Ολκωτή σάλπιγξ - Η μεγαλοπρέπεια στον ήχο

Ολκωτή σάλπιγξ - Η μεγαλοπρέπεια στον ήχο

του Κωνσταντίνου Τσικλέα

(εκπαιδευτικός, μέλος του Σ.Ε.Μ.)

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ, αρ. 42.

Χαλκός, χημικό στοιχείο της ομάδας Ib του περιοδικού συστήματος του Μεντελέγιεφ, με σύμβολο Cu, με ατομικό αριθμό 29 και ατομικό βάρος 3,546. 

Το λατινικό όνομα του χαλκού είναι cuprum, προέρχεται από το όνομα της Κύπρου, όπου οι αρχαίοι Έλληνες εκμεταλλεύονταν και αξιοποιούσαν χαλκούχα μεταλλεύματα, άλλωστε ο χαλκός ήταν το πρώτο μέταλλο που έμαθε να εξάγει ο άνθρωπος και η πρώτη ύλη για τα χάλκινα πνευστά όργανα της μουσικής. 

Στην αρχή είχαν πολύ μακριά σωλήνα με αποτέλεσμα οι μουσικοί να χρειάζονται βαστάζους για να τα κρατούν την στιγμή που έπαιζαν, αργότερα δημιουργήθηκαν πιο πρακτικές κατασκευές με τυλιχτούς σωλήνες ώστε ο μουσικός να μπορεί από μόνος του να κρατάει και να παίζει το όργανο. 

Σ΄ αυτήν την κατηγορία των οργάνων ανήκει και η ολκωτή σάλπιγξ ή κοινώς τρομπόνι. 

Το τρομπόνι είναι το μοναδικό πνευστό όργανο που παράγει όλους τους τόνους της ηχητικής περιοχής του, λόγω του τμήματος που γλιστράει με ώθηση του μουσικού στην κατεύθυνση κρατήματος, μεγαλώνοντας ή μικραίνοντας το μήκος του σωλήνα χωρίς ασυνέχειες. 

Πιθανολογείται ότι πρωτοεμφανίστηκε γύρω 1450 κατά άλλους στο Βέλγιο και κατά άλλους στην περιοχή της Βουργουνδίας (ΝΑ Γαλλία) από μία τρομπέτα με μεταβαλλόμενο μήκος σωλήνα. Τον 16ο αιώνα κατασκευάστηκαν τρομπόνια σε πέντε διαφορετικές ηχητικές περιοχές. Στην Αγγλία ονομάζονταν sackbutt. Τέλος τον 18ο αιώνα καθιερώθηκε ως όργανο συμφωνικής ορχήστρας με τρία είδη : άλτο, τενόρο και μπάσο τρομπόνι. 

Το τρομπόνι είναι ίσως το μοναδικό όργανο που υπέστη από την πρώτη εμφάνιση του ελάχιστες τροποποιήσεις, κυρίως στη διάτρηση και στην καμπάνα. 

Ένας άξιος εκπρόσωπος αυτού του οργάνου στη χώρα μας είναι ο Σπύρος Γαντζίας, κορυφαίος μουσικός των βαρέων χαλκίνων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, αντιπρόεδρος του σωματίου των μουσικών της ορχήστρας και μέλος της γνωμοδοτικής επιτροπής. 

Ο Σπύρος Γαντζίας ξεκίνησε τις μουσικές σπουδές του στην γενέτειρα του την Λευκάδα με τον τότε αρχιμουσικό της Φιλαρμονικής Εταιρίας Λευκάδας Νικόλαο Θάνο. Στη συνέχεια ασχολήθηκε μόνος του με το τρομπόνι μέχρι την ηλικία των 21 ετών που συνάντησε τον καθηγητή του Ωδείου Αθηνών Αναστάσιο Κυπραίο. 

Το 1985 απέσπασε δίπλωμα τρομπονιού με άριστα παμψηφεί και πρώτο βραβείο και το 1987 για πρώτη φορά στην Ελλάδα το Ωδείο Αθηνών έδωσε δίπλωμα Ευφωνίου (τενόρο τούμπα) στον Σπύρο Γαντζία, επίσης με άριστα παμψηφεί και πρώτο βραβείο. 

Έχει συμπράξει ως σολίστ με την Κ.Ο.Θ. όπου έχει ερμηνεύσει σε πρώτη πανελλήνια εκτέλεση το κονσέρτο για τρομπόνι και ορχήστρα του A. Nesterov. 

Πολλοί Έλληνες συνθέτες όπως οι : Ν. Νευράκης, Κ. Σφέτσας, Ι. Δακουτρός κ. α. έχουν αφιερώσει έργα τους τα οποία και έχει ερμηνεύσει σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση. 

Έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα στην Ορχήστρα Μεσογειακών Χωρών και έχει κερδίσει σε δύο διαγωνισμούς ως σολίστ στην Κ.Ο.Α. και στην Κ.Ο.Θ.. 

Έχει διδάξει στο Πειραματικό Γ.-Λ. Παλλήνης καθώς και στο Μουσικό Σχολείο Αλίμου. 

Έχει την τάξη τρομπονιού στο Ελληνικό Ωδείο Αθήνας και στο Ωδείο Γλυφάδας. 

Το καλοκαίρι του 2011 η Μουσική Ακαδημία των Τιράνων τον κάλεσε και δίδαξε σε επίπεδο Master Class. 

Όταν ρωτήσαμε τη γνώμη του όσον αφορά την επικρατούσα κατάσταση των χάλκινων οργάνων μέσα στην εκπαίδευση, μας απάντησε : 

«Ο αριθμός των παιδιών που ασχολείται σοβαρά με αυτά τα όργανα είναι μικρός, με αποτέλεσμα η μεγάλη έλλειψη μαθητών στα Μουσικά Σχολεία της χώρας και στην στελέχωση ορχηστρών γενικότερα. Πιστεύω πως αυτό που θα έπρεπε να γίνει είναι, το Υπουργείο Παιδείας να καλέσει τους κορυφαίους μουσικούς που διαθέτουν οι ορχήστρες μας να βοηθήσουν, για να επωφεληθούν οι μαθητές από τις γνώσεις και την εμπειρία τους, όπως γίνεται και σε άλλες χώρες». 

Ας ελπίσουμε για ένα καλύτερο μέλλον της ποιοτικής μουσικής στην Ελλάδα, που να μη βασίζεται μόνο στην προσωπική πρωτοβουλία, αλλά και στην υποστήριξη των εκάστοτε υπευθύνων. 

Τελειώνοντας θα ήθελα να σας προτείνω ένα έργο για τρομπόνι και πιάνο του Αμερικανού τρομπονίστα και συνθέτη Arthur Pryor, βασισμένο σε μια παλιά παραδοσιακή σκωτσέζικη μελωδία, Bluebells of Scotland, πιστεύοντας ότι αυτό το έργο θα δώσει σε πολλούς να καταλάβουν την δυνατότητα αυτού του οργάνου.