Η διαγραφή του Θάνου Μικρούτσικου από το ΚΚΕ

Η διαγραφή του Θάνου Μικρούτσικου από το ΚΚΕ (και ο Νίκος Χατζηνικολάου)!

Διαβάζοντας την αυτοβιογραφία του Θάνου Μικρούτσικου που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τον Πατάκη σε επιμέλεια Οδυσσέα Ιωάννου, σκόνταψα σε μία μικρούλα τοσοδούλα λεπτομέρεια. Λέει κάπου ο Μικρούτσικος ότι η είδηση διαγραφής του από το ΚΚΕ τον Φλεβάρη του 1984 δημοσιεύτηκε με την υπογραφή του Νίκου Χατζηνικολάου στην εφημερίδα Απογευματινή. Οφείλουμε επιτέλους να διορθώσουμε τούτη τη σοβαρή (αστειεύομαι...) ιστορική ανακρίβεια! Η είδηση δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Μεσημβρινή - όπου πράγματι είχε αρχίσει να δουλεύει τότε ο Χατζηνικολάου - και όχι στην Απογευματινή! Και σήμερα σας παρουσιάζουμε τα σχετικά ντοκουμέντα.

Λίγα πράγματα έχουν αλλάξει από τότε: ο Ανδρουλάκης και η Δαμανάκη κολύμπησαν από το σταλινικό δογματισμό στο δογματισμό της Κομισιόν και της ελεύθερης αγοράς (μικρή η απόσταση), ο Μικρούτσικος συνεχίζει τη μελωδική όσο και αντιφατική, προσωπική διαδρομή του, ο Χατζηνικολάου εξελίχθηκε από πρωτάρη δημοσιογράφο σε αστέρι των δελτίων των 8, και το ΚΚΕ συνεχίζει ακόμα να αγνοεί τη λέξη «εσωκομματική δημοκρατία» και διαγράφει αέρα-πατέρα όσους διαφωνούν με την κλειστή γκρούπα που αυτό-αποκαλείται ηγεσία του. Να με συγχωρούν ο Ιωάννου και ο Μικρούτσικος που δεν πήρα άδεια αναδημοσίευσης του αποσπάσματος από το πόνημά τους, τους ευχαριστώ εκ των προτέρων.

ηρ.οικ.

-----

Καταρχήν, ας δούμε πώς διηγείται τα γεγονότα ο ίδιος ο Μικρούτσικος στην αυτοβιογραφία του:

ΖΝΤΑΝΟΦ, ΛΟΥΚΑΤΣ ΚΑΙ ΠΛΕΧΑΝΟΦ

Μπαίνοντας στο 1983, θα ξεκινήσω με την πολιτική διάσταση των πραγμάτων. Έχουν περάσει βέβαια δύο χρόνια από την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, εγώ είμαι ακόμη στο ΚΚΕ, έχοντας σοβαρές διαφωνίες με την επίσημη άποψη του Κόμματος για τα θέματα του πολιτισμού κυρίως, αλλά και γενικότερα για ιδεολογικά ζητήματα. Υπήρχαν καθημερινές, μικρές ή μεγάλες αφορμές για να αναδειχτούν αυτές οι διαφωνίες και να γίνουν αντιπαραθέσεις. Θυμάμαι, για παράδειγμα, ένα άρθρο που είχε γράψει η Μαρία Δαμανάκη στην Κομμουνιστική Επιθεώρηση, στο οποίο υποστήριζε - εκφράζοντας την επίσημη γραμμή - πως τη νεολαία θα έπρεπε να την αφορά το λαϊκό μας τραγούδι και όχι η αμερικάνικη μουσική. Λίγες μέρες αργότερα, κάναμε μία συνέντευξη στον Ριζοσπάστη με τον Δημήτρη Δανίκα, όπου έλεγα «Ναι στον Φρανκ Ζάππα, όχι στην εμπορευματοποιημένη αμερικάνικη μουσική που προσπαθεί να επιβάλλει έναν μητροπολιτικό ήχο». Αν αυτή η άποψη ακούγεται αυτονόητη σήμερα, σε διαβεβαιώ πως τότε δεν ήταν καθόλου αυτονόητη.

Μάλιστα σε μία ημερίδα του Κόμματος για τον πολιτισμό, ο εισηγητής από πλευράς Κεντρικής Επιτροπής υποστήριξε πως το τελευταίο βιβλίο περί αισθητικής που αποδέχεται το ΚΚΕ είναι το βιβλίο του Πλεχάνοφ, γραμμένο το 1903. Σήκωσα το χέρι μου και είπα πως δεν είναι δυνατόν στις αρχές της δεκαετίας του ’80 να μιλάμε για το βιβλίο του Πλεχάνοφ, τη στιγμή μάλιστα που σαράντα χρόνια πριν είχε προηγηθεί η σύγκρουση Λούκατς και Ζντάνοφ - ο Μπρεχτ είχε πάρει το μέρος του Λούκατς - και σε όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Σοβιετικής Ένωσης, κάποιες άκαμπτες απόψεις αρχίζουν να αναθεωρούνται. Θυμάμαι πως εκείνην τη μέρα ήταν έξαλλος και ο Γιάννης Ρίτσος με την τοποθέτηση αυτού του στελέχους. Η παρέμβασή μου έκανε κακή εντύπωση στα ηγετικά στελέχη του Κόμματος. Φοβούνταν εκείνο το κομμάτι της ίδιας τους της Νεολαίας - της ΚΝΕ - που είχε αρχίσει να μην αποδέχεται άκριτα παρόμοιες απόψεις. Τα περισσότερα από εκείνα τα παιδιά - ο ανθός της ΚΝΕ κατά την άποψή μου - διαγράφηκαν σταδιακά στους επόμενους μήνες.

Λίγες ημέρες μετά την ημερίδα, ήμαστε καλεσμένοι μαζί με πολλούς άλλους καλλιτέχνες και στελέχη του ΚΚΕ - συμπεριλαμβανομένου του Φλωράκη - σε μία πρεμιέρα στο θέατρο «Καρέζη - Καζάκου». Μετά την παράσταση έστησαν μπουφέ στο φουαγιέ, ήμαστε γύρω στα σαράντα άτομα. Κάποια στιγμή, πλησιάζει ο σπουδαίος ηθοποιός Βασίλης Διαμαντόπουλος τον Χαρίλαο και του λέει «Νομίζω, σύντροφε, πως εμείς οι καλλιτέχνες που είμαστε μέλη του κόμματος δεν κάνουμε το καθήκον μας». Θύμωσα με αυτό που άκουσα και του είπα «Με συγχωρείς, Βασίλη μου, αλλά θεωρώ πως έχεις άδικο, έχω άλλη άποψη». Ποια είναι η άλλη άποψη;» με ρώτησε ο Χαρίλαος. Του απάντησα πως θεωρώ ότι το ΚΚΕ που είναι πρωτοπορία στους αγώνες του λαού, θα έπρεπε να είναι πρωτοπορία και στα ζητήματα αισθητικής και πολιτισμού και να αφήνει, χωρίς φόβο, πολλές απόψεις να ανθίσουν. Τότε ο Χαρίλαος χτυπάει με δύναμη το χέρι του στο τραπέζι και φωνάζει: «Οι αρχές του Μαρξισμού-Λενινισμού και στην αισθητική είναι αμετακίνητες!» Δηλαδή, του λέω, μένουμε ακόμη στον Πλεχάνοφ; «Βεβαίως στον Πλεχάνοφ» απαντάει θυμωμένος ο Χαρίλαος και απευθυνόμενος στον Φαράο τον ρωτάει: «Έτσι δεν είναι, Γρηγόρη;» Ο Φαράκος, προς τιμήν του, έβγαλε την πίπα από το στόμα και δεν απάντησε, δείχνοντάς του πως διαφωνούσε. Όλοι οι άλλοι πήραν το μέρος του Φλωράκη, μαζί και ο Ανδρουλάκης με τη Δαμανάκη. Τότε σκύβει προς το μέρος μου ο Δανίκας και μου ψιθυρίζει «Θάνο, την κάτσαμε!»

Στους πρώτους μήνες του 1984 με διέγραψαν από το Κόμμα, χωρίς να μου ζητήσουν να παραστώ όπως προέβλεπε το καταστατικό. Ήμουν στις Βρυξέλλες, με πήρε τηλέφωνο η Ειρήνη και μου είπε πως το έγραφαν οι εφημερίδες. Γράφοντας άρθρο για τη διαγραφή μου στην εφημερίδα Απογευματινή, ξεκίνησε την καριέρα του ο Νίκος Χατζηνικολάου…

(Πηγή: Οδυσσέας Ιωάννου, Ο Θάνος κι ο Μικρούτσικος: Μια αυτοβιογραφία μέσα από 24 συναντήσεις, Αθήνα, Εκδόσεις Πατάκη, 2011, σελ. 165-167).

-----

Ας δούμε τώρα πώς παρουσιάζει στη Μεσημβρινή ο Νίκος Χατζηνικολάου την είδηση διαγραφής του Θάνου Μικρούτσικου από το ΚΚΕ. Είναι προφανές ότι η είδηση θα τύχαινε προνομιακής μεταχείρισης από μία εφημερίδα δεξιού προσανατολισμού, και πράγματι το κείμενο του Χατζηνικολάου εκτείνεται σε δύο σελίδες. Στην πρώτη σελίδα:

Κρίση στο ΚΚΕ από την διαγραφή Μικρούτσικου

Δεκάδες διαγραφών στο χώρο της σπουδάζουσας και στον πολιτιστικό τομέα (με αποκορύφωμα τη διαγραφή του συνθέτη Θάνου Μικρούτσικου): η εκδήλωση αυτή της κρίσεως που έχει ξεσπάσει τις τελευταίες ημέρες στο ΚΚΕ, φαίνεται ν’ αντιστοιχεί σε πολύ βαθύτερους και σοβαρότερους κλυδωνισμούς, που συγκλονίζουν σήμερα στη βάση του ένα κόμμα κατά παράδοση υπερήφανο για την «ιδεολογική του καθαρότητα».

Πάνω από 30 διαγραφές, που προέρχονται κυρίως από την οργάνωση της ΚΝΕ στη Νομική (όπου εξαρθρώθηκε σύσσωμη μια οργάνωση Βάσης) αλλά και από την ΑΣΟΕΕ και την Πάντειο, έχει δημιουργήσει έκρυθμη κατάσταση στην Πανσπουδαστική (φοιτητική παράταξη της ΚΝΕ), καθώς οι διαγραφέντες φέρονται αποφασισμένοι - υποστηριζόμενοι και από στελέχη εντός ΚΝΕ - να δώσουν στη δημοσιότητα διακήρυξη με τις απόψεις τους και να συγκροτήσουν αυτόνομη παράταξη εν όψει των επερχόμενων φοιτητικών εκλογών.

Θύελλα διαμαρτυριών έχει ξεσηκώσει στις περισσότερες οργανώσεις του ΚΚΕ και η διαγραφή του Θάνου Μικρούτσικου - με τη κατηγορία του «ελιτισμού και του καριερισμού» -, παρά το γεγονός ότι καταβλήθηκε από την ηγεσία του κόμματος προσπάθεια να γίνει «διακριτικά», προς αποφυγήν ανεξέλεγκτων αντιδράσεων.

Αιτία της αποπομπής του Μικρούτσικου - που εκδιώχθηκε χωρίς να του ζητηθεί απολογία - ήταν ορισμένες διαφωνίες που είχε διατυπώσει ο μουσικοσυνθέτης σχετικά με την πολιτιστική πολιτική του ΚΚΕ. «Η μουσική μου δεν θα κολακέψει ποτέ τα αυτιά της ηγεσίας του κόμματος», έλεγε σε μια συνέντευξή του το περασμένο καλοκαίρι.

Είναι νωρίς ακόμη για να προβλέψει κανείς τις συνέπειες - αλλά και την έκβαση - της κρίσεως που φαίνεται να μαστίζει σήμερα το ΚΚΕ. Η ηγεσία του φέρεται πάντως αποφασισμένη να εξαρθρώσει πάση θυσία την αναφυόμενη αμφισβήτηση από τους κόλπους του κόμματος - γεγονός που δίνει μία επιπλέον ένδειξη για τη σοβαρότητά της.

(Πηγή: Νίκος Χατζηνικολάου, ‘Κρίση στο ΚΚΕ από την διαγραφή Μικρούτσικου’, Μεσημβρινή, αρ. 2899, 17 Φεβρουαρίου 1984, σελ. 1).

-----

Και στη δεύτερη σελίδα της εφημερίδας διαβάζουμε (χαρακτηριστικό απόσπασμα):

Κρίση και διαγραφές στελεχών στο ΚΚΕ

Η κρίση που έχει ξεσπάσει τις ημέρες αυτές στο ΚΚΕ - μια κρίση με διαγραφές και απόφαση των διαφωνούντων για ενεργό αντιπαράθεση - θα δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην Πανσπουδαστική (φοιτητική παράταξη που πλήρως ελέγχει το ΚΚΕ) στις επόμενες φοιτητικές εκλογές.

Αποκορύφωμα της κρίσης είναι η διαγραφή του γνωστού συνθέτη κ. Θάνου Μικρούτσικου, για διαφωνίες του με την πολιτιστική πολιτική του ΚΚΕ, ο οποίος κατηγόρησε, σύμφωνα με απόλυτα επιβεβαιωμένες πληροφορίες για «ζντανωφικές αντιλήψεις» τους υπεύθυνους του κόμματος για τα πολιτιστικά κ.κ. Ρούλα Κουκούλου-Ζαχαριάδη μέλος του Π.Γ. και Θ. Σκαμνάκη μέλος της ΚΕ που φρόντισαν μετά για την «άνευ απολογίας» αποπομπή του από το κόμμα. Αποπομπή που έγινε ήδη γνωστή στις περισσότερες οργανώσεις του δογματικού Κ.Κ. δημιουργώντας θύελλα διαμαρτυριών και πείθοντας πως η προσπάθεια της ηγεσίας του κόμματος να την κρατήσει μυστική είχε τους λόγους της.

(…)

(Πηγή: Νίκος Χατζηνικολάου, ‘Κρίση και διαγραφές στελεχών στο ΚΚΕ’, Μεσημβρινή, αρ. 2899, 17 Φεβρουαρίου 1984, σελ. 2).

-----

Για το τέλος, επιτρέψτε μου μία κάπως προσωπική αναφορά - όχι ότι το ΚΚΕ ή ο Μικρούτσικος δεν είναι «προσωπικά» με την ευρεία έννοια... Εκείνη την περίοδο δούλευε στη Μεσημβρινή και ο πατέρας μου, ο δημοσιογράφος και σκιτσογράφος Διογένης Οικονόμου. Μάλιστα, δουλειά του φιλοξενείται στο ίδιο φύλλο, μερικές σελίδες μετά την είδηση της διαγραφής του Μικρούτσικου! «Πως μπλέκουν λέω οι ιστορίες και των ανθρώπων οι φωνές…». Ο πατέρας μου δούλευε στη Μεσημβρινή παρέα με τους έτερους σκιτσογράφους και φίλους του, τον Αντώνη Καλαμάρα και τον Νίκο Τσαβολάκη. Δυστυχώς, έφυγαν πρόωρα και οι τρεις. Επιτρέψτε μου λοιπόν να αφιερώσω τούτη εδώ την ανάρτηση στη μνήμη τους, και να σας αποχαιρετήσω με τα σκίτσα τους που έτυχε να δημοσιεύονται στο ίδιο φύλλο!

ηρ.οικ.

(του Αντώνη Καλαμάρα)

(του Διογένη Οικονόμου)

(και του Νίκου Τσαβολάκη)