Ολυμπιακός και πολιτική επιστήμη

Στην κυριαρχία του Ολυμπιακού εντός του συστήματος που λέγεται "ελληνικό ποδόσφαιρο / διαιτησία" οι πολιτικοί επιστήμονες του μέλλοντος θα βρουν μια θαυμάσια μελέτη περίπτωσης (case study) για τα αλληλένδετα φαινόμενα της επιβολής, της ηγεμονίας και της κυριαρχίας μέσα σ' ένα σύστημα εξουσίας.

Δεν μιλάμε όμως για μια όποια κι όποια μελέτη περίπτωσης. Μιλάμε για κάτι πρωτοφανές στην ιστορία των θεσμών, εγχώριων και διεθνών, ή ακόμα και στην ιστορία της εξουσίας γενικότερα, άτυπης και θεσμοποιημένης εξίσου.

Τι είναι αυτό που κάνει μοναδική την περίπτωση του Ολυμπιακού και του απόλυτου ελέγχου του επί της διαιτησίας και των υπόλοιπων πτυχών του θεσμικού οικοδομήματος που ελληνικού ποδοσφαίρου; Καταρχήν η διάρκειά του. Είκοσι χρόνια είναι πάρα πολλά. Η δικτατορία έπεσε στα εφτά. Το μετεμφυλιακό κράτος άρχισε να τα βρίσκει σκούρα ήδη απ' τα μέσα του '60. Οι κυβερνήσεις των μνημονίων έχουν μέσο όρο ζωής τη διετία. Και πάει λέγοντας. Ακόμα και σε επίπεδο μικρο-εξουσίας, μητροπολίτες  και αρχιμανδρίτες έρχονται και φεύγουν, υπουργοί και γραμματείς έρχονται και φεύγουν, ιδιοκτήτες ΜΜΕ και συγκροτήματα κυριαρχούν για κάποια χρόνια αλλά μετά άλλοι έρχονται να τους αντικαταστήσουν, παράγοντες της νύχτας ελέγχουν κάποια περιοχή για κάποιο χρόνο ώσπου άλλες συμμορίες έρχονται και παίρνουν τη θέση τους. Και στην οικονομική ζωή ισχύει το ίδιο - για κάθε Κόκα Κόλα συνήθως εμφανίζεται sooner or later μια Πέπσι, ή έστω μια Γκριν Κόλα, όσο μονοπωλιακή κι αν είναι η αγορά.

Αλλά και σε επίπεδο αθλητικής μικρο-εξουσίας, τέτοιο πράγμα δεν έχει υπάρξει ποτέ. Στο μπάσκετ τη δεκαετία του '80 κυριαρχούσε ο Άρης, μετά ήταν ο Ολυμπιακός, μετά ο Παναθηναϊκός, και πλέον οι δυο τελευταίοι μοιράζονται πρωταθλήματα και διακρίσεις. Στο ποδόσφαιρο, πριν τον ΟΣΦΠ, είχες Παναθηναϊκό, αλλά είχες και ΑΕΚ, ως και Λάρισα! Και στην Ευρώπη έχεις Μπαρτσελόνα αλλά έχεις και Ρεάλ, έχεις Πόρτο αλλά έχεις και Μπενφίκα, έχεις Γιουβέντους αλλά έχεις και Μίλαν και Ίντερ, έχεις Άντερλεχτ αλλά έχεις και Μπριζ, έχεις Άγιαξ αλλά έχεις και Άιντχοβεν, έχεις Μάνστεστερ αλλά έχεις και Τσέλσι.

Το φαινόμενο του απόλυτου ελέγχου ενός θεσμοποιημένου πεδίου της κοινωνικής ζωής για τέτοιο μεγάλο χρονικό διάστημα είναι πραγματικά εντυπωσιακό όχι μόνο για τα εθνικά αλλά και για τα διεθνή δεδομένα. Μας παραπέμπει σε περιπτώσεις μακρο-ιστορικής επιβίωσης πολύ βαθέων δομών εξουσίας, όπως π.χ. η δουλοκτησία στην Αρχαία Ελλάδα, ή η κάστα στην Ινδία, ή η εκμετάλλευση της εργασίας απ' το κεφάλαιο στον καπιταλισμό, ή ο θεσμός της μοναρχίας στη Βρετανία. Μιλάμε, δηλαδή, για συστημική εξουσία πλέον, για εξουσία που είναι εγγενής με το σύστημα κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων που τη γεννά, και όχι με τον Α' ή Β' φορέα της.

Το δεύτερο στοιχείο, πλην της διάρκειας, που καθιστά την περίπτωση του Ολυμπιακού στο ποδόσφαιρο ενδιαφέρουσα για τον πολιτικό επιστήμονα είναι η αδυναμία ανάδυσης ενός άλλου διεκδικητή της εξουσίας που απολαμβάνει η συγκεκριμένη ομάδα εντός του θεσμικού συστήματος του ποδοσφαίρου. Πολλοί προσπάθησαν, κανένας δεν το κατάφερε. Η απουσία ανταγωνισμού, η εξουδετέρωση κάθε αντίρροπης δύναμης, η αποτελεσματικότητα με άλλα λόγια αυτού του πολιτικού (με την ευρεία έννοια) υποκειμένου είναι ασύλληπτη. Διότι είναι άλλο να διατηρείς την εξουσία σου και να επιβιώνεις μέσα σε συνθήκες "ανταγωνισμού", και άλλο να παίζεις μόνος σου, να εξουδετερώνεις τα πάντα γύρω σου σαν οδοστρωτήρας. 

Ο τρίτος λόγος που θα καλούσα τους πολιτικούς επιστήμονες του μέλλοντος να μελετήσουν το φαινόμενο "Ολυμπιακός" είναι ο βαθμός νομιμοποίησης της εξουσίας του. Η μια μετά την άλλη μαζεύονται οι καταφανώς ευνοϊκές διαιτησίες υπέρ της συγκεκριμένης ομάδας, αλλά αυτό δεν φαίνεται να έχει καμία επίδραση στο κυρίαρχο σύστημα ΜΜΕ, στους οπαδούς της ομάδας, στην κοινωνία συνολικά. Ρητά ή άρρητα, όλοι φαίνεται να αποδέχονται - όταν δεν επικροτούν - τη συγκεκριμένη κατάσταση. Κι αυτό είναι πραγματικά ξεχωριστό στην ιστορία της εξουσίας: η πλήρης αποδοχή των πρακτικών της, των στόχων και των κριτηρίων της υπήρξε συνήθως η εξαίρεση και όχι ο κανόνας. Στο ελληνικό ποδόσφαιρο ισχύει το αντίθετο.

Και ο τέταρτος λόγος που παρουσιάζει μοναδικό ενδιαφέρον για την πολιτική ανάλυση ο Ολυμπιακός είναι το εύρος της εξουσίας του - το γεγονός, δηλαδή, ότι δεν περιορίζεται σε ένα πεδίο (π.χ. διαιτησία) αλλά εκτείνεται σε όλα τα υπόλοιπα συναφή πεδία (ΜΜΕ, εκφωνητές, σχολιαστές, διαιτητές, παρατηρητές, αστυνομικά όργανα, πειθαρχικά όργανα, διοργανώτριες αρχές, κλπ.). Δεν είναι δηλαδή μόνο το ότι η εξουσία είναι ισχυρή και αποτελεσματική, αλλά είναι και πανταχού παρούσα.

Ένα μόνο ιστορικό αντίστοιχο του Ολυμπιακού μπορώ να βρω στο επίπεδο της εξουσίας στη χώρα μας: το ΠΑΣΟΚ. Ως σύστημα εξουσίας, κράτησε κι αυτό άνετα μια εικοσαετία. Εξουδετέρωσε τα πάντα στο πέρασμά του, τον έναν αρχηγό της ΝΔ μετά τον άλλον, σύσσωμη την Αριστερά, ειδικά δικαστήρια, τα πάντα. Άγγιξε επίπεδα νομιμοποίησης από τον λαό, τους ψηφοφόρους, που κανείς ποτέ δεν πρόκειται όχι να αγγίξει, αλλά ούτε και να ονειρευτεί. Τίποτα δεν έβαλε φρένο σε αυτή τη νομιμοποίηση: κάθε ρουσφέτι και κάθε σκάνδαλο έδινε νέα ώθηση στο ...Κίνημα, όπως κάθε καταφανώς άδικη διαιτησία δίνει νέα ώθηση στον κόσμο του Ολυμπιακού και πολλαπλασιάζει τους υποστηρικτές του. Και βέβαια, η εξουσία του ΠΑΣΟΚ πήγε παντού (σε πανεπιστήμια, υπουργεία, μη κυβερνητικές οργανώσεις, στον δημόσιο τομέα, στον ιδιωτικό, στην οικονομία, σε όλα), όπως παντού πάει η εξουσία του Ολυμπιακού.

Νομίζω ότι το ΠΑΣΟΚ και ο Ολυμπιακός είναι οι δύο λέξεις που αντανακλούν με τη μεγαλύτερη ακρίβεια τη φύση του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού των τελευταίων πενήντα χρόνων. Το να είσαι ΠΑΣΟΚ (όχι κατ' ανάγκη ψηφοφόρος του, αλλά φορέας της λογικής του) και Ολυμπιακός είναι το ακριβές περιεχόμενο του να είσαι Έλληνας.

Δεκάδες άρθρα και βιβλία έχουν γραφτεί για το ΠΑΣΟΚ. Ήρθε η ώρα, αγαπητοί μου συνάδελφοι πολιτικοί επιστήμονες, να διορθωθεί αυτή η ιστορική αδικία και να μελετηθεί επαρκώς και ο δεύτερος πυλώνας της νεότερης, όσο και τραγικής μας, ελληνικότητας: ο Ολυμπιακός (και οι διαιτησίες που συνοδεύουν την κυριαρχία του...). Τολμήστε!

ηρ.οικ.