Μιχάλης Γρηγορίου: "Βίος Παράλληλος" (16)

Σαββατο 7/8/2010

H αντιληψη που εχει ενα μικρο παιδι για την πραγματικοτητα διαφερει ριζικα απο την αντιληψη που εχει ενας ενηλικος, γιατι στη συνειδηση του παιδιου δεν εχουν αναπτυχθει ακομα οι καταλληλες συμβολικες αναπαραστασεις που του επιτρεπουν να συσχετιζει και να ερμηνευει τα συμβαντα, να τα αξιολογει και να τα εντασσει σε ενα συστημα υποκειμενικων συνειρμων. Αλλα κι’ η αντιληψη που εχει ενας ακαλλιεργητος και αμαθης ενηλικος για την πραγματικοτητα διαφερει ριζικα απο την αντιληψη που εχει ενας καλλιεργημενος και πληροφορημενος ανθρωπος, για τους ιδιους ακριβως λογους. Ωστοσο, σε οτι αφορα τη δυνατοτητα ληψης αποφασεων για τα κοινα, οι κοινωνιες μας τεινουν να την διαφοροποιουν μονο ως προς την παραμετρο της ηλικιας κι’ οχι  κι’ ως προς την παραμετρο της πληροφορησης και της καλλιεργειας. Απαγορευουν δηλαδη στα μικρα παιδια να ψηφιζουν, αλλα το επιτρεπουν σε αγραμματους ποδοσφαιροφιλους και σε γριες θεουσες. Υποτιθεται δηλαδη πως τα μικρα παιδια “δεν ξερουν ακομα τη ζωη”, ενω την ξερουν ο αγραμματος ποδοσφαιροφιλος κι’ η γρια με το τσεμπερι ! 

Θα μου πεις, σε πιο παληες εποχες, δικαιωμα ψηφου ειχαν μονο οι πλουσιοι κι’ οχι οι φτωχοι, γιατι οι πλουσιοι και κατεχοντες ειχαν κατι να κερδισουν ή να χασουν απο τις αποφασεις που επρεπε να παρθουν, ενω οι φτωχοι δεν ειχαν ουτε να κερδισουν, ουτε να χασουν τιποτα !  Τα ειχαν χασει ολα προ πολλου. Ετσι, η πιο συγχρονη εκδοχη της δημοκρατιας βελτιωσε, υπο μια εννοια, τα πραγματα, δινοντας την δυνατοτητα και στους βλακες κι’ αδαεις να συναποφασιζουν για τα κοινα ! Ωστοσο, η επικινδυνη αυτη “βελτιωση” ειναι μονο φαινομενικη και δεν κινδυνεψε ποτε να αλλοιωσει το τελικο αποτελεσμα των αποφασεων που λαμβανονται. Γιατι, οι βλακες κι’ απληροφορητοι, οντας βλακες και απληροφορητοι, μπορουν να χειραγωγουνται ευκολα απο τους πλουσιους και κατεχοντες, με αποτελεσμα να συναινουν ενεργητικα στις αποφασεις που βολευουν τους πλουσιους και κατεχοντες !

Υπαρχουν βεβαια και περιπτωσεις, οπου οι στατιστικη περιβαλλουσα οσων συναποφασιζουν –μεσα στους οποιους συμπεριλαμβανονται και οι εξυπνοι και οι βλακες- οδηγει σε αποτελεσματα που δεν συμφερουν τους πλουσιους και κατεχοντες. Υπαρχουν επισης κι’ οι περιπτωσεις οπου οι πλουσιοι και κατεχοντες –μεσα στους οποιους περιλαμβανονται επισης και εξυπνοι και βλακες- παρατραβανε το σχοινι και οδηγουνται σε αποφασεις που ξεπερνανε τα ορια ανοχης των φτωχων, οι οποιοι αρχιζουν να αντιδρουν. Ε, σε τετοιες περιπτωσεις - που οφειλονται στις λανθασμενες επιλογες που εχουν επιβαλλει οι πιο βλακες απο τους πλουσιους και κατεχοντες- βασιστηκε το ιδεολογημα κι’ η μυθοποιηση της εννοιας του “λαου”, ως μιας συλλογικης οντοτητας που ξερει “να διεκδικει και να κερδιζει”, η οποια διαφερει απο εκεινη του “οχλου” -υποτιθεται πως “ο λαος ξερει”, ενω “ο οχλος παρασυρεται”- καθως και τα φαινομενα των εξ’ ισου μυθοποιημενων “λαϊκων εξεγερσεων” και των “επαναστασεων”, που τεινουν να αποκαταστησουν την ισορροπια αναμεσα στον αμιγη και στενομυαλο δαρβινισμο των χαζων πλουσιων και στον φυσικο δαρβινισμο του κοινωνικου οικοσυστηματος, που απαιτει δικλιδες εκτονωσης των υπερβολικων εντασεων. Ειναι γνωστο αλλωστε πως οι επικινδυνες συνεπειες τετοιων μυθοποιημενων “επαναστασεων” γρηγορα αποσβενονται, ακριβως επειδη λειτουργει ο φυσικος δαρβινισμος του συστηματος που επιφερει την ισορροπια. Αυτο που επιτυγχανουν τελικα οι επαναστασεις ειναι μια σχετικη αναδιανομη των ρολων, αναμεσα στους κατεχοντες και στους μη κατεχοντες. Κατα τα αλλα, οι βλακες παραμενουν βλακες και οι πλουσιοι παραμενουν πλουσιοι !

Ειναι σαν το ανεκδοτο: Ρωταει το παιδι τον πατερα,“μπαμπα τι σημαινει καπιταλισμος;” κι’ εκεινος του απανταει, “καπιταλισμος παιδι μου ειναι η εκμεταλλευση ανθρωπου απο ανθρωπο”. Και το παιδι ρωταει παλι, “και τι σημαινει κομμουνισμος;” κι’ ο πατερας απανταει, “ακριβως το αντιθετο”.

Μιχάλης Γρηγορίου

Αλέξης Σολομός - Μάνος Χατζιδάκις: Εκλεκτικές συγγένειες θεάτρου και μουσικής

(Γιώργος Β. Μονεμβασίτης)

Στο πλαίσιο της προσπάθειάς του για καταγραφή και επιστημονική μελέτη των σκηνικών προσεγγίσεων του αρχαίου ελληνικού δράματος από τη νεοελληνική σκηνή, το Κέντρο Αρχαίου Δράματος σχεδίασε κύκλο συμποσίων με γενικό θέμα Η ερμηνεία του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος στον 20ό αιώνα: Η ματιά του σκηνοθέτη.

Η ημερίδα που διοργανώθηκε, στο πλαίσιο του κύκλου, στις 19 Ιανουαρίου 2004, ήταν αφιερωματική για τη σκηνοθεσία του αρχαίου δράματος από τον Αλέξη Σολομό. Φιλοξενήθηκε στην Αίθουσα Λόγου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, στη Στοά του Βιβλίου, με τη συμμετοχή σημαντικών επιστημόνων και καλλιτεχνών, που κλήθηκαν να καταθέσουν τις απόψεις και τις εμπειρίες τους σχετικά με την πολύπλευρη και πλούσια προσφορά του σκηνοθέτη στη σκηνική αναβίωση της αρχαιοελληνικής δραματικής παράδοσης. Συμμετείχαν με εισηγήσεις οι: Έλσα Ανδριανού, Στέφανος Βασιλειάδης, Κώστας Γεωργουσόπουλος, Γιώργος Β. Μονεμβασίτης, Αγνή Μουζενίδου, Διονύσης Μουσμούτης, Ιωάννα Παπαντωνίου, 'Αννα Συνοδινού, Νίκος Χουρμουζιάδης.

Με αφορμή την αποδημία στις 26 Σεπτεμβρίου 2012 του σπουδαίου θεατρανθρώπου σας παρουσιάζουμε την εισήγηση, στην ημερίδα εκείνη, του κριτικού και ιστορικού μουσικής Γιώργου Β. Μονεμβασίτη. Τον ευχαριστούμε θερμά για την παραχώρηση της σημαντικής αυτής εργασίας. Μ.Π.

----- 

Αλέξης Σολομός – Μάνος Χατζιδάκις

Εκλεκτικές συγγένειες Θεάτρου και Μουσικής

του Γιώργου Β. Μονεμβασίτη

 (Αλέξης Σολομός)

Από τη στιγμή της εμφάνισής της η τέχνη του Θεάτρου υπήρξε αρρήκτως συνδεδεμένη όχι μόνον με την κίνηση του σώματος, αλλά και με αυτήν την κίνηση των ήχων· με την τέχνη της μουσικής δηλαδή. Και δεν εννοούμε απλώς τον τραγουδιστό τρόπο ομιλίας, που και αυτός μουσική είναι, αλλά την αυτοδύναμη και αυθύπαρκτη  τέχνη των ήχων. Ο χορός του αρχαίου δράματος ερωτοτροπεί διαρκώς με τη μουσική, πέραν μάλιστα του συμβολικού.

Η σύζευξη αυτή παρακολούθησε, προφανώς,  την πορεία  του θεάτρου μέχρι σήμερα, με πολλούς σημαντικούς σταθμούς όπως η εμφάνιση της όπερας, οι παρεμβάσεις του Ρίχαρντ Βάγκνερ, που θέλησε το λυρικό δράμα Gesamtkunst – ολοκληρωμένη δηλαδή τέχνη –, η καθιέρωση του δημοφιλέστατου στον 20^ο αιώνα μουσικού θεάτρου, του μιούζικαλ δηλαδή.

Η συμβολή ενός μουσουργού  στον επαναπροσδιορισμό και την ανάδειξη των δομικών και λειτουργικών στοιχείων ενός θεατρικού έργου, στη διαδικασία της ερμηνείας του σε παράσταση, μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά κρίσιμη. Πολλές παραστάσεις διατηρούνται στη μνήμη ή ανακαλείται σε αυτήν το ιστορικό τους, χάρη στη μουσική που πλάστηκε για αυτές.

Η σύνθεση μουσικής για ένα θεατρικό έργο αποτελεί πρόκληση μεγάλη για τον όποιο συνθέτη. Η έννοια σκηνική μουσική πήρε άλλες διαστάσεις με την εμφάνιση του ρομαντισμού· για παράσταση του Έγκμοντ του Γκέτε συνέθεσε ο Μπετόβεν το 1810 την περίφημη εισαγωγή του. Μερικά χρόνια αργότερα, το 1823, ο Φραντς Σούμπερτ συνέθεσε συναρπαστική μουσική για τη σκηνική παρουσίαση του ρομαντικού δράματος της Χελμίνα φον Τσέζι Ροζαμούνδη η Πριγκίπισσα της Κύπρου. Τα θεατρικά αυτά έργα, τα οποία γέννησαν τη μουσική, ελάχιστοι σήμερα τα γνωρίζουν και  τα αναγνωρίζουν. Τις μουσικές πάμπολλοι, χάριν, βεβαίως, και των ηχογραφήσεων. Αρκεί να σκεφτούμε ότι υπάρχουν σήμερα διαθέσιμες στην αγορά περισσότερες από 100 διαφορετικές δισκογραφημένες ερμηνείες της εισαγωγής Έγκμοντ του Μπετόβεν. Ικανός αριθμός τέτοιων παραδειγμάτων θα μπορούσε να αναφερθεί. Δεν αποτελεί όμως αυτό τον σκοπό τούτης της ομιλίας.

Σκοπός της είναι η σχέση του θεατρικού Αλέξη Σολομού, εξαίρετου σκηνοθέτη και υπηρέτη του θεάτρου, που σήμερα τιμούμε,  με το μουσικό Μάνο Χατζιδάκι. Άλλοι καταλληλότεροι από εμένα έχουν παρουσιάσει ή θα παρουσιάσουν τις ειδικές πτυχές του θεατρικού Αλέξη Σολομού και πλέον συγκεκριμένα τη σχέση του, ως σκηνοθέτη, με το Αρχαίο Δράμα. Ως αρμοδιότερος, εγώ θα εστιάσω τη σκέψη και το λόγο μου στο μουσικό-θεατρικό Μάνο Χατζιδάκι.

Αν το καλοσκεφτούμε ο Μάνος Χατζιδάκις υπήρξε ο θεατρικότερος μουσουργός της νεότερης Ελλάδας. Η εκτίμηση αυτή ενδυναμώνεται από τρεις συνιστώσες: α) της παραγωγής, β) της ποιότητας και γ) της ίδιας της θεατρικότητας.

Αν αποτιμήσουμε αριθμητικά τη σκηνική μουσική την οποία συνέθεσε ο Μάνος Χατζιδάκις στη διάρκεια της επίγειας φωτεινής διαδρομής του καταλήγουμε στα ακόλουθα  δεδομένα:

 - 8 Μουσικές Παραστάσεις

- 14 Μουσικές Μπαλέτου

- 11 Μουσικές για Παραστάσεις Αρχαίου Δράματος – και Κωμωδίας, βεβαίως, και

- 49 Μουσικές για Παραστάσεις Θεατρικών Έργων – οι δυο μάλιστα από αυτές για πέντε μονόπρακτα.

Σύνολο: 90 έργα μουσικής πλασμένα για το θέατρο ή το χοροθέατρο. 

Για να τεκμηριώσουμε την ποιότητα του έργου του αυτού, αρκεί να αναφέρουμε, χωρίς ιδιαίτερα σχόλια, μερικούς τίτλους: Ματωμένος Γάμος, Λεωφορείον ο Πόθος, Ο κύκλος με την κιμωλία, Παραμύθι χωρίς όνομα, Απόψε αυτοσχεδιάζουμε, Καπετάν Μιχάλης, Οδός Ονείρων, Καίσαρ και Κλεοπάτρα, Πορνογραφία, Έξι λαϊκές ζωγραφιές, Το καταραμένο φίδι, Λυσιστράτη, Όρνιθες… μερικά είπα και το παράκανα. Παρασύρθηκα. Αλλά σκεφτείτε. Ποιος δεν έχει τραγουδήσει, δεν έχει σιγοψιθυρίσει, δεν έχει αγαπήσει τη μουσική του για τα έργα αυτά;

Για να αντιληφθούμε τη θεατρικότητα της μουσικής του Μάνου Χατζιδάκι δεν είναι ανάγκη να καταφύγουμε σε τούτες τις θεατρικές μουσικές του, όπου αυτή εξ ορισμού ενυπάρχει. Η κάθε μουσική του, το κάθε τραγούδι του, ακόμη και αυτό το ελάχιστο τρίλεπτο τεχνούργημα, αναβλύζει θεατρικότητα. Το καθένα τους ήταν, είναι, θα είναι ένα θεατρικό μονόπρακτο. Ας επικεντρώσουμε την προσοχή μας στα άκρα. Το πιο λαϊκό, ίσως, τραγούδι του το «Γαρύφαλλο στ’ αυτί» και το, ίσως, πιο λόγιο, το «Με την πρώτη σταγόνα της βροχής» σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη. Μην ξεγελαστείτε από την αναμφίβολη θεατρικότητα του λόγου. Ξεπεράστε τον, ξεχάστε τον και αναζητείστε το απόλυτο άγγιγμα της καθαρής μουσικής. Θεατρικότητα θεσπέσια και ασυναγώνιστη.

Ας περιοριστούμε όμως στις αμιγώς θεατρικές μουσικές του Μάνου Χατζιδάκι και μάλιστα σε αυτές για τις οποίες συνεργάστηκε με τον απόψε τιμώμενο Αλέξη Σολομό. Σε 15 από τις καταμετρημένες μουσικές που έπλασε ο συνθέτης για το θέατρο συνεργάστηκε με τον Αλέξη Σολομό. Ο ρόλος του τελευταίου δεν ήταν πάντοτε αυτός του σκηνοθέτη. Σε μια παράσταση υπήρξε ο συγγραφέας του έργου, σε μια άλλη ο μεταφραστής του, ενώ σε μια τρίτη συνέβαλλε ως στιχουργός. Πρέπει πάντως να επισημανθεί, εξ αρχής μάλιστα, ότι η συνεργασία των δυο επιφανών ανδρών υπήρξε καταλυτική για τον Μάνο Χατζιδάκι, μια και δυο από τους σταθμούς της, σηματοδότησαν ή και οριοθέτησαν την καλλιτεχνική του σταδιοδρομία.

Η πρώτη φορά που το όνομα του Μάνου Χατζιδάκι εμφανίζεται με την ιδιότητα του δημιουργού στην ιστορία της ελληνικής μουσικής, είναι το 1944. Συνέθεσε τότε τραγούδια για το θεατρικό έργο Ο τελευταίος Ασπροκόρακας, το οποίο παρουσιάστηκε σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν από το Θέατρο Τέχνης. Γνωρίζετε ποιος ήταν ο συγγραφέας του έργου αυτού; Ο αγαπητός κ. Αλέξης Σολομός. Ο Μάνος Χατζιδάκις θεωρούσε σημαντικότερη θεατρική στιγμή του, την Οδό Ονείρων. Κύριος συνεργάτης του στο επίπεδο των σκηνοθετικών παρεμβάσεων, αλλά και κειμενογράφος ήταν, ποιος άλλος; Ο αγαπητός κ. Αλέξης Σολομός.

Ας προσεγγίσουμε όμως την ιστορία της συνεργασίας τους εξελικτικά. Η επόμενη φορά μετά τον Τελευταίο Ασπροκόρακα που συνεργάστηκαν Αλέξης Σολομός και Μάνος Χατζιδάκις ήταν το 1945, όταν η κ. Κατερίνα αποφάσισε να ανεβάσει με το θίασό της, τη σύγχρονη τραγωδία του Ευγένιου Ο’ Νιλ Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα. Το αποφάσισε συγκινημένη από τη μετάφραση του Αλέξη Σολομού. Δεν σκηνοθέτησε αυτός την παράσταση, αλλά ο Ντίνος Γιαννόπουλος. Κατά την προετοιμασία του έργου η Κατερίνα Ανδρεάδη αναζητούσε εκείνον που θα συνέθετε την ταιριαστή με τη δραματική ένταση του έργου μουσική. Ο Αλέξης Σολομός δε δίστασε να της υποδείξει τον άγνωστο τότε Μάνο Χατζιδάκι.

Τετράχρονη απουσία του Α.Σ. στο εξωτερικό εμπόδισε τη συνέχιση της συνεργασίας σε πιο δημιουργικό επίπεδο. Πάντως το 1950, καθώς ο Μάνος Χατζιδάκις συνέθετε τη μουσική για το μπαλέτο Το καταραμένο φίδι, χρησιμοποίησε για το ένα από τα δυο τραγούδια του, «Άρια για το φιδάκι» το ονόμασε, στίχους γραμμένους από τον Αλέξη Σολομό.  Η ποθητή στιγμή της μεγάλης συνεργασίας έφτασε προς τα τέλη του 1950, όταν ο Α.Σ. σκηνοθέτησε στο Εθνικό Θέατρο την παρουσίαση του έργου Αγία Ιωάννα του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο. Ο σκηνοθέτης αναζήτησε αμέσως το μουσικό που αντιλαμβανόταν ότι μπορούσε να εμπιστευτεί, και εκείνος δεν πρόδωσε τις προσδοκίες του, αφού έπλασε μουσική για μικρή ομάδα οργάνων η οποία ανταποκρινόταν απολύτως στα κελεύσματα του θεατρικού μύθου. Ωστόσο και το έργο ήταν δύσκολο και η μουσική είχε αμιγώς θεατρικό χαρακτήρα. Έτσι η συνεργασία, ενώ ευτύχησε, δεν απέδωσε την αιωνιότητα. Η υπομονή διάρκεσε μέχρι το 1956. Εθνικό Θέατρο ξανά και τούτη τη φορά Εκκλησιάζουσες του πάντοτε νεανικού, σύγχρονου και επίκαιρου Αριστοφάνη. Για την Επίδαυρο και το Ηρώδειο η προετοιμασία, με πρωταγωνιστές τη Μαίρη Αρώνη και τον Χριστόφορο Νέζερ. Ο Μάνος Χατζιδάκις συνέθεσε μουσική για μικρή ορχήστρα και γυναικεία χορωδία, το χορό δηλαδή. Στο λαϊκό λόγο του Αριστοφάνη, αντιτάσσει λαϊκό μουσικό λόγο. Και αυτό, κατά πως φαίνεται, δεν άρεσε πολύ στους κριτές της παράστασης που είχαν παρωπίδες και μικροαστικές αντιλήψεις. Οι απαλλαγμένοι όμως από τις προκαταλήψεις χαίρονται πραγματικά το όμορφο σμίξιμο της μουσικής με το μύθο.

Η μαρτυρία του σκηνοθέτη είναι ανάγλυφη:

«...Η θριαμβευτική εισβολή του Χατζιδάκι στο Εθνικό Θέατρο άρχισε στα 1956, με την τραγική «Μήδεια» και τις κωμικές ΕΚΚΛΗΣΙΑΖΟΥΣΕΣ. Μοιάζει σωστό θαύμα -όπως μου είχε θυμίσει και ο ίδιος- που το σεβάσμιο Διοικητικό Συμβούλιο της Κρατικής Σκηνής έδωσε πράσινο φως για την πρώτη μας εκείνη Αριστοφανική εξόρμηση, κι ακόμα μεγαλύτερο θαύμα για να τη συνεχίσουμε με τη «Λυσιστράτη», τις «Θεσμοφοριάζουσες», τους «Βατράχους» και τον «Κύκλωπα» του Ευριπίδη στα κατοπινά χρόνια ...Ωστόσο, από μερικούς η υποδοχή του Αριστοφάνη δεν έγινε μετά Βαΐων και κλάδων. Κι ενώ το γέλιο και τα χειροκροτήματα τράνταζαν το θέατρο της Επιδαύρου απ΄ τα θεμέλια του, υπήρχε κι η μειοψηφία των «ορθοφρονούντων» που διατείνονταν πως τα έργα του Αριστοφάνη δεν πρέπει να παίζονται, αλλά μονάχα ... να διαβάζονται...».

Την επόμενη χρονιά, με ίδιες προδιαγραφές παρουσιάζεται η Λυσιστράτη. Οι … «ορθοφρονούντες» μπορεί να διαμαρτύρονται ξανά, σημασία έχει όμως ότι οι ακροατές ευτυχισμένοι μετά το τέλος της παράστασης τραγουδούν: «Ένα μύθο θα σας πω….». Στο ρυθμό του τσάμικου, παρακαλώ! 

Στην περίπτωση αυτή ερανιζόμαστε τη μαρτυρία του συνθέτη:

«Τω καιρώ εκείνω, που με τον Σολομό, τον Βακαλό και την Αρώνη ανεβάσαμε τη ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ -μάλλον διάσημη για την ιδέα της κι ασήμαντη σαν έργο - επαίξαμε κι οι τρεις. Έπαιξε ακόμη διασκεδάζοντας μαζί μας κι ο αξέχαστος Γενικός τότε του Εθνικού και φίλος μου, Αιμίλιος Χουρμούζιος. Κι επειδή είχαμε ταλέντο, το παιχνίδι μας καλωσορίστηκε μ΄ ενθουσιασμό από τους θεατές.»

Η επιτυχία της Λυσιστράτης φέρνει την επόμενη χρονιά, το 1958 δηλαδή, νέα συνεργασία. Θεσμοφοριάζουσες,  τη φορά αυτή. Για μικτή χορωδία και ορχήστρα η νέα μουσική, στην οποία ο συνθέτης δίδει τον αρ. 13 στον επίσημο κατάλογο των έργων του – η μουσική για τη Λυσιστράτη είναι το έργο 11. Ο Μάνος Χατζιδάκις βρίσκει την ευκαιρία – και δεν την αφήνει βεβαίως ανεκμετάλλευτη – να σχολιάσει, με το γνωστό απολαυστικό λόγο του, τη σχέση του με τους αρχαίους:

«...με τις κωμωδίες του Αριστοφάνη συνδεόμεθα μέσα απ΄ τα διατηρηθέντα ελαττώματα της φυλής, ενώ δεν συμβαίνει το ίδιο με τους αρχαίους τραγικούς. Διαβάζοντας Αριστοφάνη, μόνο τότε νοιώθω 3000 ετών Έλλην. Ενώ ο Σοφοκλής, για παράδειγμα, φανερώνει την ανθρώπινη ανωριμότητα μου και το δρόμο που έχω να διανύσω ίσαμε την ολική αποδοχή του».

Την ίδια χρονιά, 1958, Μάνος Χατζιδάκις και Αλέξης Σολομός συνεργάζονται, στη χειμερινή περίοδο, για το Σεξπιρικό Οθέλλο  στο Εθνικό. Θάνος Κωτσόπουλος και Άννα Συνοδινού στους κύριους ρόλους. Οθέλλος και Δυσδαιμόνα,  δηλαδή. Το επόμενο καλοκαίρι η χαρά της συνεργασίας είναι διπλή. Για Επίδαυρο και Ηρώδειο, πάντα με το Εθνικό, ετοιμάζουν Βάτραχους του Αριστοφάνη και Κύκλωπα του Ευριπίδη. Το χειμερινό Εθνικό τους ξαναενώνει με τη Δόνα Ροζίτα του Λόρκα. Από την εξαίσια  μουσική της παράστασης ανθίζει ένα μυρωδάτο «Τριαντάφυλλο». Η κυρία Συνοδινού προφανώς το θυμάται καλά.

 (Διαφημιστική καταχώρηση για την "Οδό Ονείρων"

Πηγή: Ρένα Βλαχοπούλου blog)

Φτάσαμε στο καλοκαίρι του 1960. Ηρώδειο και Ερωφίλη-Βάσω Μανωλίδου δίνουν νέα ζωή στο λόγο του Χορτάτζη. Εθνικό στην παραγωγή, Αλέξης Σολομός και Μάνος Χατζιδάκις στις επάλξεις για μιαν εισέτι φορά. Σπουδαία θεατρική μουσική που αναίτια έχει μείνει στην αφάνεια. Όπως και εκείνη που συνέθεσε ο Μάνος Χατζιδάκις το καλοκαίρι του 1962 για την κατά Αλέξη Σολομό τραγωδία του Καζαντζάκη Η Μέλισσα. Ηρώδειο και Εθνικό ξανά. Επισκιάστηκε τούτη η τελευταία ίσως, μια και στις 14 Ιουνίου, στο Θέατρο Μετροπόλιταν της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, πρωτοπαρουσιάστηκε η ανεπανάληπτη μουσικοθεατρική νωπογραφία μιας Ελλάδας που ξεθωριάζει,  μιας Ελλάδας που που χάνεται. Ποιος αλήθεια από εκείνους τους τυχερούς που παρακολούθησαν την παράσταση δεν ένοιωσε να βρίσκεται στη δική του Οδό Ονείρων;  Στην παράσταση αυτή εκτός από τον άλλο μόχθο του ο Αλέξης Σολομός συνεισέφερε και τον στιχουργικό του οίστρο. Για δεύτερη και τελευταία φορά; Δεν το γνωρίζω. Ας μας το επιβεβαιώσει ο ίδιος. Ένα ιδιαίτερο τραγούδι γεννήθηκε, πάντως,  για την παράσταση που φέρει και τη δική του υπογραφή. Δεν είναι άλλο από τις περίφημες «Αδελφές Τατά». Κάποιοι το θέλησαν μουσική παρωδία του γνωστού μυθιστορήματος της Άγκαθα Κρίστι Δέκα Μικροί Νέγροι. Κατά την ταπεινή μου γνώμη είναι μια σύγχρονη μινιατούρα τραγωδίας. Θυμηθείτε: «Μα η Μοίρα κυβερνά, και δεν έμεινε καμιά…». Η Οδός Ονείρων αποτέλεσε το opus 20 του Μάνου Χατζιδάκι. Εξαργυρώθηκε ως το κορυφαίο μουσικοθεατρικό γνήσια ελληνικό έργο.

Το επόμενο δημιούργημα στον κατάλογο των έργων του Μάνου Χατζιδάκι, το έργο 21 δηλαδή, έμελλε να είναι και το κύκνειο άσμα της συνεργασίας των δυο θεατρανθρώπων. Περίοδος 1962-1963. Καίσαρας και Κλεοπάτρα του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο. Στο Ρεξ με την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Για ποικίλους λόγους η παράσταση, παρά  τις προσδοκίες, ατύχησε.

Γλαφυρός ο λόγος του Μ.Χ.

«...Μια μουσική όχι τόσον άνετη για εύκολη τέρψη θεατού, με απηχήσεις διανοουμενίστικου ευρωπαϊκού καφενείου κείνης της εποχής, σκηνικά και κοστούμια του Εγγονόπουλου, υπέροχα ζωγραφικά και γνήσια θεατρικά, αλλά χωρίς την επιθεωρησιακής υφής χλιδή που απαιτούσαν οι τότε ελληνικοί καιροί σε μια υπερπαραγωγή, σκηνοθεσία Σολομού με κλασσικές προδιαγραφές αλλά και με εμπνευσμένες αυθαιρεσίες (δεν είχαν φανεί ακόμα οι νεώτεροι σκηνοθέτες μας για να μας συνηθίσουν) και τέλος μια Αλίκη με κατάμαυρα μαλλιά, πανέμορφη μεν, αλλά όχι ξανθιά ...»

Σε αυτό το σημείο ολοκληρώθηκε η ευτυχισμένη συνεργασία των δυο επιφανών δημιουργών. Ιδού, όμως, πως την περιγράφει, ως Μελωδική Ανάμνηση, ο εκ των δυο παρών:

 «Τη στερνή χρονιά της γερμανικής κατοχής, όταν ο Κουν μου έκανε την τιμή ν’ ανεβάσει την κωμωδία μου Ο τελευταίος Ασπροκόρακας, έψαχνα συνθέτη για τα τραγούδια που θα έλεγε η Αλέκα Μαζαράκη-Κατσέλη. Κάποιος μου είπε πως υπάρχει στο Παγκράτι ένας ταλαντούχος νέος μουσικός. Όταν πήγα, μου άνοιξε η μητέρα του και βρήκα το γιο της  καθισμένο στο πιάνο. Δέχτηκε με χαρά την πρότασή μου και η παράσταση ενισχύθηκε με τα χαριτωμένα τραγούδια «Το όνομά μου είναι Ρόζα» και «Νικαράγκουα». Ήτανε το ντεμπούτο του Χατζιδάκι στο θέατρο, αλλά και στη δόξα. Την επόμενη χρονιά για το Πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα του Ο’ Νιλ στο θέατρο της Κατερίνας Ανδρεάδη, ο Μάνος έφτιαξε ένα κωμικό τραγουδάκι που το έλεγε ο Ντίνος Ηλιόπουλος (σ.σ. το τραγούδι αυτό μετεξελίχθη στο τραγικό «Ο Τζόνης ο Μπόγιας», που έπλασε ο Μάνος Χατζιδάκις σε στίχους Νίκου Γκάτσου για τον κύκλο Μυθολογία). Συναντηθήκαμε ξανά», συνεχίζει ο Αλέξης Σολομός, «- ύστερα από μια τετραετία μου στο εξωτερικό – όταν παίχτηκε στην Αίγινα το χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου Μαρσύας, με μουσική δική του και μ’ εμένα να βαστάω τον πάσσαλο που στήριζε το χορευτικό γαϊτανάκι!

Η πιο σημαντική συνεργασία μας αρχίζει το 1956 στο Ηρώδειο και κατόπιν στην Επίδαυρο με τις κωμωδίες του Αριστοφάνη, που η επιτυχία τους  πολλά χρωστάει στον Χατζιδάκι – έστω και αν κάποιος άμουσος κριτικός κατακρίνει τη μουσική για ρεμπέτικη! Παράλληλα υπάρχει η αξιολογότατη συμβολή του στη Δόνα Ροζίτα του Λόρκα, με το μελωδικό «Τραγούδι του τριαντάφυλλου» και σε άλλα ακόμα έργα του Εθνικού Θεάτρου.

Το 1962 θα συνεργαστούμε θαυμάσια στην Οδό Ονείρων, μαζί με τον Αργυράκη, τον Χορν, την ασύγκριτη Ρένα Βλαχοπούλου και άλλους αξιόλογους συντελεστές. Η ψυχή της παράστασης  είναι, φυσικά, τα τραγούδια που συνοδεύουν τα κωμικά επεισόδια, αλλά και μια σύντομη ταινία, όπου ο Μάνος εμφανίζεται καβάλα σ’ ένα γάιδαρο – η ταινιούλα αυτή χάθηκε από τα ντουλάπια του Φίνου.

Δυστυχώς η επόμενη συνεργασία μας δε στάθηκε επιτυχημένη. Τα τραγούδια του Μάνου στον Καίσαρα και Κλεοπάτρα δεν ταιριάξανε στο έργο του Μπέρναρντ Σο και ήταν ανοησία δική μου να το παρουσιάσω σαν μιούζικαλ. Και ο Καίσαρας να τραγουδάει τα «Παπάκια»… Αργότερα, όταν ανέβασα Όρνιθες του Αριστοφάνη σε ένα αμερικάνικο θέατρο, περίμενα να μου  στείλει ο Χατζιδάκις την ωραία μουσική του, αλλά αυτή δεν πέρασε έγκαιρα τον Ατλαντικό και αναγκάστηκα να κάνω την παράσταση με πρόχειρη συνεργασία μέτριων αμερικανών μουσουργών.

Παρ’ όλα αυτά μείναμε πάντα καλοί φίλοι και δεν έπαψα να θαυμάζω τις δημιουργίες του. Οι τελευταίες μου αναμνήσεις είναι δυο θάνατοι. Ο ένας της μητέρας του, όταν πήγαμε να τον συλλυπηθούμε με τη Μελίνα, κι ο άλλος ο δικός του σ’ ένα βουνίσιο εκκλησάκι. Μεγάλο πλήθος κόσμου είχε έρθει να τον κλάψει και ο τάφος του σκεπάστηκε με λουλούδια των γειτονικών ανθοπωλείων. Εγώ έκοψα ένα θυμαράκι του βουνού και του το έριξα. Ένοιωθα πως το αρωματικό αυτό γέννημα της ελληνικής γης θύμιζε περισσότερο τη γνήσια μουσική του αλησμόνητου Μάνου Χατζιδάκι».

Δεν το ξέρετε κ. Σολομέ, ήρθε η ώρα να το μάθετε. Εκείνο το απομεσήμερο του Ιουνίου του 1994 – περάσαν κιόλας 10 χρόνια – ακολουθώντας τα βήματά σας, απόθεσα και εγώ ένα θυμαράκι εκεί πλάι στο δικό σας.

Όσο για τη μουσική που σας χάρισε, που μας χάρισε, είχε έναν εξαίρετο και ακριβό οργανικό ρόλο στις παραστάσεις. Αποτελούσε πρόλογο ή επίλογο των πράξεων και των εικόνων, αποτελούσε χορικό και λυρικό συνάμα δεσμό μεταξύ τους. Ήταν μια πραγματική μουσική των αισθήσεων.  Και την ευκαιρία να τεχνουργήσει του την προσφέρατε εσείς. Σας ευχαριστούμε, σας ευγνωμονούμε γιαυτό.

 (Αλέξης Σολομός, Μάνος Χατζιδάκις, Δημήτρης Χορν, Μίνως Αργυράκης)

Φασιστικό παραλήρημα του Burzum στο Sonik

 

Διαβάζοντας μες στο κατακαλόκαιρο το Sonik (τεύχος 79), με περίμενε μία δυσάρεστη έκπληξη. Στη σελίδα 74 του περιοδικού φιλοξενείται συνέντευξη του Νορβηγού χέιβιμεταλά Varg Vikernes, εμπνευστή του μουσικού project Burzum, που έλαβε ο Θανάσης Μπόγρης. Τα όσα περιέχονται εκεί πραγματικά σοκάρουν, όχι μόνο ως προς το περιεχόμενο, αλλά και ως προς το γεγονός ότι φιλοξενούνται σε "εναλλακτικό" περιοδικό ευρείας κυκλοφορίας. Ιδού ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα:

-----

Ποια είναι η γνώμη σου για την υπόθεση του Breivik και αυτά που συνέβησαν στο Oslo και στο νησί Utoya;

Είναι πολύ λυπηρό πως η ευρωπαϊκή φυλή περιθωριοποιήθηκε μέσα στο ίδιο το σπίτι της, την Ευρώπη, όπως και ο τρόπος που διάφορες ομάδες στρέφονται εναντίον αυτών που προσπάθησαν να μας καταστρέψουν σαν φυλή. Το πιο λυπηρό απ’ όλα είναι πως ο Breivik στοχοποίησε νεαρά παιδιά, αντί των άπιστων γονιών τους ή αυτών που τους έκαναν πλύση εγκεφάλου, κάνοντάς τους να αποδεχτούν την ιδέα της καταστροφής της φυλής τους, μέσω της μπασταρδοποίησης που δέχτηκε. Στην ιστοσελίδα μου μπορείς να βρεις κάποιες απόψεις μου για αυτή την υπόθεση σε δημοσιεύσεις με τον τίτλο War in Europe (part and II). Αλοίμονο! Εικάζω πως έχουμε δει μόνο την αρχή όλου αυτού του πράγματος

Θα ήθελες να στείλεις ένα μήνυμα στους φίλους της μπάντας στην Ελλάδα;

Ελπίζω εσείς οι Έλληνες να θυμηθείτε τις ρίζες σας και να ξέρετε πως η Ευρώπη θα βγει νικήτρια από αυτό τον πόλεμο που βρίσκεται. Θα «σηκωθούμε» και πάλι, θα ανακτήσουμε τη δόξα και την τιμή μας, μετά τη μοντέρνα αντι-Ευρώπη που ισοπεδώθηκε από τους τραπεζίτες και τα πιόνια τους, τους πολιτικούς. Long live Greece and the Greek people.

-----

Τι έχουμε εδώ; Ένα ρατσιστικό και φασιστικό παραλήρημα στο οποίο ο μακελάρης Breivik κατηγορείται που δεν σκότωσε τους γονείς των παιδιών που αποδέχτηκαν το μπαστάρδεμα της ευρωπαϊκής φυλής!!! Εντέχνως, ο κύριος Burzum μπερδεύει τραπεζίτες, Έλληνες, ρίζες, δόξα και τιμή, και φτιάχνει μία σαλάτα από αυτές που η ναζιστική ιδεολογία ανέκαθεν ήξερε να μαγειρεύει. Εκεί στο Sonik τη διάβασαν τη συνέντευξη πριν τη δημοσιεύσουν; Και πώς άντεξαν να την αφήσουν ασχολίαστη; Στο όνομα της ελευθερίας του λόγου δίνουμε περίοπτο βήμα και στους φασίστες, και μάλιστα στην πιο μπρουτάλ, δολοφονική εκδοχή τους; Γιατί άραγε επιλέχθηκε ο εν λόγω συνεντευξιαζόμενος; Εγώ εδώ, παντελώς άσχετος με το μέταλ, ήξερα ότι ο Varg Vikernes είναι γνωστός για τις νέο-ναζί ιδέες του - πέρα από το γεγονός ότι έκανε φυλακή για τη δολοφονία άλλου μουσικού! Πόσο μάλλον ένα περιοδικό που ανάμεσα στα άλλα ειδικεύεται στη συγκεκριμένη μουσική σκηνή…

Το πιο απαράδεκτο στην ιστορία είναι πάντως η επιλογή του τίτλου της συνέντευξης: «Ελπίζω εσείς οι Έλληνες να θυμηθείτε τις ρίζες σας και να ξέρετε πως η Ευρώπη θα βγει νικήτρια από αυτό τον πόλεμο που βρίσκεται». Εδώ το πράγμα μυρίζει, διότι ο τίτλος πάει να χαϊδέψει αυτιά, να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα, μέσα στη ψευτο-ριζοσπαστική θολούρα του. Είναι τίτλος εντελώς «εσκεμμένος», μια προβιά που πάει να παρουσιάσει τον φασιστικό λύκο ως προοδευτικό πρόβατο. Μέχρι να καταλάβει ο αναγνώστης τι εννοεί ο ποιητής με τις ρίζες των Ελλήνων και τον πόλεμο της Ευρώπης, μέχρι να αναγνωρίσει την καραμπινάτη ρατσιστική χροιά των λεγομένων του τύπου, έχει σχηματίσει μία μάλλον θετική, "αντι-συστημική" εικόνα για το περιεχόμενο της συνέντευξης. Ο σωστότερος τίτλος θα ήταν «Breivik, μην αφήνεις δουλειές στη μέση», ή «το αίμα μας μπασταρδεύεται, ψηφίστε Κασιδιάρη για 100% καθαρότητα», ή «δόξα και τιμή στην άρια φυλή», ή κάτι παρεμφερές τέλος πάντων.

Ως αναγνώστης του Sonik, εκφράζω την έντονη δυσαρέσκειά μου για τη συγκεκριμένη ατυχή δημοσίευση, και ελπίζω το καλό περιοδικό να μην επαναλάβει κάτι τέτοιο. Οι φασίστες φιλοξενούνται μια χαρά στις τρύπες τους, δεν χρειάζονται και τα περιοδικά (μας).

ηρ.οικ.

Χρυσαυγιστάν

Στο σχολείο μας μάθανε ότι Ελλάδα ήταν αγωνιστές της λευτεριάς και ηρωικά βουνά της Αλβανίας, αλλά ξέχασαν να μας πουν για χίτες και ταγματασφαλίτες. Επιτέλους, ήρθε η ώρα για την αποκατάσταση της αλήθειας! Ας αφεθούμε στην απέραντη ομορφιά της "άλλης" Ελλάδας, που τόσο έντεχνα κρύφτηκε κάτω από το σκιάχτρο της μεταπολιτευτικής ηδονής. Τώρα που σφίξανε τα γάλατα και μας τελείωσαν τα ρουσφέτια κι οι διορισμοί, ήρθε η ώρα για να αναλάβει δράση ο πραγματικός Ελληναράς. Αρκετά κράτησε το παραμύθι της Ελλάδας όπου "εδώ γεννήθηκε η δημοκρατία", της Ελλάδας με τους συνεχιστές του Αριστοτέλη και του Ηράκλειτου, της Ελλάδας με τα παιδιά των νεκρών του '40 και των νεκρών του Πολυτεχνείου και των νεκρών γενικώς. Οι νεκροί δεν μπορούν να μας σώσουν πλέον από την κόλαση των ζωντανών. Θα φάμε Κασιδιάρη μέχρι το τέλος, και μαζί μ' αυτόν θα φάμε και τα ηδονικά αγκομαχητά της κάθε φασιστόβιας που είδε τα μπουκέτα του Κασιδιάρη και ξανάνιωσε. Ηρεμήστε κυρίες μου, μην σπρώχνεστε, όλες θα πάρετε: ψήφίστε Χρυσή Αυγή και πείτε αντίο στην κλιμακτήριο.

Και εκτός από τεστοστερόνη ελληναράδικη, λεβέντικη και αντρίκια, σας έχω και πατάτες, και ψάρια φρεσκοκατεψυγμένα, ως και αίμα. Ναι καλέ, αίμα, μόνο όμως από Έλληνες για Έλληνες. Το Υπουργείο Υγείας, αλήθεια, πώς και διέθεσε την κινητή του μονάδα αιμοδοσίας σε ένα πολιτικό κόμμα που επισήμως δηλώνει με τον πλέον χυδαία ρατσιστικό τρόπο ότι προορίζει το αίμα μόνο για Έλληνες; Ποιός αρχιφασίστας υπαλληλάκος (ή υπουργός;) έδωσε την άδεια ώστε η Χρυσή Αυγή να κάνει την προπαγάνδα της με δημόσιο εξοπλισμό, ο οποίος προορίζεται για όλους τους κατοίκους της χώρας - και όχι βεβαίως μόνο για Έλληνες; Έλα μωρέ, λεπτομέρειες. Πιάσε τώρα δυο κιλά πατάτες, να φύγουμε χαρούμενοι από τον Άγιο Παντελεήμονα - βοήθειά μας. Χαρούμενοι, χαρούμενοι και χαμογελαστοί, με αυτό το κουτοπόνηρο χαμόγελο που έβλεπα μικρός σε καφενεία και σούπερ μάρκετ, σε προεκλογικές συγκεντρώσεις και δημόσιες υπηρεσίες, και δεν καταλάβαινα τι σήμαινε. Τώρα καταλαβαίνω.

Τα μπαλώματα της μεταπολίτευσης και η πρέζα του καταναλωτισμού, που λέτε, κουκουλώσανε τα πραγματικά δεδομένα, τα facts. Και ποια είναι αυτά; Ότι ο φασίστας λίγο καιρό ξαποσταίνει και ξανά προς τη δόξα τραβά. Και μαζί του κινεί και η ελληνική δικαιοσύνη που εκτελεί παραγγελιές χρυσαυγιτών βουλευτών και μπαγλαρώνει 27χρονους που τολμούν να πουν το παστίτσιο με το όνομά του. Από πίσω, προχωρά η αστυνομία που καλείται δήθεν να συμμαζέψει τους τραμπούκους της Χρυσής Αυγής όντας η ίδια εκτροφείο ψηφοφόρων της. Και το τρένο του εκφασισμού προχωρά αργά αλλά σταθερά, τσαφ-τσουφ, τσαφ-τσουφ, και μετά ξυπνάς ένα πρωί και δεν ξέρεις που βρίσκεσαι και πώς σε λένε. Τρίτο κόμμα η Χρυσή Αυγή, λένε τα γκάλοπ. Και λίγο είναι, σε μία χώρα που εδώ και τουλάχιστον τρεις δεκαετίες κολυμπάει μες στις κουράδες. Τι περιμένατε αλήθεια να βγει από την εφημερίδα σας, από το κανάλι σας, από το σχολείο και το πανεπιστήμιό σας; Τι άλλο θα μπορούσε να βγει από το ελεεινό σας πανωσήκωμα και τον φριχτό σας ημι-υπαίθριο;
ηρ.οικ.

ΥΓ: Η ιστορία, ευτυχώς, έχει τα δικά της υστερόγραφα, που δεν καταλαβαίνουν ούτε από παστίτσια, ούτε από επιδρομές θρασύδειλων σε λαϊκές αγορές και εργατόσπιτα. Και τούτα τα υστερόγραφα γράφουν: Μαδρίτη, Δομνίστα, Στάλινγκραντ. Κι αν χρειαστεί, θα φροντίσουμε να γραφτούν ξανά.

Δημήτρης Χριστοδούλου & Δημήτρης Λέντζος από τις εκδόσεις Μετρονόμος

ΔΗΜΗΤΡΗΣ XΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ

Το Γούπατο

ISBN: 978-618-5010-01-0, σχήμα: 14 x 20, 5 σελ.: 280

Δεκαετία του 1930, σε φτωχογειτονιά της Αθήνας. Ο μικρός Βενιαμίν, ορφανός από πατέρα, ζει στερημένα στη δύσκολη προ δικτατορίας Μεταξά εποχή. Κλειστή κοινωνία, εμμονές και ιδεοληψίες, ακατανόητα γι’ αυτόν πρότυπα κοινωνικής, σεξουαλικής, πολιτικής συμπεριφοράς. Αλλά και ένας κόσμος μυστικός που ανασαίνει κάτω από τη βιτρίνα του καθημερινής, εν πολλοίς επίπλαστης, χρηστομάθειας.

Ώσπου ξημερώνει η 4^η Αυγούστου. Κι όλα τα χρώματα των ημερών μετατοπίζονται στην κλίμακα του γκρι…
Ωστόσο, ακόμα κι έτσι, κανείς (πόσω μάλλον ο έφηβος, πια, Βενιαμίν) δεν μπορούσε να εκτιμήσει τη σφοδρότητα της λαίλαπας που επρόκειτο να σαρώσει συθέμελα τον μικρόκοσμό τους. Πόλεμος. Πολύ σύντομα η απάνθρωπα αργόσυρτη, φονική Κατοχή. Πείνα! Έως θανάτου Πείνα! Και χώρος πουθενά για εφηβική αφέλεια. Οι έφηβοι εκείνης της γενιάς ανδρώθηκαν με μιας· ή πέθαναν… Στην εθνικοσοσιαλιστική Νέα Τάξη πραγμάτων του Χίτλερ η ξεγνοιασιά ήταν εξίσου θανατηφόρα όσο οι σφαίρες των ταγματασφαλιτών ή το «ταξίδι» για το Άουσβιτς. Η φρίκη τράβηξε με αίμα μια γραμμή, κι οι άνθρωποι μοιράστηκαν στα δυο: από ’κεί οι φασίστες, από ’δώ όσοι μάχονταν για ένα όνειρο που το ’λεγαν: Ελευθερία!
Μα τα όνειρα δεν τόχουνε συνήθειο να κρατούν πολύ. Ετούτο τ’ όνειρο, του Βενιαμίν και της γενιάς του, κατέληξε εφιάλτης γι’ άλλους στην άμμο του Ελ Ντάμπα, γι’ άλλους στις ξερολιθιές της Μακρονήσου, γι’ άλλους μπροστά στις κάννες κάποιου εκτελεστικού αποσπάσματος της υποτίθεται ελεύθερης Ελλάδας.

Το με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία βιβλίο του πεζογράφου, ποιητή και στιχουργού Δημήτρη Χριστοδούλου «Το Γούπατο» (κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1976) θεωρείται, και είναι, κλασικό στο είδος του. Ένα έργο σταθμός της νεότερης ελληνικής Λογοτεχνίας.

Μα τόσος φόβος; Γιατί; Θα φάει δυο σφαίρες το πολύ και θα πεθάνει! Όλοι θα πεθάνουμε μια μέρα, γιατί τόσος φόβος; Γιατί αυτό το τέρας; Οι άνθρωποι πεθαίνουν χιλιάδες χρόνια τώρα. Να, χτες κι ο Στάθης, μπορεί να 'χουν σκοτώσει και την Ιωάννα και τον Ζαδέ, γιατί δεν γίνεται ο θάνατος κάτι απλό; Να, κάτι σαν ένα ποτήρι νερό που το πίνεις και ξεμπερδεύεις;

Γιατί, θα του πει ύστερα από χρόνια η Μαρία, δεν είναι ένα ποτήρι νερό ο θάνατος. Είναι αυτό που είναι! Κι αυτό που είναι ο θάνατος είναι απαράδεκτο, αηδιαστικό κι ακατανόητο!

Απαράδεκτο, αηδιαστικό και ακατανόητο! Και το χειρότερο: Άμα προέρχεται από τους ανθρώπους είναι και προσβλητικό! Νικάνε απάνω σου! Κι αυτήν τη νίκη την ξερνάς, δεν τη θέλεις, γιατί στο κάτω κάτω της γραφής δεν θέλεις να νικήσουν ούτε αυτοί ούτε οι ιδέες τους.

Και φαίνεται πως για τον φασισμό δεν μπορεί να το κουβεντιάσει κανείς και πολύ.

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Ο Δημήτρης Χριστοδούλου (1924-1991) γεννήθηκε στην Αθήνα. Αποφοίτησε από τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και παρακολούθησε μαθήματα στο τμήμα οικονομικών επιστημών της Παντείου Σχολής. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής έγινε μέλος του ΕΑΜ και το 1944 κρατήθηκε από τους άγγλους στο στρατόπεδο Ελ Ντάμπα στην Αίγυπτο. Κατά τη διάρκεια της απριλιανής δικτατορίας έζησε αυτοεξόριστος στο Παρίσι. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1952 με τη δημοσίευση του ποιήματος «Νυχτοφύλακες» στο περιοδικό Μακεδονικά Γράμματα και το 1954 κυκλοφόρησε η ομώνυμη πρώτη ποιητική συλλογή του. Ασχολήθηκε επίσης με την πεζογραφία , το θέατρο και τη στιχουργική. Έργα του μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γαλλικά, ολλανδικά και σουηδικά. Στίχους του μελοποίησαν  ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Γιώργος Ζαμπέτας,  ο Μάνος Λοΐζος, ο Μίμης Πλέσσας, ο Λίνος Κόκοτος,  ο Ζορζ Μουστακί κ.ά.

***

Δημήτρης Λέντζος 

Λαμά σαβαχθανί 

Οκτώ διηγήματα και οκτώ τραγούδια

Βιβλίο + CD 

ISBN: 978-618-5010-03-4, σχήμα: 14,5 x 21, 5 σελ.: 180

Λαμά σαβαχθανί. Οκτώ διηγήματα του Δημήτρη Λέντζου. Οκτώ ιστορίες δυνατές, σκληρές σαν πέτρα, με την αυταπάτη της πλαστικότητας του δέρματος στην αφή τους. Τα πρόσωπα του Λέντζου είναι ρόλοι, τραγικοί, με αρχέγονα ένστικτα και το δίκαιο πάντα δικό τους ως αρχέτυπη προϋπόθεση. Ρόλοι στο σκηνικό μιας άνυδρης επαρχίας, με τροχισμένη αθέρα, ατσάλινη, που σε κόβει. Γλώσσα χωμάτινη, κολλημένη σαν μπουχός στο ιδρωμένο σώμα της. Μια επαρχία που την κουβαλάει σαν μοίρα πάνω του και μέσα του και στις μικρές εκείνες αστικές «πράξεις»  του ίδιου πάντα δράματος. Σε όλες του τις ιστορίες ο Λέντζος έχει πάντα Τρίτη Πράξη και απομηχανή θεό.

Αμάρτημα προπατορικό. Οκτώ τραγούδια που και αυτά είναι ρόλοι στο ίδιο δράμα. Οκτώ τραγούδια ως μικρά εικονίσματα στο εκκρεμές τέμπλο των αισθημάτων και της μεγάλης ακινησίας των παθών.

Τους στίχους του Δημήτρη Λέντζου μελοποίησαν ο Χρήστος Λεοντής, ο Μιχάλης Τερζής, ο Παντελής Θαλασσινός, ο Νεοκλής Νεοφυτίδης, ο Σπύρος Κουρκουνάκης, ο Στάθης Γκότσης και ο Φίλιππος Πλακιάς και ερμήνευσαν οι Μαρία Αναματερού, Γεωργία Γρηγοριάδου, Αλέξανδρος Εμμανουηλίδης, Παντελής Θαλασσινός, Ζωή Παπαδοπούλου, Φίλιππος Πλακιάς, Μίλτος Πασχαλίδης και Διονύσης Τσακνής.

Εξαιρετική η παρουσία του Νεοκλή Νεοφυτίδη ως πιανίστα σε ένα ρόλο σπουδαίο και ακριβό.

Ο πίνακας του εξωφύλλου είναι της Γεωργίας Καραχάλιου.

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μετρονόμος.

O Δημήτρης Λέντζος γεννήθηκε το 1960 στις Μηλιές Ηλίας. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Έχει εκδώσει τρεις ποιητικές εργασίες και ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί από τον Χρήστο Λεοντή, τον Μιχάλη Τερζή, το Νεοκλή Νεοφυτίδη κ.ά. Τραγούδια του έχουν ερμηνεύσει ο Δημήτρης Μητροπάνος, ο Μανώλης Μητσιάς, ο Νίκος Δημητράτος, ο Παντελής Θαλασσινός, η Γλυκερία, η Μαρία Σουλτάτου, η Σοφία Παπάζογλου κ.ά. Το 2008 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μετρονόμος η συλλογή διηγημάτων του «Η μεγάλη διαδήλωση του ενός».

Τρία λαϊκά τραγούδια

Πειραιωτάκι (1970)

Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Μουσική: Γιάννης Σπανός

Ερμηνεία: Βίκυ Μοσχολιού

Πιάστε κορίτσια το χορό (1972)

Στίχοι: Σταύρος Κουγιουμτζής

Μουσική: Σταύρος Κουγιουμτζής

Ερμηνεία: Γιάννης Καλατζής

Έπιασε να σουρουπώνει (1974)

Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου

Μουσική: Βασίλης Δημητρίου

Ερμηνεία: Κώστας Σμοκοβίτης