Νίκος Τουλιάτος: "Μ' ένα κύμβαλο ...αλαλάζον;" (11)

Η περίοδος που υπήρξε πολύ δημιουργική από πολλές απόψεις γιατί μου άνοιξε δρόμους σε αυτά που κάνω σήμερα ήταν η περίοδος των ΙSKRA του 2ου σχήματος τζαζ μουσικής στην Ελλάδα μετά την μεταπολίτευση. 

Είχαν προηγηθεί οι SFINX. Το καταπληκτικό κουαρτέτο με τους Γιώργο Τρανταλίδη στα ντραμς, τον Γιώργο Φιλιππίδη στο μπάσο, τον Λάκη Ζώη στην κιθάρα, και τον Μάρκο Αλεξίου στο πιάνο. Ένα σχήμα πρωτοπόρο που δραστηριοποιήθηκε κυρίως στο ιστορικό πια τζαζ κλαμπ του Μπαράκου στην Πλάκα, αλλά και στη δισκογραφία. 

Και βέβαια παλιότερα το κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα. Το ISKRA ήρθε μετά το κλείσιμο του jazz club του Γιώργου Μπαράκου στη Πλάκα στα 1984 και αποτελείτο από τους Γιώργο Φακανά μπάσο, Τάκη Φαραζή πιάνο, David Lynch σαξόφωνο, (μόλις είχε έρθει από το Los Angeles) Τάκη Μπαρμπέρη κιθάρα και εμένα στα ντραμς. Είχαμε αρχίσει να παίζουμε από το 1981 περίπου αλλά σαν ΙSKRA από το 1984. Ένα σχήμα που αποτελείτο από νέους πολύ ταλαντούχους μουσικούς και ένα μεγαλύτερο (εμένα) που ερχόμουν από το Ελληνικό τραγούδι. 

Το ISKRA και λόγω συγκυριών πολιτικών ήρθε να καλύψει μια ανάγκη επαφής της μουσικής τζαζ με ένα ευρύτερο κοινό μέσα κυρίως από τα φεστιβάλ της ΚΝΕ αλλά και συναυλίες – φεστιβάλ Δήμων σε όλη την Ελλάδα. Κυριολεκτικά η τζαζ έγινε γνωστή από τις συναυλίες των ΙSKRA. Για 4 χρόνια είχαμε οργώσει όλη την Ελλάδα σε δεκάδες συναυλίες. Ένα συγκρότημα πολιτικοποιημένο, με θέση και άποψη πολιτική και για τα γενικότερα προβλήματα της ζωής αλλά και για την σχέση της τζαζ μουσικής με την κοινωνία. Πολλές φορές ντύναμε τις συναυλίες μας με κείμενα πολιτικά. Συνέπεια αυτής της δραστηριότητας ήταν και η αντίδραση (πολιτική) στην ουσία της με γιαούρτι που έπεσε σε παράσταση της ομάδας στο Θέατρο Αμόρε, μια παράσταση με πολλές πολιτικές προεκτάσεις.

Όλοι είχαμε παράλληλες πολιτικές δραστηριότητες ως μέλη της ΚΝΕ και του ΚΚΕ ή και ως συμμετέχοντες στα κοινά όπως ο Γιώργος Φακανάς ως πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Μοσχάτου

Και εγώ σαν πρόεδρος του καλλιτεχνικού εργαστηριού 0,56. 

Το ISKRA μουσικά - καλλιτεχνικά ήταν ένας χώρος δοκιμασίας για όλους και συνύπαρξης διαφορετικών μουσικών κατευθύνσεων που στο ξεκίνημα της ομάδας δεν είχε ξεκάθαρες προεκτάσεις αλλά που η συλλογική συνθετική δουλειά ιδιαίτερα των υπολοίπων μελών, εκφραζότανε σε ένα ύφος που με τα χρόνια διαμόρφωνε έναν καινούργιο ήχο και χαρακτήριζε την προσωπικότητα της ομάδας με αποκορύφωμα τη δουλειά με τίτλο PARASTASIS που φτιάχτηκε κυριολεκτικά σε πρόβες στο πανεπιστήμιο της Πάτρας μετά από παραγγελία του διεθνούς φεστιβάλ Πάτρας το 1986 όπου παρουσιάστηκε και αποτυπώθηκε και σε βινύλιο με τον ίδιο τίτλο. 

Σε αυτή τη δουλειά αποτυπώνεται ίσως πιο καθαρά η πορεία των 4 τότε μουσικών που το αποτελούσαν (εκτός του Τάκη Μπαρμπέρη που δεν συμμετείχε τότε). Κάποιος που γνώριζε την πορεία του συγκροτήματος θα μπορούσε να διακρίνει την διαφορετική πορεία που θα ακολουθούσαν τα μέλη της ομάδας. Πορεία που έχει πια αποτυπωθεί σε δίσκους προσωπικούς του καθένα και σε δεκάδες συναυλίες – παραστάσεις, και που σφράγισε και την μουσική ταυτότητα της χώρας στο χώρο που ονομάζουμε με την ευρύτερη έννοια τζαζ.

Το ΙSΚRA διαμορφώθηκε και κυρίως διαμόρφωσε στυλ και ύφος κυριολεκτικά στα σχεδόν καθημερινά παιξίματα στο CAFÉ PALLETTE στην οδό Ιπποκράτους στην Αθήνα, αλλά και με τη συνεργασία του με τον Θάνο Μικρούτσικο σε παρά πολλές συναυλίες σε όλη την Ελλάδα.

Ήταν ένα σχολείο για τα μέλη του, ιδεών, πειραματισμών, έρευνας, και διαμόρφωσης του προσωπικού στυλ του καθένα. Εκεί ξεδιπλώθηκαν οι διαφορετικές προσωπικότητες των μελών, εκεί μεγαλώσαμε, εκεί κοντραριστήκαμε. Όλα αυτά στις καθημερινές πρόβες στη σοφίτα του σπιτιού του Γιώργου Φακανά.

Αλλά το ISΚRA αποτέλεσε και βασικό ερέθισμα για πολλά νέα παιδιά να ακολουθήσουν τη μουσική να αγαπήσουν και να ασχοληθούν με την τζαζ. 

Το σημαντικότερο είναι κατά την γνώμη μου ότι το ISΚRA διαλύθηκε την κατάλληλη στιγμή, δεν πρόλαβε να φθαρεί.

***

Την Ομάδα σύγχρονης αυτοσχεδιαζόμενης μουσικής ΤΗΛΕΘΡΟΟΝ τη δημιούργησα το 1990. Άλλος ένας βασικός σταθμός.

Μου σύστησε ο φίλος τρομπετίστας Παντελής Πασχαλίδης τον πιανίστα Αντρέα Συμβουλόπουλο και με την συμμετοχή του κιθαρίστα Σταμάτη Μάζαρη και του μπασίστα Τόλη Μαρόπουλου και με το όνομα ΤΕΛΕΘΡΟΝ (η πρώτη εκδοχή του ονόματος) μια ιδέα του Σπύρου Ηλιάδη παραδοσιακός πνευστός και κρουστός και αγαπημένος φίλος, ξεκίνησε η ομάδα. Μια παρέα μουσικών με πολύ καλή επικοινωνία και καλή διάθεση που διαμόρφωσε ένα πολύ ενδιαφέρον στυλ που ακροβατούσε στα όρια μιας μουσικής που ήταν βγαλμένη από τις εντελώς διαφορετικές και μερικές φορές εκ διαμέτρου αντίθετες εμπειρίες του καθένα και που παιγμένες μαζί δημιούργησαν μερικές φορές εκρηχτικό μίγμα και απογείωση, ενώ άλλες φορές χωρίς έμπνευση δεν μπορούσαν να βρουν κοινές συνιστώσες. Όμως αυτό εμένα με γοήτευε ειδικά τότε που κολυμπούσα στα βαθιά της αυτοσχεδιαζόμενης μουσικής και των σόλο παραστάσεων και χρειαζόμουνα εμπνεύσεις και ερεθίσματα. Μου δόθηκε η ευκαιρία να δοκιμάσω τις δυνάμεις μου ακόμα και στην ομαδική δουλειά. (δεν ξέρω μουσική, οι γνώσεις μου είναι επιπέδου ελάχιστων μαθημάτων θεωρητικών και αρμονίας που και λόγω του οργάνου δεν είχα την ευκαιρία να αναπτύξω).

Αλλά τα παιδιά έπαιρναν τις ιδέες μου πρόσθεταν τις δικές τους και μαζί τις αναπτύσσαμε παραπέρα. Ήταν κυριολεκτικά συλλογική δουλειά. 

Αργότερα στην ομάδα μπήκαν οι Αντρέας Μνιέστρης σαξόφωνο και Σταύρος Εμμανουήλ μπάσο. Ένα φεγγάρι ήταν και ο Σωτήρης Καραμεσίνης κρουστά.

Μια ακόμα αμάδα με την οποία γύρισα για άλλη μια φορά την Ελλάδα σε συναυλίες. Κάναμε μαζί τις παραστάσεις (κινηματογράφος και μουσική) μετά το Μέγαρο Μουσικής (που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά μετά από παραγγελία) με την ταινία του Charlie Chaplin ‘’Τα Φώτα της Πόλης’’ σε περιοδεία και για 3 χρόνια στο θέατρο της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς στην Αχαρνών σε ένα πρόγραμμα για σχολεία. Από αυτό το πρόγραμμα πέρασαν μερικές χιλιάδες παιδιά. Συνεργαστήκαμε με την Λία Βίσση, την Χαρά Αργυροπούλου, κ.α. κάναμε σπουδαίες διασκευές σε τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, του Μάνου Χατζιδάκι, του Astor Piazzola, κ.α. 

Προτείναμε στον Μίκη Θεοδωράκη και το δέχτηκε, μια συναυλία στη Γλυφάδα στο θέατρο ΑΙΞΩΝΗ με τον ίδιο και τον Γιώργο Θεοδωράκη στο τραγούδι και συνοδεία από την ομάδα σε ύφος κυριολεκτικά που βρισκότανε στα όρια της FREE. Μια πολύ όμορφη, μοναδική καλλιτεχνική στιγμή.

Η περίοδος των ΤΗΛΕΘΡΟΟΝ (όταν μάθαμε πως ήταν η σωστή λέξη για το όνομα και που σημαίνει ο τρόπος να βλέπεις μακριά) ήταν από τις πιο δημιουργικές της ζωής μου. Σαν κορύφωση ήταν και η σχολή μαζί με τον Αντρέα Συμβουλόπουλο σπουδαίο μουσικό με άποψη με γνώσεις και με απίστευτη άνεση στον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό. Μόλις καθίσαμε στα όργανα παίξαμε αμέσως, απίστευτη επικοινωνία. 

Με πολλούς μουσικούς έχει συμβεί το ίδιο π.χ. Αντρέας Μνιέστρης σαξόφωνο, Γιώτης Κιουρτσόγλου μπάσο, Γιώργος Καλούδης τσέλο, Fredy Studer ντραμς, Αnatoly Vapirof σαξόφωνο, Shankarlal κρουστά, Stoyan Υankoulof κρουστά, David Lynch σαξόφωνο, Βασίλης Σούκας κλαρίνο, κ.α. 

Το ΤΗΛΕΘΡΟΟΝ διαλύθηκε χωρίς να έχει αποτυπωθεί σε cd το ύφος του παρά σε πρόχειρες ηχογραφήσεις και σε dvd από συναυλίες. Ένα κομμάτι του Θεοδωράκη σε διασκευή της ομάδας η ‘’Όμορφη Πόλη’’ με τη φωνή του Δημήτρη Νικολούδη θα υπάρχει σε ένα cd μου όπου και με άλλες διασκευές τραγουδιών από εμένα με τίτλο SONGS.

Νίκος Τουλιάτος

Μ' ένα κύμβαλο ...αλαλάζον; Αθήνα: Εκδόσεις Δρόμων, 2006.