Συνέντευξη με τον Δημήτρη Μαραμή

Δημήτρης Μαραμής:

«Δεν συμπαθώ τα σύνορα και τα όρια»

τη συνέντευξη έλαβε ο Ηρακλής Οικονόμου

(Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ)

Η προσωπική του δισκογραφία στερείται συμβιβασμών και εύκολων ακροάσεων: «Σονέτα του Σκοτεινού Έρωτα», «Κυριακές μες στο Χειμώνα», «Σκοτεινός Έρωτας», «Σκηνές από βουβή ταινία». Στο CD-βιβλίο «Ταγκό για Τρεις» που μόλις κυκλοφόρησε, μελοποιεί στίχους του Μιχάλη Γκανά σε ερμηνεία Κορίνας Λεγάκη. Και για άλλη μια φορά παράγει ένα συναισθηματικά φορτισμένο μουσικό σύμπαν, στο οποίο το παράφορο λίκνισμα των κορμιών συμπλέκεται με τη μοναχική περιπλάνηση στην πόλη. Εν μέσω ενός έντονου συναυλιακά χειμώνα, έκανε μία στάση στο «Μετρονόμο». Ο κύριος Δημήτρης Μαραμής!

«Ταγκό για τρεις». Γιατί ταγκό; Τι έχει εν τέλει αυτός ο χορός ώστε να μας απασχολεί διαχρονικά;

Είναι ένας χορός με αμαρτωλό βιογραφικό. Γεννιέται στα πορνεία της Αργεντινής. Είναι σχεδόν απαγορευμένος και παράνομος αρχικά, και χορεύεται από άντρες, όχι όμως με ερωτικές διαθέσεις αλλά δολοφονικές, καθώς είναι άντρες ζωσμένοι με μαχαίρια κι έμφυτη πολεμική επιθετικότητα. Το ταγκό δραπετεύει από τις λαικές γειτονιές και φτάνει στο κοσμοπολίτικο Παρίσι όπου εξευρωπαίζεται, χάνει τη λαικότητά του και γίνεται ένας ερωτικός αριστοκρατικός χορός. Στις μέρες μας ανθεί και πάλι, καθώς αναγεννήθηκε με την μουσική του Πιατσόλα, και μας συστήθηκε πλέον ως Nuevo tango. Ως χορός και μουσική το ταγκό, έχει δύναμη και φλογισμένο πάθος, για αυτό και με απασχολεί. Αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση, ήταν οι στίχοι οι οποίοι συνέβαλαν στο να πάρει ζωή με νέα μουσική.

Και γιατί για τρεις; Αντέχετε να μοιράζεστε το αντικείμενο του πόθου σας;

Κανείς δεν αντέχει να μοιράζεται αυτό που διακαώς ποθεί και το επιθυμεί δικό του, κατάκτησή του, γι’ αυτό και η δημιουργία ενός τραγουδιού που περικλείει την ένταση και το ξέσπασμα αυτής της ζήλειας. Το δύο με το τρία όμως δεν είναι άγνωστα στις σχέσεις. Αντιθέτως είναι πάντα ο φόβος και ο κίνδυνος, αλλά ίσως και η πρόκληση σε μια ερωτική σχέση.

Ως τώρα, μας συνηθίσατε σε «κύκλους τραγουδιών». Μία πρώτη ακρόαση του δίσκου δεν αποκαλύπτει κάποιο κοινό θεματικό ή μουσικό άξονα. Με ποιο κριτήριο έγινε η συγκέντρωση του υλικού;

Το κριτήριο ήταν η επιλογή των τραγουδιών που δεν άντεχαν πλέον να μένουν στη σιωπή. Δεν αποφάσισα εγώ να γίνει αυτός ο δίσκος. Μόνα τους τα συγκεκριμένα τραγούδια άρχισαν να ενορχηστρώνονται και να ηχογραφούνται χωρίς καν να έχω πάρει την απόφαση να μπω στο στούντιο. Αποφασιστικό ρόλο σε αυτό έπαιξαν η παρουσία και η επιμονή της Κορίνας Λεγάκη, η σκιά του Μιχάλη Γκανά που το είχε παράπονο να μένουν τα τραγούδια αυτά στο συρτάρι, αλλά και πολλοί άνθρωποι οι οποίοι τα άκουγαν σε συναυλίες να παρουσιάζονται «αιωνίως» ανέκδοτα.

Το CD συνοδεύεται κι από ένα βιβλίο. Δώστε μου μία γεύση από το τι θα διαβάσει ο αναγνώστης-ακροατής σας σ’ αυτό.

Υπάρχει ένα κείμενο δικό μου ως συνθέτη που ξεκαθαρίζει τις θέσεις του ως προς την μουσική δημιουργία και την τέχνη γενικότερα, ένας χαιρετισμός της Κορίνας Λεγάκη, ένα διήγημα του Χόρχε Λούις Μπόρχες για την ιστορία του ταγκό, οι στίχοι και τα ποιήματα των Μιχάλη Γκανά, Κώστα Καρυωτάκη και Μαρίας Πολυδούρη, εικαστικά του Γιάννη Γκανά, και τέλος όλες οι απαραίτητες πληροφορίες για τος συντελεστές του δίσκου. Είναι ένα κομψό βιβλίο που δε θα είχε λόγο ύπαρξης αν δεν υπήρχε ο κεντρικός πυρήνας, ο δίσκος.

Στην ερμηνεία συναντάμε την Κορίνα Λεγάκη με την οποία συνεργαστήκατε και στον πρώτο προσωπικό της δίσκο. Τι έχετε ανακαλύψει στη συγκεκριμένη ερμηνεύτρια;

Η Κορίνα γεννήθηκε μέσα στη μουσική, από παππού και πατέρα μουσικούς. Είναι σπουδασμένη και δοκιμασμένη στο τραγούδι, αφού με αυτό πορεύεται, ζει και βιοπορίζεται. Έχει μία ιδιαίτερη, γλυκιά κι όπου χρειάζεται δυναμική χροιά. Τεχνικά άψογη. Εκφραστικά και συγκινησιακά φορτισμένη. Στη σκηνή διαθέτει μοναδική θεατρικότητα και ομορφιά παρουσίας. Το κυριότερο όμως για να μπορέσει να δουλέψει ένας τραγουδιστής με μένα είναι να είναι καλλιεργημένος μέσα του. Να μπορεί να συγκινηθεί με τις εικόνες της μουσικής μου. Να είναι ευαίσθητος και να τον αγγίζει η ποίηση. Αυτά όλα τα διαθέτει η Κορίνα, για αυτό και φτάνουμε στη δεύτερή μας δισκογραφική συνεργασία.

Από το Λόρκα στον Καρυωτάκη και την Πολυδούρη καθίσταται σαφής μία εμμονή σας με τη μελοποίηση του ποιητικού λόγου. Αποτελεί η ποίηση ένα είδος «καταλύτη» για τη μετουσίωση του συναισθηματικού σας κόσμου σε μουσική;

Δεν είναι εμμονή. Είμαι εντελώς ανοιχτός σε πιο απλό και άμεσο στίχο. Το «ταγκό για τρεις», το ομότιτλο τραγούδι, είναι στίχοι όχι ποίημα. Έτυχε το δισκογραφικό μου ξεκίνημα να γίνει με Λόρκα, με ποίηση, καθώς δεν είχα από πουθενά στίχους. Πάντως, δεν με συγκινούν τα χλιαρά κι ελαφρά όταν γράφω. Η ποίηση έχει έντονες εικόνες, δυναμική, πάθος, και φτάνει στα άκρα. Ο λόγος των ποιημάτων που έχω μελοποιήσει είναι σπουδαίος. Από την άλλη αναρωτιέμαι, αν δεν είχα μελοποιήσει ποίηση, δε θα είχαν γραφτεί ποτέ τα τραγούδια «Νεράιδα», «Ω μη με βλέπετε που κλαίω» και τώρα το «Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα», που έχουν αγαπηθεί πολύ από ανθρώπους...

Έχετε μπει ποτέ στον πειρασμό να γράψετε και να μελοποιήσετε δικούς σας στίχους; Ή πιστεύετε στο διακριτό ρόλο του συνθέτη έναντι του στιχουργού/ποιητή; Τι προσφέρει αυτός ο καταμερισμός έργου σε σχέση με το κυρίαρχο σήμερα μοντέλο του τραγουδοποιού;

Το μοντέλο του τραγουδοποιού μήπως λίγο το ξεχειλώσαμε; Δεν είναι όλοι Σαββόπουλος· και ποιητής και μελωδός μαζί. Ούτε και Φοίβος Δεληβοριάς, που τον εκτιμώ πολύ. Κάτω από το μοντέλο τραγουδοποιός έχει παραχθεί προχειρότητα και α-μουσικότητα τεράστια. Προσωπικά επιμένω στην μουσική. Πρώτα από όλα και κυρίως είμαι μουσικός. Δεν έχω καμία φιλοδοξία να γράψω και να τραγουδήσω αλλά να παίξω μουσική. Υπάρχουν οι τραγουδιστές που λιώνουν στη σπουδή της φωνής τους κι ελπίζω και του μυαλού τους. Υπάρχουν οι άνθρωποι που λιώνουν πάνω από τις λέξεις. Εγώ θέλω να λιώνω πάνω από τα πλήκτρα. Να ξεκαθαρίσω ότι μιλώ για το «μοντέλο», γιατί υπήρξαν και υπάρχουν τραγουδιστές που έγραψαν υπέροχα και αθάνατα τραγούδια, και τραγουδοποιοί οι οποίοι ακόμα και χωρίς να ξέρουν νότες καλά καλά, επίσης γράφουν εξαιρετικά όμορφα τραγούδια και διαχρονικά. Από την άλλη, βέβαια, είναι φοβερά δύσκολο να βρεις τραγουδιστή που να μπορεί να σου δώσει αυτό που θες, κι ας δηλώνουν χιλιάδες πως είναι καλοί τραγουδιστές. Πολλοί τραγουδοποιοί αναγκάζονται να τα λένε μόνοι τους.

Παρόλο που το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς σας είναι ορχηστρικά έργα για το θέατρο, είστε γνωστός περισσότερο μέσω των τραγουδιών σας. Γιατί δεν δισκογραφείτε την ορχηστρική μουσική σας; Μάταιος κόπος;

Ελπίζω σε ένα χρόνο από τώρα να δισκογραφήσω μουσική μου χωρίς λόγια. Έχω πάψει πλέον να σκέφτομαι «μάταιος κόπος». Φυσικά και το κοινό για ορχηστρική μουσική χωρίς λόγια είναι ελάχιστο. Αλλά αλοίμονο, ποτέ δεν σκέφτηκα για ό,τι κάνω στη μουσική την αποδοχή ή την ανταπόκριση από ένα ευρύ κοινό. Πάντα έκανα αυτό που ήθελα. Οπότε γιατί να μην το κάνω τώρα; Οι δυσκολίες είναι πιο πολύ τεχνικές τελικά, να βρεις τους κατάλληλους μουσικούς, το στούντιο, τις ώρες, τα χρήματα για να κάνεις έναν πολύ ωραίο δίσκο. Το τελευταίο είναι αν θα βρει ανταπόκριση από τη στιγμή που βρίσκει ανταπόκριση στην καρδιά σου.

Οι απαιτήσεις της συγγραφής μουσικής για παράσταση είναι διαφορετικές από εκείνες της μελοποίησης λόγου; Πώς εργάζεστε στο ένα και πώς στο άλλο πεδίο;

Ναι είναι τελείως διαφορετικές. Στο λόγο, είναι ο συνθέτης και το ποίημα. Ο συνθέτης είναι ο υπεύθυνος για την μελοποίηση και τη φόρμα του τραγουδιού. Είναι πιο ελεύθερος. Στο θέατρο υπάρχει ο σκηνοθέτης. Αυτός δίνει κατευθύνσεις. Αυτός υπογράφει την παράσταση. Οπότε περιορίζονται οι ελευθερίες του μουσικού. Ωστόσο οι συνεργασία γεννά άλλες εμπνεύσεις και ανοίγει δρόμους. Οπότε είναι παραγωγικό και ωραίο να δουλεύεις με έναν υγιή κι εμπνευσμένο σκηνοθέτη.

Παραμείνατε επί μακρόν στην Αγγλία. Τι σας προσέφερε η αγγλοσαξονική εμπειρία, τόσο καλλιτεχνικά, όσο και σε επίπεδο θεώρησης του κόσμου; Τι κρατήσατε και τι απορρίψατε από αυτήν;

Προσέφερε κατάλληλο έδαφος για ρούφηγμα γνώσης. Οι Βρετανοί ξέρουν τι θέλουν, και είναι ξεκάθαροι και απλοί, όπως όλοι οι Βόρειοι λαοί. Η απλότητα, η σαφής αλήθεια, η πειθαρχία και το μέτρο είναι απαραίτητα στοιχεία της προόδου. Απορρίπτω τα κολλήματα που έχουν κι αυτοί και τους περιορίζουν στην υπέρβαση μερικές φορές.

Πολλοί αναρωτιούνται «γιατί δεν μιλάνε οι καλλιτέχνες σήμερα;». Πιστεύετε ότι ο δημιουργός οφείλει να μιλά αποκλειστικά μέσα από το έργο του, ή και να παίρνει ρητά θέση μέσα από την άρθρωση ενός δημόσιου λόγου;

Προσωπικά μιλώ μόνο με το έργο μου και τον τρόπο που ζω, που αποτελεί κι αυτό για μένα μία δήλωση. Δεν μπορώ να μιλήσω δημόσια, γιατί είναι τόσο μεγάλες οι απάτες και τα συγκαλυμένα εγκλήματα και ψέματα της ιστορίας που δεν μου επιτρέπουν να έχω αληθινή γνώση του τι γίνεται. Ωστόσο η στάση ζωής μου, επαναλαμβάνω, είναι και δήλωση και διαμαρτυρία και άποψη. Μιλώ για τη θέση μου γενικώς πριν και μετά την κρίση.

Εν τέλει, ποια βλέπετε εσείς ως μελλοντική διέξοδο στα σημερινά προβλήματα;

Μπορώ να μιλήσω εδώ για πράγματα που είμαι σίγουρος ό,τι ισχύουν, αλλά όχι γενικά για πολιτικές που αγνοώ. Είναι σίγουρο ότι όταν μπερδεύεις το στόχο σου με το μέσο που σε βοηθάει να πετύχεις το στόχο σου, κι αντί να κοιτάς το σκοπό της ζωής σου, ερωτεύεσαι και προσκολλάσαι στο εργαλείο-μέσο, τότε φτάνεις σε αδιέξοδο. Μιλώ για το χρήμα που είναι το εργαλείο, και όχι ο σκοπός. Σκοπός είναι να αποκτήσεις ένα σπίτι, να κάνεις ένα ταξίδι, όχι το ίδιο το χρήμα. Φυσικά και πρέπει να στραφούμε στον εαυτό μας, να τον αγαπήσουμε, να τον ρωτήσουμε τι θέλει πραγματικά, να τον προστατεύσουμε από τη φθορά και την αυταπάτη. Αν αγαπήσουμε εμείς τον εαυτό μας, και καταλάβουμε ότι σημασία έχει η πνευματική μας ανάπτυξη και όχι το πόσα θα αποκτήσουμε, τότε θα αγαπήσουμε και τους άλλους και θα υπάρχει προσφορά από παντού και σε όλα.

Ποιος θα είναι ο επόμενος σταθμός της δημιουργικής σας πορείας, μετά το «Ταγκό για τρεις»; Μένετε Ελλάδα, ή θα διαβείτε για άλλη μια φορά τα σύνορα;

Ο επόμενος δίσκος είναι ήδη στις μίξεις και λέγεται El Amor. Είναι τραγούδια στην Ισπανική γλώσσα, βασισμένα σε ποίηση Λατινοαμερικάνων ποιητών όπως ο Νερούδα και Ισπανών ποιητών Λόρκα. Τραγουδάει η Ελληνοαμερικανίδα Λίνα Ορφανός ενώ θα έχουμε και μία συμμετοχή της Μαρίας Φαραντούρη. Θα κυκλοφορήσει Νέα Υόρκη μετά τα Χριστούγεννα. Επίσης γράφω μουσική για το έργο Picasso που σκηνοθετεί ο Νικήτας Τσακίρογλου, και την Αναγνώριση που κάνω με τη Γιώτα Φέστα. Ο στόχος είναι η μουσική μου να μην περιοριστεί στα σύνορα. Γενικώς δε συμπαθώ τα σύνορα και τα όρια.

(Κορίνα Λεγάκη - Δημήτρης Μαραμής)