουμε κοινούς στόχους, έχουμε βρει κοινούς κώδικες και εκφράζεται ο ένας μέσα από τον άλλον. Αν δεν υπήρχαν όλα αυτά, δεν θα μπορούσαμε να συνεργαστούμε. Ένας ερμηνευτής έχει ανάγκη σταθερότητας ως προς τους δημιουργούς. Έτσι κερδίζει μία εμβάθυνση, κερδίζει το προσωπικό του στίγμα.
Σε σχέση με το «α», ποια είναι τα νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά που κομίζει η «φωτο.βόλτα» στη δισκογραφία σας;
Το «α» ήταν μία συλλογή κομματιών που είχα ερμηνεύσει σε θεατρικές παραστάσεις ή ήταν γραμμένα για άλλο σκοπό και είχαμε την ανάγκη να αποτυπωθούν δισκογραφικά. Η «φωτο.βόλτα» όμως είναι στην πραγματικότητα η πρώτη μου ενιαία δουλειά γιατί τα τραγούδια γράφτηκαν συγκεκριμένα για το δίσκο, δεν συμπεριλήφθηκαν στο δίσκο αργότερα.
Όλα τα τραγούδια είναι σε πρώτο ενικό, εκτός από δύο που είναι σε δεύτερο ενικό. Ο πληθυντικός αριθμός που είναι;
Ο Διαμαντής Γκιζιώτης καταθέτει στη «φωτο.βόλτα» την πρώτη του ολοκληρωμένη δισκογραφική δουλειά. Από μέρους του, υπήρχε στο μυαλό του η ιδέα ότι αυτά τα τραγούδια θα τραγουδηθούν από μένα. Και ο ενικός, ίσως, σχετίζεται με το γεγονός αυτό. Ίσως, πάλι, να είναι και τυχαίο.
Την ενορχήστρωση υπογράφει ο Sam Marlieri. Η παράδοση της ενορχήστρωσης σε έναν καλλιτέχνη του εξωτερικού υποδηλώνει και μία κοσμοπολίτικη διάθεση της ομάδας;
Ναι, ισχύει αυτό. Η ελληνικότητα υπάρχει στις μελωδίες του Χρίστου Θεοδώρου, αλλά ο ίδιος ήθελε τα κομμάτια να ενορχηστρωθούν από έναν άνθρωπο που δεν έχει σχέση με την ελληνική πραγματικότητα, μουσικά. Θέλαμε ο ήχος να ανοιχτεί, να φύγει από τα ελληνικά σύνορα.
Έχετε κι εσείς βγει από το σχολείο της Σπείρα-Σπείρα. Τι στο καλό γινόταν και γίνεται εκεί πέρα;
Αυτό που μου άρεσε πάρα πολύ εκεί ήταν το πάντρεμα της μουσικής με το θέατρο. Ουσιαστικά, άρχισα να ασχολούμαι με το θέατρο μέσα από τη Σπείρα-Σπείρα, και αυτό είναι ένα πολύ γερό απόκτημα. Σπούδαζα ήδη στο πανεπιστήμιο, στο τμήμα μουσικών επιστημών, αγαπούσα το θέατρο, αλλά δεν με ενδιέφερε να γίνω ηθοποιός. Όμως, μέσα από την ομάδα γνώρισα κάτι πολύ όμορφο και αποκόμισα μία εμπειρία ως προς το πώς στήνεται μία παράσταση και πώς παντρεύεται η μουσική με το λόγο. Εξάλλου, η φωνή και η κίνηση είναι βασικά εργαλεία για τον ερμηνευτή· πρέπει να έχει μία θεατρικότητα.
Ο Κραουνάκης, εκτός από αναγνωρισμένος συνθέτης, είναι άραγε και καλός δάσκαλος; Τι αποκομίσατε εσείς;
Έχει ένα φοβερό χάρισμα να σου βγάζει ό,τι καλύτερο έχεις. Μου έδωσε εφόδια, ερμηνευτικά και θεατρικά, που θα τα κουβαλώ για χρόνια. Αγαπάει πάρα πολύ το θέατρο, και έχει ένα μαγικό τρόπο να κάνει τους άλλους να λάμπουν πάνω στη σκηνή. Και σε ενθαρρύνει να κάνεις το ελάττωμά σου προτέρημα, να δημιουργήσεις. Λίγοι άνθρωποι το έχουν αυτό, και δεν σχετίζεται με την αναγνωρισμένη συνθετική του ικανότητα.
Ποιες φιγούρες έχουν επηρεάσει την ερμηνευτική σας παιδεία;
Από μικρή άκουγα πολύ την Βίκυ Μοσχολιού. Όμως, αυτή που με άγγιξε περισσότερο είναι η Φλέρυ Νταντωνάκη· υπήρξε μεγάλη επιρροή για μένα. Θαυμάζω πολύ το ήθος της την ώρα που τραγουδάει, την προσέγγισή της στη μουσική και στην τέχνη.
Παλιά υπήρχε η περίφημη «επετηρίδα» στο Υπουργείο Παιδείας. Στο ελληνικό τραγούδι έχετε συναντήσει κάποιου είδους επετηρίδα;
Εμείς έχουμε πετύχει μία περίοδο της δισκογραφία πάρα πολύ δύσκολη. Δεν υπάρχουν άνθρωποι να ποντάρουν πάνω σου, να επενδύσουν στις δυνατότητές σου. Κανένας δεν πληρώνει πλέον μία παραγωγή. Πρέπει να έχεις χρήματα στην άκρη για να την κάνεις, κι αν δεν έχεις την οικονομική δυνατότητα, δεν μπορείς να εκδώσεις τη δουλειά σου.
Το διαδίκτυο αλλάζει κάτι στην εξίσωση;
Το διαδίκτυο έχει ανέβει πάρα πολύ. Η θετική πλευρά του είναι ότι δίνει τη δυνατότητα να προβάλλεις τη δουλειά σου σε ένα ευρύ κοινό, όμως υπάρχει ο κίνδυνος να μην εκτιμά ο δέκτης τη δουλειά που κρύβεται πίσω από το έργο. Όταν με ένα «κλικ» κάνω download, δεν μπορώ να καταλάβω ότι γι’ αυτό το τραγούδι έχει δουλέψει ένας στιχουργός, ένας συνθέτης, πολλοί μουσικοί, και ένας ερμηνευτής. Το τραγούδι είναι σαν ένα κουλούρι, θέλει υλικά, θέλει δουλειά. Και η εύκολη δυνατότητα να κατεβάζεις τραγούδια ευτελίζει το προϊόν. Εντάξει, ο ερμηνευτής και ο μουσικός μπορούν να ζήσουν από τα live. Ο στιχουργός και ο συνθέτης πώς θα ζήσουν;
Έχει δυσκολευτεί η καριέρα σας από την αδυναμία ένταξής σας σε μία «ταμπέλα», σε ένα μόνο ύφος; Σας έχει τύχει, π.χ., να δυσαρεστείται ένας εταιρειάρχης επειδή δεν μπορεί να κατατάξει το δουλειά σας;
Στην εταιρεία δεν μου είπαν ποτέ κάτι τέτοιο. Γενικά, πάντως, δεν πιστεύω στις ταμπέλες. Για μένα μετράει ό,τι αγγίζει την ψυχή μου, ό,τι κι αν είναι αυτό. Ακούς ένα τραγούδι· σε ανατριχιάζει; Σε συγκινεί; Σε κάνει να γελάς; Γιατί να του βάλεις ταμπέλα; Και γιατί να μου απαγορέψει κάποιος σήμερα να θέλω να τραγουδήσω αυτό, και αύριο κάτι άλλο; Αλλά με οτιδήποτε καταπιάνεσαι, πρέπει να το υπηρετείς με ειλικρίνεια, με αφοσίωση και με αλήθεια. Να μην προσπαθείς να καταπιάνεσαι με κάτι που δεν είσαι. Οτιδήποτε είναι ψεύτικο, είναι και απωθητικό.
Στο βιογραφικό σας ξεχωρίζουν οι πλούσιες μουσικές σπουδές. Τι σας προσέφερε η τυπική μουσική εκπαίδευση;
Όταν ξεκίνησα να σπουδάζω, το έκανα για να έχω μουσική κατάρτιση. Στο τραγούδι, αν δεν ασχοληθείς με την όπερα ή το μιούζικαλ, υπάρχει μία φαινομενική ευκολία· παίρνεις ένα μικρόφωνο και τραγουδάς. Αυτό όμως δεν ισχύει. Δεν ήθελα να είμαι μία τραγουδίστρια που δεν ξέρει να διαβάζει μία παρτιτούρα. Ήθελα να ξέρω μουσική, γιατί θεωρώ ότι το όργανό μου είναι η φωνή μου, όπως το όργανο ενός πιανίστα είναι το πιάνο. Οι σπουδές σου δίνουν την τεχνική κατάρτιση να αντιμετωπίζεις δυσκολίες πάνω στη δουλειά: η σκόνη, η κούραση, ένα κρύωμα. Δεν πρέπει όμως να είναι τροχοπέδη· δεν πρέπει να είσαι δέσμιος των σπουδών. Η δουλειά μου ξεκίνησε όταν τελείωσα τις σπουδές. Όταν πήρα και το πτυχίο στο πανεπιστήμιο, είπα: «ό,τι έμαθες, ξέχασέ το. Άρχισε να ζεις την τέχνη σου».
Πώς ορίζετε την επιτυχία;
Θέλω να μην αναγκαστώ να κάνω εκπτώσεις. Ευτυχώς, μέχρι τώρα έχω καταφέρει να ζω από τη δουλειά μου. Θέλω να εκφράσω τον εαυτό μου και να βρω ανταπόκριση σε αυτό που θέλω να πω. Δεν μετράει η επιτυχία, η πορεία μετράει. Επιτυχία είναι να πετυχαίνω τους στόχους που βάζω κάθε χρόνο σε σχέση με τον προηγούμενο. Αν ήθελα την εύκολη επιτυχία, θα διάλεγα άλλο δρόμο.
Σας ενοχλεί κάτι στα ελληνικά μουσικά πράγματα;
Με ενοχλεί που δεν έχουμε μάθει να ακούμε μουσική. Για έναν καλλιτέχνη που κάνει κάτι ιδιαίτερο, κάτι ιδιόμορφο, το κοινό είναι πιο περιορισμένο σε σχέση με το εξωτερικό. Εδώ στην Ελλάδα, το ιδιαίτερο και το διαφορετικό δεν αγκαλιάζεται εύκολα. Υπάρχει ένα είδος μουσικού συντηρητισμού.
Και ως προς τη μουσική παιδεία στην Ελλάδα;
Το πρόβλημα ξεκινάει από τα ωδεία. Αν εξαιρέσουμε το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης, δεν έχουμε ένα κρατικό ωδείο. Στην Τουρκία υπάρχουν ως και ακαδημίες μουσικής. Εδώ δεν υπάρχει ένας χώρος για να σπουδάσεις μουσική χωρίς να πληρώσεις μια περιουσία. Στα ωδεία έχουν δει πολλά τα μάτια μου. Δεν μπορεί να παίρνει κάποιος δίπλωμα από ωδείο και να είναι φάλτσος. Και αυτός μετά θα διδάξει, θα καταστρέψει άλλους ανθρώπους, θα τους πάρει στο λαιμό του. Εγώ υπήρξα τυχερή. Πήγα σε ένα καταπληκτικό ωδείο και εκεί αγάπησα τη μουσική, στο Ωδείο Kodaly. Υπήρξα και μέλος της παιδικής χορωδίας του, κάνουν απίστευτη δουλειά. Ο Μιχάλης Πατσέας και ο Βαλεντίνος Πατρικίδης είναι δάσκαλοι με «Δ» κεφαλαίο. Υπήρξαν μέντορες για μένα. Προηγουμένως, πήγαινα σε άλλο ωδείο, και είχα σκεφτεί να τα παρατήσω…
Αντλώντας από τον «Ακάλυπτο», το ωραιότερο, ίσως, τραγούδι του δίσκου, σε ποιον ακάλυπτο βρίσκεται η δική σας αυλή; Ποιο είναι το φωτεινό σας καταφύγιο;
Μου αρέσει πολύ να πίνω καφέ μόνη μου το πρωί. Απολαμβάνω μία ώρα την ημέρα που είναι δική μου. Αυτό είναι το καταφύγιό μου. Παρεπιπτόντως, σε αυτό το τραγούδι με εκφράζει πολύ ο στίχος «Να ξυπνούσα το πρωί / νεογέννητο παιδί». Ο «Ακάλυπτος» είναι το αγαπημένο μου κομμάτι του δίσκου· με εκφράζει απόλυτα.
Μέσα σε μία Ελλάδα που από τη φαντασίωση της Ολυμπιάδας κατέληξε στην χρεωκοπία, πόσο εύκολη είναι η διατήρηση αυτής της παιδικότητας και της αθωότητας;
Υπήρξε μία ουτοπική κατάσταση, νομίζαμε ότι είχαμε κάποια πράγματα τα οποία δεν τα είχαμε. Και λίγο βολευτήκαμε σε αυτό. Αλλά θέλουν και να φοβόμαστε, γιατί τον φοβισμένο άνθρωπο τον κάνεις ό,τι θέλεις. Ο άλλος σου λέει: «γιατί να αντιδράσω; Κι αν χάσω κι αυτά που έχω;». Γίνεται ένας φαύλος κύκλος, και καταντάς να δέχεσαι οτιδήποτε σου βάζουν στο κεφάλι. Πάντως, η τέχνη έχει παίξει σημαντικό ρόλο σε δύσκολους καιρούς. Η τέχνη αγγίζει την ψυχή και την καλλιεργεί και η καλλιέργεια φέρνει αφύπνιση. Είχαμε εστιάσει στην ατομικότητα χωρίς να κοιτάμε το διπλανό, χωρίς να κοιτάμε την ουσία των πραγμάτων. Θα αναγκαστούμε, όμως, να ανακαλύψουμε τη συλλογικότητα. Υπάρχει φως ακόμα και σήμερα, σε μία σκοτεινή εποχή. Έχω βιώσει σαν άνθρωπος πολλές δυσκολίες στη ζωή μου. Μόνο ο θάνατος δεν έχει επιστροφή. Οτιδήποτε άλλο έχει ελπίδα. Μπορεί να μην έχουμε χρήματα, μπορεί να μας λείψουν τα αυτοκίνητα. Έτσι όμως, μπορεί και να έρθουμε πιο κοντά σαν άνθρωποι. Η ελπίδα είναι να έρθουμε κοντά ο ένας με τον άλλον.
Οι επόμενες «φωτο.βόλτες» σας πού θέλετε να σας πάνε;
Με το που εκδοθεί μια δουλειά, αρχίζεις να σκέφτεσαι την επόμενη. Συζητάμε ήδη τα μελλοντικά μας σχέδια με τους ίδιους συντελεστές. Θέλω να έχω τη δυνατότητα να τραγουδάω, να κάνω συναυλίες και να επικοινωνώ με τον κόσμο.
