Θανάσης Μωραΐτης: Τραγούδια της Καππαδοκίας

«Τραγούδια της Καππαδοκίας» 

–από παλιές και νέες ηχογραφήσεις– 

Τραγουδούν Καππαδόκισσες και οι Δόμνα Σαμίου, Λυδία Κονιόρδου, Κατερίνα Παπαδοπούλου, Ροδή Τομουρτζιούκ-γκιούλ

Επιμέλεια ορχήστρας: Σωκράτης Σινόπουλος

Επιμέλεια ενθέτου, παραγωγής, έκδοσης: Μάρκος Φ. Δραγούμης, Θανάσης Μωραΐτης 

Έκδοση: Φίλοι Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου Μέλπως Μερλιέ, Δεκέμβριος 2001

Ηλεκτρονικές διευθύνσεις: www.mla.gr & www.thanassismoraitis.gr

***

Η ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ 2001

Το 1950 ο Γιώργος Σεφέρης (ήταν τότε 50 χρονών) αποφασίζει να επισκεφτεί την Καππαδοκία, όπου, μετά το τέλος του 18ου αιώνα, είχε εγκατασταθεί ο γενάρχης του, προπάππος από τον πατέρα, με το μικρό όνομα Σεφέρης. Ο προπάππος αυτός, ήταν νησιώτης από την Αίγινα, όπως δηλώνει το επίθετό του: Αιγιναμπέογλου. Στον νέο τόπο εγκατάστασης, στην Καισάρεια, θα παντρευτεί τη Μαγλή, το γένος Μιλλέτμπαση –κόρη του αρχηγού του ορθόδοξου μιλλετιού. Οι γεωγραφικοί τόποι προέλευσης του Γιώργου Σεφέρη συνθέτουν ένα πλούσιο χαρμάνι: από την Αίγινα, τη Νάξο και τη Δημητσάνα έως τη Σμύρνη, την Καισάρεια και την Άγκυρα (οι πληροφορίες αυτές έχουν γραφτεί από την ερευνήτρια του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, Ιωάννα Πετροπούλου στο επίμετρο του βιβλίου του Γιώργου Σεφέρη, βλ. βιβλιογραφία). 

Διαβάζοντας τις σημειώσεις του Γιώργου Σεφέρη για το τριήμερο ταξίδι του στα μοναστήρια της Καππαδοκίας, σχεδόν εξαφανίζεται το «εγώ» (με ό,τι αυτό σέρνει πίσω του), και χωρίς να το επιθυμείς ταξιδεύεις στο Μακρυγιαννικό «εμείς». Διαβάζουμε στις σελίδες 15 και 16 (ό.π., βλ. βιβλιογραφία): «… Στις 11.30΄, Κιρσεχίρ. Στη 1μμ., διακλάδωση μετά το Μουτζούρ. Εδώ αφήσαμε τη μεγάλη δημοσιά που πάει στην Καισάρεια, για να τραβήξουμε, αριστερά, κατά το Αβανός. Λίγα χιλιόμετρα ώς το Χατζή Μπεκτάς, τον τόπο προσκυνήματος του ομώνυμου ιδρυτή των Μπεκτασήδων, και, κάπως, των Γιανιτσάρων. […] Λίγο πιο βορινά, βρίσκεται ο Άγιος Προκόπιος, που μνημονεύεται στους επισκοπικούς καταλόγους του Λέοντα του Σοφού· το Προκόπι, όπως τό ’λεγαν πριν την Ανταλλαγή. Ώς την εποχή εκείνη ήταν, φαντάζομαι να είναι και τώρα, μια σημαντική κωμόπολη· εμπορικό κέντρο του τόπου, με είκοσι ως τριάντα χιλιάδες κατοίκους, τους περισσότερους Έλληνες.», ή στη σελίδα 18: «…Στην καρδιά του καλοκαιριού, κι ο αγέρας ήταν δροσερός και ζωοδότης, όπως δεν τον ένιωσα ποτέ στα στεγνά μέρη της Γαλλογραικίας. Το φως που δυνάμωνε έδινε στους κώνους και στα βαριά παραπετάσματα των βράχων βαφές αλαφριές γκρίζες, ρόδινες ή χρυσές. Ο ουρανός είχε ένα θαυμάσιο μαβί. Λίγο πιο πέρα, τ’ απομεινάρι ενός μικρού θόλου προστάτευε ακόμη με τρυφερότητα, όπως θα το είχες κάνει με την παλάμη σου, την ξεβαμμένη στόριση ενός Άι Γιώργη Καβαλάρη. Αραιά, όπου βρισκόταν λίγο χώμα, αυτό το άσπρο χώμα της Καππαδοκίας, αχλαδιές, κολοκυθιές, βερυκοκιές, αμπέλια.» […]

Χρονολογίες, ονόματα, περιοχές, συναισθήματα, όλα διαφορετικά στον αφρό τους, ίδια μαγιά όμως στον πάτο τους: οι άνθρωποι, χωρίς επιθετικούς ή άλλους προσδιορισμούς. 

Ακριβώς η ίδια εντύπωση δημιουργήθηκε και σε μένα αλλά και στους μουσικούς, τραγουδιστές που «έβαλαν» στα δάχτυλα και στα χείλη τους τα άγνωστα καππαδοκικά τραγούδια, έτσι όπως τα τραγούδησαν το 1930 οι ίδιοι οι Καππαδόκες. Και χρωστάμε χάρη στη Δόμνα Σαμίου, όχι μόνο για την ερμηνεία της στα τρία τραγούδια, αλλά και για την επιμονή της να τα εκδώσουμε με τους αυθεντικούς τραγουδιστές. Έτσι, χωρίς να το έχουμε σχεδιάσει, υπάρχει σ’ αυτό το CD η «συνέχεια του νήματος της δημιουργίας των ανθρώπων». Από τη μια μεριά, οι ίδιοι οι κάτοικοι αυτών των περιοχών μάς συναρπάζουν με τη δύναμη της αυθεντικής και ανεπιτήδευτης έκφρασής τους και, από την άλλη, νέοι μουσικοί με βαθύ σεβασμό σ’ οτιδήποτε αληθινό, πιστοποιούν την πιο πάνω φράση περί συνέχειας. 

Οι Φίλοι του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου εκφράζουν την ευγνωμοσύνη τους σε όλους τους συντελεστές της σύγχρονης ηχογράφησης, για την ευαισθησία με την οποία προσέγγισαν τα τραγούδια που τους δόθηκαν.

Θανάσης Μωραΐτης

Νοέμβριος 2001