Από τους "Δύο Κόκορες" στο "Άι Γαρούφαλλό μου"

Επιμέλεια - Μετάφραση: Ειρήνη Φιλιππίδου

Οι δύο κόκορες (1962)

Το πιο εμβληματικό τραγούδι του Chicho Sánchez Ferlosio. Τον συνέλαβαν για δεύτερη φορά στην είσοδο της Φιλοσοφικής Σχολής της Μαδρίτης τον Φεβρουάριο του 1962, ενώ συγκέντρωνε χρήματα για την υποστήριξη του κρατούμενου φοιτητή Luis Gomez Llorente, εκπροσώπου της σχολής και μέλος του ASU (Πανεπιστημιακή ομάδα σοσιαλιστών, μετεξελίχθηκε στο PSOE).

Για τη σύλληψή του το αστυνομικό δελτίο έγραφε:

«Ο JOSÉ ANTONIO SÁNCHEZ FERLOSIO μαρξιστικής ιδεολογίας, συνελήφθη το Νοέμβριο του 1960 για διασπορά συκοφαντιών, τον Φεβρουάριο του 1962 για διενέργεια εράνου υπέρ του κρατούμενου φοιτητή LUIS GÓMEZ LLORENTE».

Σύμφωνα με την άμεση μαρτυρία του Ramon Cotarelo, ο Chicho τραγούδησε το τραγούδι «Οι δύο κόκορες» κάτω από αυτές τις συνθήκες:

«Μερικές δεκάδες φοιτητές συγκεντρώθηκαν αυθόρμητα στους διαδρόμους της σχολής και έκαναν καθιστική διαμαρτυρία για την απελευθέρωση του Luis Gómez Llorente. Ο Chicho πήρε την κιθάρα του, έγινε μια συζήτηση στο μπροστινό αίθριο, και σε μια δήλωση αλληλεγγύης προς τον φυλακισμένο σύντροφό μας άρχισε να τραγουδά το «Κόκορας κόκκινος, κόκορας μαύρος».

Γνωρίζουμε δύο εκδοχές: την σουηδική (1964 και 1974) και αυτήν που κυκλοφόρησε στην Ιταλία (δεν γνωρίζουμε αν ήταν το 1963 ή αργότερα). Η «κοκορομαχία» δεν έτυχε καλής υποδοχής από το PCE (Κομμουνιστικό Κόμμα Ισπανίας) καθώς ήταν ήδη υπέρ της πολιτικής της εθνικής συμφιλίωσης.

Cuando canta el gallo negro

es que ya se acabar el día.

Si cantara el gallo rojo,

otro gallo cantaría

¡Ay! Si es que yo miento,

que el cantar de mi canto

lo borre el viento

¡Ay! Que desencanto,

si me borrara el viento

lo que yo canto.

Se encontraron en la arena

los dos gallos frente a frente.

El gallo negro era grande,

pero el rojo era valiente.

¡Ay! Si es que yo miento,

que el cantar de mi canto

lo borre el viento

Se miraron cara a cara

y atacó el negro primero.

El gallo rojo es valiente,

pero el negro es traicionero.

¡Ay! Si es que yo miento,

que el cantar de mi canto

lo borre el viento

Gallo negro, gallo negro,

gallo negro te lo advierto:

no se rinde un gallo rojo

más que cuando está ya muerto.

¡Ay! Si es que yo miento,

que el cantar de mi canto

lo borre el viento

*******

Όταν τραγουδά ο μαύρος κόκορας

είναι γιατί  η μέρα έχει τελειώσει

Μα αν τραγουδούσε ο κόκκινος κόκορας

κι άλλος κόκορας θα τραγουδούσε.

Αχ! Αν λέω ψέματα,

τότε το τραγούδι μου

ας το σβήσει ο άνεμος

Αχ! τι κρίμα,

αν ο άνεμος σβήσει

αυτό που τραγουδάω.

Συναντήθηκαν στην αρένα

οι δυο κόκορες αντιμέτωποι.

Ο μαύρος κόκορας ήταν μεγάλος,

μα ο κόκκινος γενναίος.

Αχ! Αν λέω ψέματα,

τότε το τραγούδι μου

ας το σβήσει ο άνεμος.

Κοιτάχτηκαν κατά πρόσωπο

κι επιτέθηκε ο μαύρος πρώτος.

Ο κόκκινος κόκορας είναι γενναίος,

μα ο μαύρος ύπουλος.

Αχ! Αν λέω ψέματα,

τότε το τραγούδι μου

ας το σβήσει ο άνεμος

Μαύρε κόκκορα, μαύρε κόκκορα

μαύρε κόκκορα σε προειδοποιώ:

Δεν παραδίνεται ένας κόκορας κόκκινος

παρά μόνο όταν πεθάνει.

Άι! Αν λέω ψέματα,

τότε το τραγούδι μου

ας το σβήσει ο άνεμος

ΥΓ: Τη μουσική του "Οι δύο κόκορες" την παίρνει αυτούσια ο Αργύρης Κουνάδης και με αυτήν μελοποιεί τους αριστουργηματικούς στίχους του Βαγγέλη Γκούφα στο τραγούδι "Εις μνημόσυνον", γνωστό και ως "Άι γαρούφαλλό μου, με την καθηλωτική ερμηνεία της Ελένης Βιτάλη. Το γαρίφαλο δεν είναι ένα "αθώο" λουλούδι - ο Γκούφας αναφέρεται σαφώς στον "άνθρωπο με το γαρίφαλο", τον Νίκο Μπελογιάννη, ο οποίος εκτελέστηκε από το ελληνικό κράτος το 1952. Εν μέσω της δικτατορίας (έτος έκδοσης το 1973), οι συντελεστές του δίσκου "Δεν περισσεύει υπομονή" είχαν κάθε λόγο να θέλουν να κρύψουν την προέλευση της μελωδίας - τον αγώνα κατά του Φράνκο και της ισπανικής Χούντας - και κάπως έτσι ο Κουνάδης αναγράφηκε ως συνθέτης του τραγουδιού, το οποίο παρουσιάστηκε ως διασκευή παραδοσιακής ισπανικής μελωδίας. Εν τέλει, συνθέτης του "Εις μνημόσυνον", ενός από τα πιο σπαρακτικά και συγκλονιστικά ελληνικά τραγούδια, είναι ο Chicho Sánchez Ferlosio, και η διόλου παραδοσιακή μελωδία του προέρχεται από το τόσο κοντινό μας 1962. Άρα, ούτε τραγούδι του Ισπανικού Εμφυλίου είναι - όπως λανθασμένα έχει αναφερθεί πολλάκις - εφόσον το ιστορικό αυτό γεγονός ολοκληρώνεται το 1939.

Θερμές ευχαριστίες στην Ειρήνη Φιλιππίδου για την τόσο κατατοπιστική υπενθύμιση άλλης μιας στιγμής μουσικού διεθνισμού, από τις πολλές που έχει να επιδείξει η ιστορία της μουσικής των λαών.
ηρ.οικ.