"Μουσικές σκέψεις", του Κωνσταντίνου Τσικλέα

ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ 

Η τέχνη είναι μια απολύτρωση. Μας απελευθερώνει από τη βούληση και κατά συνέπεια και από το θάνατο. – Κάνει γοητευτικές τις εικόνες της ζωής. – Αποστολή της είναι να αναπαρασταίνει όλες της τις αποχρώσεις, όλες της τις όψεις. – Λυρική ποίηση. – Τραγωδία, κωμωδία. – Ζωγραφική. – Μουσική, σ’ αυτήν, η ενέργεια του πνεύματος είναι πιο αισθητή από οπουδήποτε αλλού. (Α. ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ).

Η ιδιότητα της μουσικής στο να δημιουργεί ψυχικές διαθέσεις και αντιδράσεις στα συναισθήματά μας, την κάνει αρεστή και όχι μόνο, βάζοντας μας σε ένα πεδίο έλξης μας μαγεύει τόσο ώστε να γίνεται μια από τις καθημερινές μας ανάγκες.

Η μουσική όπως και κάθε τέχνη είναι μέρος της φύσης. Η φύση μας δημιουργεί θετικές σκέψεις και συναισθήματα αγάπης, γαλήνης, ελπίδας κ.α. Ποιο είναι λοιπόν αυτό το στοιχείο που έχει η φύση ώστε π.χ. κοιτάζοντας την θάλασσα, ένα δάσος, το ηλιοβασίλεμα, γεμίζουμε θετική ενέργεια και βρίσκουμε τον εαυτό μας; Είναι το στοιχείο της επανάληψης. Βλέποντας π.χ. ένα όμορφο μεγάλο δέντρο, έχουμε συνεχώς μπροστά μας την ίδια εικόνα, αν και γίνονται πάμπολλες αλλαγές και διεργασίες και πάνω και γύρω από αυτό, εμείς το βλέπουμε σταθερό να επαναλαμβάνεται χωρίς αλλαγές και αυτό μας δίνει μια αίσθηση η οποία μπορεί να εκφραστεί με διάφορους τρόπους.

Οι συνθέτες από την εποχή Μπαρόκ έως και σήμερα, συνθέτουν με δύο τρόπους. Με τον έναν τρόπο μιμούνται την φύση και με τον άλλον δημιουργούν φύση. Συνθέτες όπως ο Σούμπερτ, ο Σοπέν, ο Σούμαν μέσα από την μουσική τους μιμήθηκαν τα χρώματα και τους ήχους της φύσης, ενώ αντίθετα ο Μπαχ δημιούργησε φύση. Για να δημιουργήσει φύση ο καλλιτέχνης πρέπει να έχει σαν δεδομένο την αίσθηση που του δίνει η κάθε έκφρασή της και όχι το πώς ακούγεται π.χ. το ρυάκι, η φυλλωσιά των δέντρων με την κίνηση του αέρα κ.λ.π.

Τώρα το πώς μεταφέρεται ο ήχος μέσο της ακοής και των παλμικών δονήσεων στο ανθρώπινο σώμα, αυτό έχει γίνει αντικείμενο έρευνας από την αρχαιότητα. Ο εγκέφαλος του ανθρώπου σύμφωνα με τις σύγχρονες θεωρίες χωρίζεται σε δύο ημισφαίρια, στο αριστερό που κυριαρχούν οι λεκτικές και γνωστικές ικανότητες του ανθρώπου και έχουν να κάνουν με την ορθολογική οργάνωση της καλλιτεχνικής δημιουργίας και στο δεξί ημισφαίριο όπου βρίσκουμε κυρίαρχη την διαίσθηση, την ενόραση, την φαντασία και την υποσυνείδητη καλλιτεχνική δημιουργία. Η ενασχόληση με την μουσική δημιουργεί ισορροπία στα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου και αυτό γιατί είτε συνθέτουμε, είτε τραγουδούμε ή παίζουμε κάποιο όργανο έχουμε την εξίσου δραστηριοποίηση και των δύο ημισφαιρίων.

Στην μουσική ακρόαση, ειδικότερα στην περίπτωση την οποία ακούγοντας ένα έργο αναλύουμε τα όργανα, τις μουσικές φράσεις και την φόρμα του έργου, τότε λειτουργούμε με το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου μας, ενώ αντίθετα όταν αφήσουμε την μουσική να κυλήσει νιώθοντας την αίσθησή της, τότε λειτουργούμε με το δεξιό ημισφαίριο. Το πιθανότερο είναι ότι ακούμε και με τους δύο τρόπους κάνοντας εναλλαγές ώστε να ενεργοποιούνται και τα δύο ημισφαίρια. Ο ακροατής συντονίζεται με τους ήχους οι οποίοι σε μορφή κυμάτων δονούν το όργανο της ακοής και όχι μόνο, έτσι ώστε να γίνονται ποικίλες εσωτερικές μεταβολές στο κάθε σώμα και αυτό πρέπει να ευαισθητοποιήσει τους εκτελεστές ως προς το ακροατήριο, για την ευθύνη την οποία φέρουν και πόσο πρέπει να είναι συνειδητοί με καθαρές προθέσεις.

Με αυτό σαν δεδομένο πρέπει να λειτουργούν και οι σημερινοί συνθέτες γιατί οι παλαιότεροι στο πλείστον το είχαν. Ξεκινώντας από τον Μπαχ ο οποίος κατά τους πνευματικούς Δασκάλους ενεργοποίησε με την μουσική του το κέντρο της γνώσης, ο Μπετόβεν όπου ενεργοποίησε το κέντρο της καρδιάς, ο Βάγκνερ ενεργοποίησε το κέντρο της διάνοιας και ειδικά με το έργο του ΠΑΡΣΙΦΑΛ που μαζί με την 8^η Συμφωνία του Μάλερ, την γνωστή Συμφωνία των Χιλίων, είναι δύο από τα κυριότερα πνευματικά έργα που κρύβουν θεραπευτικές ενέργειες.

Σήμερα που η τεχνολογική εποχή μας ψάχνει για να βρει οράματα και είδωλα για να στηριχθεί, σήμερα που ο υλισμός προσπαθεί να κάμψει τον ουμανισμό μας, ας ρίξουμε μια ματιά πίσω μας, ας εμπνευσθούμε απ’ αυτούς και ας αντλήσουμε λίγο απ’ το κουράγιο τους. Μπορεί έτσι η τέχνη να ξανασυναντήσει τον Άνθρωπο και να του προσδώσει το νόημα που αναζητεί, το νόημα που του ταιριάζει.

ΚΩΝ/ΝΟΣ ΤΣΙΚΛΕΑΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ, ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΟΥΣΟΥΡΓΩΝ