Στέκι αντίστασης - Για το βιβλιοπωλείο Ζαχαρόπουλος

Η ιστορία ενός ιστορικού βιβλιοπωλείου

Στέκι αντίστασης

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ

Ενα από τα τελευταία λογοτεχνικά στέκια στο κέντρο της Αθήνας, «χωμένο», αλλά όχι εξαφανισμένο, στη στοά της οδού Σταδίου 5, το εκδοτικό βιβλιοπωλείο «Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος» αντιστέκεται στις σχεδόν καθημερινές πορείες προς τη Βουλή των Ελλήνων. Τις περισσότερες μέρες «πάσχει» από τη ρίψη δακρυγόνων και άλλων χημικών και ουκ ολίγες φορές έχει γίνει καταφύγιο νεαρών από τις επιθέσεις των ΜΑΤ. Ευτυχώς ώς σήμερα η βιτρίνα παραμένει ακέραια, αφού δεν βρέθηκε χέρι να σπάσει τα τζάμια.

Πίσω από τον πάγκο του βιβλιοπωλείου, βρίσκονται πάντα όρθιοι, έτοιμοι να σε εξυπηρετήσουν, ο Σταύρος και ο Λουκάς Ζαχαρόπουλος, ο μεγαλύτερος και ο μικρότερος από τα τέσσερα αδέλφια μιας οικογένειας που έχει αφοσιωθεί στις βιβλιοπωλικές και εκδοτικές επιχειρήσεις. Ο Γιώργος, από το 1979 μέχρι φέτος, κρατούσε το βιβλιοπωλείο «Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος» επί της οδού Πραξιτέλους στον Πειραιά. Ο Στέφανος είναι υπεύθυνος του τυπογραφείου, που βρίσκεται στον Αγιο Στέφανο.

Από την πρώτη ημέρα, το 1976, που άνοιξε το βιβλιοπωλείο της οδού Σταδίου 5 γνώρισε δόξες. Ιδίως το πατάρι του, όπως όλα τα πατάρια των βιβλιοπωλείων και καφενείων που μετατρέπονται σε αγκαλιές, όπου μέσα τους ταξιδεύουν προφυλαγμένες οι ιδέες. Σ' αυτό το πατάρι-αγκαλιά βρήκαν καταφύγιο οι ποιητές Νίκος Καρούζος, Μιχάλης Κατσαρός, Δημήτρης Χριστοδούλου και Νικηφόρος Βρεττάκος. Ο πολυρυθμικός διανοούμενος Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, ο γερμανομαθής ποιητής και μεταφραστής Αρης Δικταίος, ο εκρηκτικός Ρένος Αποστολίδης, ο πεζογράφος Γιάννης Μαγκλής, ο ιστορικός Δημήτρης Φωτιάδης, ο γραμματολόγος Μιχαήλ Περάνθης, ο διηγηματογράφος Γεράσιμος Γρηγόρης, ο πανεπιστημιακός Μιχάλης Μερακλής.

Ολα είχαν αρχή το 1966, χρονιά ίδρυσης του εκδοτικού οίκου (προηγήθηκε του βιβλιοπωλείου). Εχουν περάσει από τότε σαράντα πέντε ολόκληρα χρόνια. Ενας εικοσιτριάχρονος υπάλληλος του «Δημητράκου» και του «Μπίρη» αρνήθηκε να αγοράσει τους τίτλους του οίκου Δημητράκου και των εκδόσεων «Γαλαξίας» της Ελένης Βλάχου, γιατί πίστευε ότι είχαν ολοκληρώσει τον κύκλο τους. Προτίμησε να ιδρύσει τον δικό του εκδοτικό οίκο.

Ο 68χρονος Σταύρος Ι. Ζαχαρόπουλος θυμάται: «Εκείνη ήταν εποχή αναβρασμού, σαν τη σημερινή. Και ο κόσμος του βιβλίου, συγγραφείς και αναγνώστες, αν εξαιρέσουμε εκείνους που ήταν ταγμένοι στο τότε σύστημα είτε από ιδεολογία είτε από συμφέρον, διψούσε για ανατροπές και αληθινή δημοκρατία. Γι' αυτό αναγκαστήκαμε εξαιτίας της λογοκρισίας να υπολειτουργούμε. Επανήλθαμε όμως δυναμικά μετά τη μεταπολίτευση». Οι πρώτοι τίτλοι που κυκλοφόρησαν είχαν τη σφραγίδα συγγραφέων - μεταφραστών, οι οποίοι ξανάγραψαν τα ξένα αριστουργήματα: ο Θ.Δ. Φραγκόπουλος τον «Τομ Σόγερ» του Μαρκ Τουέιν, ο Ανδρέας Σαραντόπουλος τον «Τάρας Μπούλμπα» του Νικολάι Γκόγκολ και ο Αρης Δικταίος το «Κουαρτέτο» του Σόμερσετ Μομ.

Οι εκδόσεις «Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος» όμως δεν έμειναν στο παρελθόν των μεγάλων συγγραφέων, αλλά αναζήτησαν κλασικοποιημένους συγγραφείς της εποχής μας. Η σειρά «Σύγχρονη Λογοτεχνία» ξεκίνησε με την «Πλήξη» του Αλμπέρτο Μοράβια, σε μετάφραση Κωστούλας Μητροπούλου, και ακολούθησε το «Εγώ κι αυτός» του Ιταλού συγγραφέα, σε μετάφραση Ερης Κανδρή. Το τρίτο βιβλίο της σειράς ήταν το πρωτοποριακό για την εποχή του και για τις επόμενες «Εν ψυχρώ» του Τρούμαν Καπότε, με τη μεταφραστική υπογραφή της Λ. Δουκίδου. Από τότε ο κατάλογος των εκδόσεων έχει φτάσει τους χίλιους πεντακόσιους τίτλους ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας.

Ποιο είναι το μέλλον του ιστορικού κέντρου, όταν βλέπουμε κάθε ημέρα να κλείνει το ένα μαγαζί μετά το άλλο, τον ρωτάμε. «Ολοι ελπίζουμε στην αλλαγή του κλίματος. Να αισθανθούν οι πολίτες ότι υπάρχει προοπτική, ότι μπορεί να γίνει ένας αγώνας που θα φέρει όντως καρπούς», είναι η πρώτη αντίδραση του Σταύρου Ι. Ζαχαρόπουλου. «Οι πληγές μερικές φορές μοιάζουν αγιάτρευτες. Τα Εξάρχεια δεν έχουν συνέλθει ακόμα από τα "Δεκεμβριανά" του 2008. Υπάρχουν μαγαζιά που ποτέ δεν ξανάνοιξαν και η μυρωδιά του καμένου σού τρυπάει τη μύτη», λέει, αναζητώντας την απαρχή της απαξίωσης του ιστορικού κέντρου.

Θεωρεί ότι οι ιδιοκτήτες άργησαν να ρίξουν τα ενοίκια, αλλά είναι ανάγκη να στηριχτεί το αθηναϊκό κέντρο: «Γιατί δεν είναι μόνο μαγαζιά και μπίζνες. Είναι το καμάρι των Ελλήνων και των ξένων που μας επισκέπτονται. Είναι η καρδιά της Αθήνας και της Ελλάδας ολόκληρης, που έχει πάθει έμφραγμα. Πολιτεία και πολίτες πρέπει να το καταλάβουν αυτό, αλλιώς "καλά σαράντα"!».

Και πώς μπορεί να βοηθήσει τους αναγνώστες, που πολλοί από αυτούς δηλώνουν αδυναμία να αγοράσουν τα βιβλία στην αρχική τους τιμή; «Οταν ξεκίνησε η οικονομική κρίση, πήραμε αμέσως την πρωτοβουλία να κάνουμε μεγάλες εκπτώσεις σε ανέργους και πολύτεκνους. Και αυτό είναι γενικά το πνεύμα μας, τόσο στη λιανική πώληση όσο και στη χονδρική. Σήμερα αυτό είναι επιτακτική ανάγκη για όλους τους επιχειρηματίες», επισημαίνει ο Σταύρος Ζαχαρόπουλος.

Αν ξετύλιγε το φιλμ της ζωής του από την αρχή, θα επέλεγε άραγε ξανά το ρίσκο του εκδότη-βιβλιοπώλη; «Δεν θα μπορούσα να αλλάξω ταυτότητα. Το βιβλίο για μένα και τα αδέλφιά μου ταυτίστηκε με τη ζωή μας. Γι' αυτό συνεχίζουμε, όπως πορευτήκαμε, εδώ και σαράντα πέντε χρόνια, παρά την τρικυμία της πατρίδας μας. Γιατί, όπως λέει ο Θωμάς εκ Κέμπης: "Εψαξα να βρω τη γαλήνη και τη βρήκα σε μια γωνιά μ' ένα βιβλίο"».

Ελευθεροτυπία, 5 Νοεμβρίου 2011