Συνέντευξη με τον Δαμιανό Πάντα και τον Βασίλη Γισδάκη

Συνέντευξη με τον Δαμιανό Πάντα και τον Βασίλη Γισδάκη

τη συνέντευξη έλαβαν οι Λιάνα Μαλανδρενιώτη & Ηρακλής Οικονόμου

(δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Η ΕΠΟΧΗ)

Στα τέλη του 2014 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μετρονόμος ο δίσκος «Της ημέρας τα σκοτάδια» με 12 τραγούδια έντεχνου πυρήνα και έντονης μελωδικότητας. Πρόκειται για την πρώτη δισκογραφική δουλειά του νέου συνθέτη Δαμιανού Πάντα σε στίχους Αντώνη Παπακωνσταντινίδη, Βίκυς Βουρνά και του συνθέτη, και ερμηνεία του Βασίλη Γισδάκη, του τελευταίου ερμηνευτή του Μάνου Χατζιδάκι. Οι δύο βασικοί συντελεστές του δίσκου μίλησαν στην «Εποχή» για τη συγκυρία, την τέχνη, και τις πολιτείες των ονείρων τους.

Σε μια εποχή πτώσης της δισκογραφίας, του μουσικού τύπου και των μουσικών σκηνών, από πού αντλούν δύναμη δύο καλλιτέχνες για να συμπράξουν δισκογραφικά;

Βασίλης Γισδάκης: Η ανάγκη για δημιουργία και το επικοινωνιακό κομμάτι της τέχνης είναι δυο διαφορετικά πράγματα. Ίσως δεν πρέπει να μιλάμε για πτώση της δισκογραφίας, του μουσικού τύπου και των μουσικών σκηνών, αλλά για αλλαγή μορφής τους. Δημιουργούνται συνεχώς νέοι χώροι που φιλοξενούν ζωντανή μουσική, ο μουσικός Τύπος ανθίζει πια και στο διαδίκτυο, κι ένα μεγάλο μέρος της  δισκογραφίας έχει περάσει στο στάδιο της ατομικής παραγωγής. Αυτή η αλλαγή συμπαρασύρει μαζί της το μουσικό αποτέλεσμα κυρίως στο επίπεδο της παραγωγής και παρουσίασης. Η μουσική παράγεται από ανθρώπους για να απευθύνεται σε ανθρώπους, τα τεχνικά μέσα εξυπηρετούν και διευκολύνουν την επικοινωνία αυτή. Ζούμε σε μια εποχή που η τέχνη βασίζεται στα μέσα αυτά αλλά δεν εξαρτάται από αυτά. Η ανάγκη για δημιουργία και για επικοινωνία είναι μια μοναδική και σταθερή αξία.

Δαμιανός Πάντας: Για να βρεις την δύναμη πρέπει πρώτα να νιώσεις την ανάγκη να εκφραστείς. Κι αυτή η αναγκαιότητα να καταθέσεις το έργο σου – την προσωπική σου αλήθεια – είναι η κινητήρια δύναμη. Παρατηρούμε όλοι την πτώση της δισκογραφίας, εδώ κι αρκετά χρόνια. Όμως, η μουσική προϋπήρχε και πριν την δισκογραφία, και μάλιστα τα σημαντικότερα έργα της ανθρωπότητας γράφτηκαν πολύ πριν η μουσική μεταλλαχθεί σε εμπορικό προϊόν μέσω της βιομηχανίας των δισκογραφικών μοντέλων. Κι αν η ιστορία μας έχει διδάξει κάτι μέχρι σήμερα, είναι πως μετά από εκατό χρόνια, μπορεί να μην υπάρχουν πια δισκογραφικές εταιρίες αλλά θα εξακολουθεί να υπάρχει μουσική. Η τέχνη πάντα βρίσκει τρόπο να μένει ζωντανή.

Για ποιόν γράφετε / τραγουδάτε, με άλλα λόγια; Μπορεί να υπάρξει μουσική δημιουργία και ερμηνεία χωρίς τη συλλογική ανάγκη για μουσική; Χωρίς τη μουσική σαν κοινωνική πρακτική; Γιατί απ’ αυτό φαίνεται να ξεμένουμε σήμερα…

Δ. Πάντας: Δεν γράφω μουσική με αυτοσκοπό την ικανοποίηση του ακροατή. Κι αυτό γιατί εάν ο οποιοσδήποτε δημιουργός, σε όλες τις τέχνες, σκέφτεται με γνώμονα να γίνει αρεστός στον κόσμο ικανοποιώντας τις πετυχημένες τάσεις της εποχής, τότε γίνεται έμπορος. Γράφω πρώτα για να ικανοποιήσω τον εαυτό μου. Μέσα από την μουσική ορίζομαι, αναζητώ την αλήθεια των πραγμάτων, λυτρώνομαι μέχρι την επόμενη μέρα. Όμως, υπάρχει κι ένα λεπτό σημείο στην τέχνη που το ονομάζω «απεύθυνση». Μπορεί η δημιουργία να είναι μια αυστηρά προσωπική αναγκαιότητα, αλλά απευθυνόμαστε σε ανθρώπους δίπλα μας. Και για να επικοινωνήσεις με τον συνάνθρωπό σου χρειάζεται μια γλώσσα που δεν είναι μόνο δική σου ή μόνο του ακροατή. Χρειάζεται μια κοινή γλώσσα, μέσα απ’ την οποία θα μπορείς να μοιραστείς τις αγωνίες, τις σκέψεις και τα συναισθήματα σου. Τότε σφυρηλατείται ο δεσμός που οδηγεί στην συλλογικότητα. Όταν ο δημιουργός απλώσει το χέρι στον ακροατή λέγοντάς του: «Δεν είσαι μόνος, είμαστε μαζί».

Β. Γισδάκης: Η μουσική δημιουργία είναι ατομική ανάγκη αλλά και συλλογική. Ο ρόλος μου ως τραγουδιστής είναι πιο συλλογικός απ’ αυτόν του συνθέτη και του στιχουργού. Ο στόχος  του ερμηνευτή  είναι να κοινωνήσει το έργο των δημιουργών. Σήμερα ένα θέμα προς συζήτηση είναι η αξία κάθε έργου και ο τρόπος που διαμορφώνεται η κριτική άποψη των ανθρώπων από αυτούς που προωθούν συγκεκριμένα πρότυπα μουσικής. Οι εποχές και οι τρόποι επικοινωνίας αλλάζουν· αυτό έχει σαν συνέπεια να μην προλαβαίνουμε με ηρεμία και νηφαλιότητα να κατανοήσουμε ένα έργο και να δούμε αν αυτό που μας προσφέρει έχει βαθιές ουσιαστικές αξίες ή είναι μόνο προσωρινή συναισθηματική φόρτιση και εκτόνωση.

Ο δίσκος είναι πολύμορφος, αλλά διακρίνεται κυρίως σε μια πιο λυρική και μια άλλη, πιο ροκ ατμόσφαιρα. Αυτή την περίοδο, σε ποια απ’ τις δύο σας βρίσκουμε; Ποια σας εκφράζει περισσότερο στην προσωπική σας συγκυρία;

Β. Γισδάκης: Η δύναμη και η ενέργεια μπορεί να βρίσκεται σε οποιοδήποτε τραγούδι ανεξαρτήτου μουσικής αγωγής και ατμόσφαιρας. «Της ημέρας τα σκοτάδια» είναι μια ενιαία δουλειά που ανάλογα με το συναίσθημα του στίχου και της μουσικής μας οδηγεί σε διαφορετικά συναισθηματικά μονοπάτια. Κάθε τραγούδι έχει μια μοναδική αυτόνομη ιστορία που απαιτεί διαφορετική ερμηνευτική και συναισθηματική προσέγγιση. Ο ερμηνευτής πρέπει να αγκαλιάζει όλες τις συναισθηματικές εκφάνσεις και να τις εκφράζει. Έτσι και η ζωή μας είναι γεμάτη συγκρούσεις, η κάθε μέρα μας έχει στιγμές ευαισθησίας, στιγμές που νιώθουμε ευάλωτοι και στιγμές που νιώθουμε μεγαλύτερη ένταση και φόρτιση. Προσωπικά, τα τραγούδια αυτά και η πολυμορφία τους με αντιπροσωπεύουν.

Δ. Πάντας: Η ατμόσφαιρα της μουσικής καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τον στίχο. Πάντα με οδηγεί ο λόγος κι η διάθεση του όσον αφορά την μελοποίηση και την ενορχήστρωση. Αυτό που περιγράφετε ως «ροκ ατμόσφαιρα» είναι το τραγούδι που γεννήθηκε μέσα από έναν στίχο πιο επιθετικό και θυμωμένο, ενώ η λυρική διάθεση προέρχεται αντίστοιχα από στίχους πιο ευαίσθητους και προσωπικούς. Ο στίχος κρύβει ένα δικό του ξεχωριστό συναισθηματικό σύμπαν που οφείλει ο συνθέτης όχι μόνο να δει αλλά και να βυθιστεί σε αυτό. Η μουσική γεννιέται πρώτα μέσα στον συνθέτη όχι ως ήχος αλλά ως βίωμα, συναίσθημα και σκέψη. Υπάρχει πολύ πριν αποκωδικοποιηθεί σε νότες και καταγραφεί στο χαρτί, κι απλώς  περιμένει την σπίθα, την έμπνευση, ή την συγκυρία αν θέλετε, για να βγει έξω παίρνοντας την τελική της μορφή ως μουσική. Γι αυτό τον λόγο, όλα τα τραγούδια του δίσκου «Της ημέρας τα σκοτάδια» με εκφράζουν γιατί όλα με εμπεριέχουν.

Πώς φτάσαμε στη συνάντησή σας; Και τι βρήκατε καλλιτεχνικά ο ένας στον άλλον;

Δ. Πάντας: Μόλις ολοκληρώθηκε το υλικό του δίσκου, άρχισα να αναζητώ την κατάλληλη φωνή που θα μπορούσε να αποδώσει τα τραγούδια. Το κύριο ζητούμενο για μένα ήταν ο τραγουδιστής να έχει την ερμηνευτική πληρότητα να ντύσει με την φωνή του τραγούδια που ανέπνεαν με διαφορετικά συναισθήματα. Αυτό που μπορώ να πω με βεβαιότητα είναι πως για κάθε συνθέτη είναι σημαντικό να έχει έναν τραγουδιστή με την τεχνική κατάρτιση του Βασίλη Γισδάκη και την επιδέξια ευέλικτη φωνή του που μπορεί να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις ενός τραγουδιού όσο απαιτητικό κι αν είναι. Ο Βασίλης ανήκει στους λίγους σήμερα τραγουδιστές που κύριο μέλημα του είναι να υπηρετήσει αυτός το τραγούδι με την φωνή του, και όχι το τραγούδι να υπηρετήσει αυτόν.

Β. Γισδάκης: Ο Δαμιανός Πάντας είναι ένας πολύ ταλαντούχος και σημαντικός συνθέτης της εποχής μας, οι επιρροές του είναι από όλο το φάσμα της ελληνικής μουσικής, και έχει πολλές γνώσεις γύρω από την κλασική μουσική. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να έχει ένα δικό του προσωπικό ύφος στα τραγούδια του. Από το πρώτο άκουσμα  ταυτίστηκα με τα τραγούδια αυτά. Τα λόγια των στιχουργών είναι μεστά, περιεκτικά, και διεισδύουν με μια φρέσκια ματιά άλλοτε σε προβληματισμούς κοινωνικούς κι άλλοτε σε συναισθήματα ερωτικά και πιο εσωτερικά. Επίσης, ένα από τα χαρακτηριστικά της μουσικής αισθητικής του Δαμιανού Πάντα είναι η καθαρή ενορχηστρωτική προσέγγιση που δίνει χώρο στην μελωδία και τον στίχο να αποκαλυφθούν. Όταν η τέχνη σου γεννά συναισθήματα τόσο πλούσια, δεν μπορείς εύκολα να τα περιγράψεις με λέξεις. Τα νιώθεις.

Ορμώμενος από τον τίτλο του δίσκου, πού αποδίδετε το σημερινό σκοτάδι; Και πώς θα μπορούσαμε να βγούμε απ’ αυτό;

Β. Γισδάκης: Πραγματικά ζούμε μια δύσκολη εποχή. Κάθε αξία έχει καταπατηθεί, κοιτάμε τον συνάνθρωπο μας με καχυποψία και φόβο. Αυτό μπορεί να μετατραπεί σε επιθετικότητα και άμυνα χωρίς λογική, τα συστήματα γίνονται όλο και πιο καταπιεστικά με άλλοθι την ελευθερία και την δημοκρατία. Όλοι έχουμε συνειδητοποιήσει πια πως οι «σωτήρες» μας δεν ενδιαφέρονται για το καλό μας. Προτού ξεπεραστούν τα όριά μας και χάσουμε κάθε λογική συναίσθηση, ο μόνος τρόπος που θα μπορούσαμε να αντιδράσουμε είναι να κρίνουμε το δίκαιο και το άδικο και να σταθούμε με αξιοπρέπεια απέναντι τους.

Δ. Πάντας: Το σημερινό σκοτάδι δεν είναι μόνο η παγκόσμια οικονομική κρίση και η απουσία της οποιασδήποτε αξίας της ανθρώπινης ζωής. Όλα αυτά είναι το αποτέλεσμα κάτι πολύ βαθύτερου. Ζούμε στην εποχή της πλήρους απαξίωσης και διαστρέβλωσης των ιδανικών μας. Οι πολιτικές ιδεολογίες εξέπεσαν και σχεδόν συγχωνεύτηκαν. Στο όνομα της παγκόσμιας ειρήνης επιτελούνται γενοκτονίες, στο όνομα της ελευθερίας υποδουλώνονται ολόκληρες κοινωνίες, και στο όνομα της φιλοπατρίας μαθαίνουμε να φοβόμαστε ανθρώπους διαφορετικούς από εμάς. Όλα αυτά δημιουργούν μια τεράστια ιδεολογική σύγχυση. Οι έννοιες και τα ιδανικά μας έχουν πια χάσει το νόημά τους, έχουν μεταλλαχθεί, και δεν μπορούμε να κρατηθούμε εύκολα απ’ αυτά. Το σκοτάδι είναι αυτό ακριβώς που μας εμποδίζει να δούμε καθαρά - διακρίνουμε αχνά μόνο περιγράμματα. Ζούμε την εποχή ενός σύγχρονου σκοταδισμού στηριγμένου επιστημονικά στην διαστρέβλωση, τη διχόνοια και τον φόβο. Το να βγούμε απ’ αυτό δεν μπορεί να γίνει απ’ τη μια μέρα στην άλλη. Χρειάζεται χρόνος. Το πρώτο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μάθουμε να βλέπουμε λίγο καλύτερα μες στο σκοτάδι. Και σε αυτό, η τέχνη μπορεί κι οφείλει να μας οδηγήσει.

(Βασίλης Γισδάκης)

Στο «Παιδικό» ακούμε: «Τα βράδια σαν έκλεινα τα μάτια / θωρούσα ταξίδια και παλάτια / ιδέες, όνειρα κι αξίες / αγώνες για νέες πολιτείες». Ποια υπήρξε η πολιτεία των ονείρων σας;

Δ. Πάντας: Το «Παιδικό» είναι ένα τραγούδι που αναφέρεται στα ανεκπλήρωτα όνειρα, στην χαμένη παιδική αθωότητα. Τα παιδιά ονειρεύονται διαφορετικά από τους ενήλικες. Δεν έχουν προλάβει να ενταχθούν, να προσαρμοστούν και ν’ αφομοιωθούν από την κοινωνία με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αποζητούν το εξιδανικευμένο. Την πολιτεία των ονείρων μας την κουβαλάμε όλοι μέσα μας από παιδιά. Κι αν θέλουμε να χτίσουμε έναν καλύτερο κόσμο, δεν πρέπει να ξεχάσουμε ποτέ να ονειρευόμαστε σαν παιδιά.

Β. Γισδάκης: Το «Παιδικό» είναι ένα ιδιαίτερο τραγούδι, η ιστορία του καθενός μας. Όποιος το ακούσει πρέπει να φτάσει μέχρι το τέλος, εκεί που ολοκληρώνεται η ιστορία και ταυτόχρονα ξεκινά μια νέα ιστορία ζωής. Κάθε βράδυ ονειρευόμαστε έναν καλύτερο κόσμο, αλλά τα «όχι», τα «μη» και τα «πρέπει» το πρωί όταν ανοίγουμε τα μάτια είναι αυτά που μας κόβουν τα φτερά. Για την πολιτεία των ονείρων μου αγωνίζομαι κάθε μέρα. Για τον κόσμο της μουσικής, του τραγουδιού, της επικοινωνίας με τους συνανθρώπους μας, για μια βόλτα χέρι-χέρι με το μικρό μου γιό. Υπάρχουν όμως μεγάλες δυσκολίες και θέλει αγώνα για να χτίσει ο καθένας τη δικιά του πολιτεία των ονείρων του.

Και στην εδώ πολιτεία, τι ετοιμάζετε για το άμεσο μέλλον;

Β. Γισδάκης: Με τον Δαμιανό έχουμε μια μεγάλη συναυλία στις 20 Μαΐου στη μουσική σκηνή «Σφίγγα», στο κέντρο της Αθήνας, με πενταμελή ορχήστρα όπου θα συμμετέχουν δυο σπουδαίοι συνάδελφοι και φίλοι, ο Σταύρος Σιόλας και η Μπέττυ Χαρλαύτη. Παράλληλα, με την Μπέττυ Χαρλαύτη θα συμπράξουμε σε καλοκαιρινές συναυλίες με τραγούδια των Χατζιδάκι-Θεοδωράκη, αλλά και από τις προσωπικές μας δουλειές.

(Δαμιανός Πάντας)