Τι γοητευτικό που είναι να ανακαλύπτεις ότι παιδιά που γεννήθηκαν 25 ή ακόμη και 35 χρόνια μετά από σένα να σε γνωρίζουν, να σε μελετάνε, να σε μνημονεύουν, να σε αντιμετωπίζουν με σεβασμό και αγάπη. Από αυτά τα παιδιά κατανοώ την πορεία μου και την όποια προσφορά μου. Για τέτοια πράγματα αξίζει να ζει κανείς.. Και απέναντι στους νέους είμαι πολύ ανοιχτός και έτοιμος να δώσω την ψυχή, και τον χρόνο μου αρκεί να νιώσω ότι θέλουν και ότι αυτό που θέλουν το διεκδικούν. Να γιατί θεωρώ πιο σημαντικό την σταθερότητα στην πορεία παρά τις μεγάλες κορυφές. Εγώ ζω και αναπνέω από την επαφή μου με τους νέους. Ίσως γιατί έτσι καλύπτω και τις στερήσεις και τις απουσίες της νιότης που δεν έζησα.
Έχουν υπάρξει στιγμές στην μουσική μου πορεία, που έχω νιώσει ότι οι όποιες θυσίες έχω κάνει άξιζαν τον κόπο. Από καταπληκτικές κριτικές για την δουλειά μου και την προσωπικότητα μου, μέχρι προτάσεις για μοναδικές συνεργασίες. Στιγμές που αποδεικνύεται ότι εάν κάποιος θέλει κάτι πολύ θα το πετύχει. Πιστεύω πια ότι δεν υπάρχει «δεν μπορώ παρά μόνο δεν θέλω». Το πρώτο πέρα από αντικειμενικές δυσκολίες αποτελεί και άλλοθι αδυναμίας, ενώ το δεύτερο θέληση και πίστη στον εαυτό μας. Ή πρόσληψη μου στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο στο μουσικό τμήμα (όπου δίδαξα για 8 χρόνια) οι προτάσεις για συμμετοχή μου σε πολύ σημαντικές παραγωγές, η πρόταση να αναλάβω στο Μέγαρο μουσικής τις πρώτες απόπειρες άλλων στυλ μουσικής στο φουαγιέ στα πλαίσια των μουσικών αναλογίων, όπως συναυλία κρουστών με 13 κρουστούς Έλληνες και ξένους, ανάμεσα τους οι Αλέκος Χρηστίδης, Neikova Vessela, Στέφανος Λογοθέτης, Fredy Studer, David Lynch (φλάουτο και κρουστά), και επίσης αρκετοί μαθητές της σχολής μου. Επίσης πάντρεμα σύγχρονου ήχου με την παράδοση με τίτλο Δύση – Ανατολή με τους
Βασίλη Σούκα και David Lynch, σε αυτοσχεδιασμούς αλλά και συνθέσεις του David, ή την ταινία του Charlie Chaplin «Τα Φώτα της Πόλης» και ο «Στρατηγός» του Buster Keaton με ζωντανή μουσική σε συνεργασία, ενορχήστρωση, αλλά και συνθέσεις του Γιάννη Σταυρόπουλου στη ταινία «Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ», ή παραγγελία από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δελφών και τον Κώστα Μανιουδάκη για να φτιάξω μια παράσταση κρουστών πάνω στο Οιδίποδα Τύραννο, η συμμετοχή μου μετά από πρόσκληση του Δημήτρη Παπαιωάννου στις τελετές έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών αγώνων Αθήνα 2004, η πρόταση για συνεργασία με τον Νίκο Νικολαίδη για μουσική στην ταινία του «Θα Σε Δω Στην Κόλαση Αγάπη Μου» μαζί με την πιανίστα, συνθέτη και κρουστό Κυριακή Τσακιρίδου. Η πρόταση για την σύνθεση της μουσικής της θεατρικής παράστασης «Βασιλιάς Λήρ» από τον Κώστα Καζάκο μουσική που γράψαμε μαζί με τον Αντρέα Συμβουλόπουλο.
Οι συνεργασίες μου με ανθρώπους που πάντα εκτιμούσα και σεβόμουν για την καλλιτεχνική και προσωπικής τους στάση. Μου είναι πολύ δύσκολο να αναφέρω ονόματα γιατί κάποιους θα αδικήσω. Λέω απλώς ότι έχω συνεργαστεί με το 90% των μουσικών, συνθετών, τραγουδιστών (εκτός του χώρου του σκυλάδικου που έτσι κι αλλιώς δεν με ενδιαφέρει) ηθοποιών, σκηνοθετών, εικαστικών, χορευτών σε αυτή την χώρα.
Όλα τα παραπάνω αποτελούν μια μορφή ανταμοιβής μιας διαφορετικής, επίμονης και φυσικά επίπονης πορείας, και αισθάνομαι την ανάγκη να τους ευχαριστήσω για την εμπιστοσύνη τους.
***
Δημιούργησα μια ομάδα κρουστών (πιθανόν την πρώτη που υπήρξε ποτέ) σαν αποτέλεσμα του ‘’Εργαστηριού Κρουστών Αθήνας’’, της πρώτης σχολής στην Ελλάδα που άνοιξα το 1988. Η ομάδα αποτελείτο από μαθητές της σχολής. Εκείνα τα χρόνια είχε συνεργασίες με τον Θάνο Μικρούτσικο στην Πάτρα στο δημοτικό θέατρο, και με τον σκηνοθέτη Βίκτορα Αρδίτη σε μια θεατρική παράσταση στο Κάστρο της Πάτρας επίσης.
Όταν έκλεισε η σχολή εκείνη η πρώτη ομάδα διαλύθηκε και ξαναδημιουργήθηκε μια καινούργια στην Πάτρα όταν αποφάσισα να μετακομίσω εκεί και άνοιξα σχολή το ‘’εργαστήρι κρουστών Πάτρας’’ με μαθητές εκείνης της σχολής.
Εκείνες οι ομάδες ήταν στη λογική του ομαδικού πειραματισμού με αυτά που ήδη έκανα εγώ στις σόλο παραστάσεις. Η σκέψη μου αναπτύχθηκε κυρίως όταν αυτοί οι πειραματισμοί πήραν σάρκα και οστά με τους φοιτητές στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο γιατί εκεί η ομάδα ήταν σταθερή και λόγω των τακτικών μαθημάτων μπορούσε να υπάρχει συνέχεια και συγκεκριμένο αποτέλεσμα.
Όταν ξεκίνησα το 1995 τη σχολή στο Κουκάκι υπήρξε η ανάγκη να διαφημιστεί η σχολή και έτσι αποφασίσαμε να οργανώσουμε μια συναυλία στη μουσική σκηνή ΜΕΤΡΟ με ομάδα που αποτελείτο από καθηγητές της σχολής. Σωτήρης Καραμεσίνης, Βασίλης Σταματίου, Σεραφείμ Μπέλλος, Αλβέρτος Παναγιωτόπουλος, Σπύρος Καραμήτσος, Mohamed Hειnhkas, Παντελής Πασχαλίδης, Katia de la Caridad Conzales Sanzes, Αντρέας Συμβουλόπουλος, Θέμις Συμβουλόπουλος, κα. Η ομάδα αυτή ονομάστηκε ΗΧΟΔΡΑΣΗ.
Η πρώτη λοιπόν σύνθεση της ΗΧΟΔΡΑΣΗΣ ήταν καθηγητές της σχολής.
Μετά από ένα χρόνο το 1996 ήρθε μια παραγγελία από τον Κώστα Μανιουδάκη για το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δελφών για μια παράσταση με κρουστά πάνω στον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή.
Το θέμα ήταν η μουσική στον αρχαίο μύθο. Καλλιτεχνικός διευθυντής ήταν ο συνθέτης και μαέστρος Θόδωρος Αντωνίου.
Εκείνη την ίδια περίοδο δίδασκα στη δραματική σχολή του Κώστα Καζάκου και έτσι όταν είπα ναι βασίστηκα πολύ και στη βοήθεια που θα μπορούσα να ζητήσω από τον Κ. Καζάκο. Και όπως πάντα είπα πρώτα ναι και μετά κάθισα να δω τι ήταν αυτό το ναι που είπα.
Αποδείχτηκε στη πράξη ότι αυτό το ναι ήταν το καλύτερο ερέθισμα για να μάθω, να γράψω κομμάτια για την παράσταση (η πρώτη απόπειρα στο χώρο της σύνθεσης για κρουστά).
Συμμετείχαν πολλοί σε αυτή την ΗΧΟΔΡΑΣΗ των Δελφών.
Θέμις Συμβουλόπουλος, Αθηνά Καψετάκη, Σπύρος Ηλιάδης, Παντελής Πασχαλίδης, Αντρέας Συμβουλόπουλος, Σταύρος Εμμανουήλ, Σπύρος Καραμήτσος, Βίκυ Χουζούρη, Κυριακή Τσακιρίδου, Χαρά Αργυροπούλου, Βιβή Κούτση, Θανάσης Αρμυριώτης και 5 κορίτσια σπουδάστριες της σχολής του Κ. Καζάκου.
Η πρώτη φορά στη ζωή μου που έκανα πρόβες. 3 μήνες κάθε μέρα στο θέατρο Καρέζη. Κανείς δεν πίστευε ότι ο Τουλιάτος κάνει πρόβες και μάλιστα τόσες πολλές. (την περίοδο των ΙSKRA την ώρα της πρόβας διάβαζα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ αυτό είχε σαν συνέπεια να βγει ή φήμη ότι δεν κάνω πρόβες, είχε σαν συνέπεια να λυθεί κάποια στιγμή η συνεργασία μας, είχε σαν συνέπεια να καλλιεργηθεί η εικόνα του αυτοσχεδιαστή αλλά επίσης έπαιξε ρόλο στο ότι ήμουν ο πιο ενημερωμένος πολιτικά και αυτό βοήθησε την ομάδα στις πολιτικές της θέσεις.) δεν ήταν βέβαια μόνο έτσι, αλλά έτσι και αλλιώς όλα τα πράγματα έχουν μια θετική και μία αρνητική πλευρά!.
Οι Δελφοί ήταν από τις καλύτερες στιγμές της ομάδας.
Δεν μου έφτανε η αγωνία του εγχειρήματος, μου έτυχε και την ημέρα που παίζαμε να ξεκινάει το διεθνές συμπόσιο μουσικολόγων στους Δελφούς και είχαμε κοινό 400 μουσικολόγους από όλο τον κόσμο. Εκεί ήταν που συναντήθηκα για πρώτη φορά με την Νταϊάνα Τουλιάτου εξαδέλφη μου και διάσημη μουσικολόγο με έδρα στο πανεπιστήμιο του Saint Louis.
Με τα γνωστά προβλήματα που έχουν όλα τα σχήματα και οι ομάδες στην Ελλάδα πορεύθηκε για λίγο η ΗΧΟΔΡΑΣΗ και μετά διαλύθηκε. Απόλυτα φυσιολογική πορεία ομαδικής δουλειάς σε αυτή τη χώρα. Έτσι αποφάσισα 3 βασικά πράγματα στη ζωή μου.
1ον δεν ξανασυνεργάζομαι με επαγγελματίες μουσικούς στα πλαίσια οιασδήποτε ομάδας.
2ον όταν κάνω ομάδα θα αποτελείται μόνο από μαθητές, ή ερασιτέχνες, ή ανθρώπους που είναι αποφασισμένοι να παλεύουν για όνειρα, χωρίς ματαιοδοξίες και άρρωστες φιλοδοξίες και το κυριότερο χωρίς κόντρες και γκρίνιες.
3ον όταν δεν μπορεί να γίνει ομάδα για οποιοδήποτε λόγο θα παίζω μόνος μου.
Αυτοσχεδιάζοντας ελεύθερα συνεργάζομαι ευχαρίστως με όποιον θέλει, όποτε θέλει. Αλλιώς σόλο, ούτε υποχρεώσεις, ούτε δικαιώματα άρα αποφεύγω τριβές κάθε είδους και διατηρώ την ψυχή μου ήρεμη και καθαρή.
Έτσι λοιπόν η ομάδα άρχισε σιγά – σιγά να πλαισιώνεται από νέα παιδιά μαθητές της σχολής. Είχε εντωμεταξύ δημιουργηθεί και μία μικρή ΗΧΟΔΡΑΣΗ στη σχολή με την ευθύνη του Θανάση Αρμυριώτη συνεργάτη της σχολής. Από αυτή την ομάδα στελεχωνόταν η ΗΧΟΔΡΑΣΗ. Παράλληλα συνεργαζόντουσαν σε κάποιες περιπτώσεις εκτάκτως και κάποιοι επαγγελματίες κρουστοί κυρίως από το συμφωνικό χώρο. Η ομάδα συνέχισε με σπουδαίες εμφανίσεις. Με τον Θάνο Μικρούτσικο στα εγκαίνια της πολιτιστικής πρωτεύουσας Θεσσαλονίκης, στο Ηρώδειο, και στο Μέγαρο (προ Αρίων).
Πολύ σημαντική κυρίως για τους μαθητές που συμμετείχαν στην ομάδα ήταν η συνεργασία της ομάδας με την Άλκηστη Πρωτοψάλτη. Μια συνεργασία που ξεκίνησε το 2000 και συνεχίστηκε για τα επόμενα 4 χρόνια. Με την Άλκηστη είχα συνεργαστεί για πρώτη φορά αν θυμάμαι καλά το 1978 εκείνη την περίοδο των χιλιάδων συναυλιών, από τότε συναντηθήκαμε ξανά το 2000 στο πρόγραμμα της Άλκηστης και του Σταμάτη Κραουνάκη στο Διογένης Studio. ( η επιστροφή μου στη νύχτα μετά από 30 χρόνια με δική μου ομάδα και για 20 λεπτά, και η πρώτη φορά που συνεργαζόμουν με τον Σταμάτη Κραουνάκη που αγαπώ πολύ για την απίστευτη τρυφερότητα και ευαισθησία που βγάζει στα τραγούδια του). Η Άλκηστη ήθελε να κάνει κάτι με μια ομάδα κρουστών. Με ήξερε, με βρήκε, το συζητήσαμε, ήρθε στη σχολή μου που ήταν η έδρα της ομάδας και αποφασίσαμε να το κάνουμε. Θεώρησα μεγάλη πρόκληση για την ομάδα αυτή τη συνεργασία γιατί δεν ήταν απλώς ένα δικό μας μέρος αλλά συμμετείχαμε μαζί με την ορχήστρα και έπρεπε να βρεθεί ο τρόπος της συμμετοχής μας έτσι που να μην είναι απλώς 7 κρουστοί στον ρόλο ενός, αλλά να έχει ενδιαφέρον και μουσικό και εικαστικό. Νομίζω ότι μουσικά βρήκα τον τρόπο ώστε η παρουσία της ομάδας να είναι δημιουργική. Η σκηνοθεσία του εμπνευσμένου Δημήτρη Παπαιωάννου έλυσε με τον ωραιότερο τρόπο το πρόβλημα της εικόνας της ομάδας. Αυτή η συνεργασία με την Άλκηστη σε όλη την διάρκεια των 4 ετών είχε πολύ όμορφες δημιουργικές και ενδιαφέρουσες στιγμές, αλλά και πράγματα που ένιωσα ότι δεν είχαν βρει τον δρόμο τους. Συνολικά το αποτέλεσμα ήταν πολύ θετικό για την ομάδα από πολλές απόψεις. Απέκτησε επαγγελματική παρουσία υψηλού επιπέδου, πειθαρχία, ανέπτυξε το καλλιτεχνικό της επίπεδο, δέθηκε πολύ περισσότερο και πολύ γρηγορότερα από όσες πρόβες και εάν έκανε, απέκτησε τον αέρα της σκηνής, κλπ. Σε όλα αυτά έπαιξε ρόλο η προσωπικότητα της Άλκηστης (μια επί της ουσίας ROCK τραγουδίστρια) η πειθαρχία, το πείσμα, και η απόλυτα επαγγελματική συνέπεια που χαρακτηρίζει τη δουλειά της. Η Άλκηστη πραγματικά αποτέλεσε σχολείο για την ομάδα. Πιστεύω ότι χάρηκε αυτή τη συνεργασία όσο και εγώ, με όλες τις καλές και κακές στιγμές. Θέλω να διευκρινίσω ότι όταν υπάρχουν καλές στιγμές, γκρίνιες, κόντρες, διαφωνίες, στεναχώριες αυτό σημαίνει ότι υπάρχει συνεργασία. Μόνο στην πραγματική συνεργασία υπάρχει ουσιαστική συμμετοχή και ενδιαφέρον για τον άλλο, άρα η συνεργασία περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω που όταν γίνονται από ενδιαφέρον αυτό αποτυπώνεται και στο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Και με την Άλκηστη υπήρξε αποτέλεσμα και καλλιτεχνικό αλλά και στη προσωπική σχέση. Γίναμε φίλοι και χαίρομαι γιαυτό. Έχει θάρρος στις επιλογές της. Της αρέσουν τα ρίσκα και τα φτάνει μέχρι το τέλος, αλλά το πιο σπουδαίο είναι ότι στηρίζει τις επιλογές της. Σαν προσωπικότητα είμαι ακριβώς το ίδιο. Και δεν είμαι από αυτούς που κάνω απλώς τη δουλειά μου. Όταν πω ναι σημαίνει ότι θα στηρίξω την επιλογή μου και με απόλυτο και πραγματικό ενδιαφέρον θα ασχοληθώ όχι με τα τυπικά αλλά με το σύνολο της δουλειάς. Γιατί εκεί που συμμετέχω θέλω το συνολικό αποτέλεσμα να είναι καλό και θα βοηθήσω σε αυτό με όλες μου τις δυνάμεις.
Αυτός είναι και ο λόγος που επιμένω και απαιτώ (σε αντίθεση με πολλούς συναδέλφους) να αναφέρεται το όνομα μου στα προγράμματα ή στις αφίσες. Γιατί για να συνεργαστώ με κάποιον είναι επιλογή (δεν παίζω γενικά) και γιατί δεν θεωρώ την παρουσία μου αμελητέα σε όποια δουλειά, αλλά βασική παρουσία που διαμορφώνει το τελικό αποτέλεσμα. Και που σε τελευταία ανάλυση δείχνει και τον απαραίτητο μίνιμουμ σεβασμό από τους συνεργάτες στην προσωπική μου πορεία και καλλιτεχνική και γενικότερα πολιτική, πολιτιστική μου δράση.
Η συνεργασία που κυριολεκτικά απογείωσε την ΗΧΟΔΡΑΣΗ ήταν με τον Βασίλη Λάγγο. Ο Βασίλης σκηνοθέτησε την ομάδα, σε πράγματα που ήδη αυτή έκανε, πού όμως πήραν άλλο περιεχόμενο, και δημιουργήθηκε μια εικόνα που δεν μπορούσαμε καν να φανταστούμε. Τα παιδιά έκαναν μαθήματα με τον Βασίλη, και την Αγγέλα Λύρα σχεδόν επί ένα χρόνο. Στήσαμε μια φοβερή παράσταση στο θέατρο ΡΟΕΣ η οποία όμως δεν είχε συνέχεια. Οι λόγοι ήταν πολλοί. Ο βασικότερος ήταν ότι εγώ παρόλο που αγαπώ τόσο το θέατρο, σε αυτή τη παράσταση που ο Βασίλης μου έδωσε ρόλο θεατρικό αισθάνθηκα άβολα παρότι προσπάθησα και από ότι λένε τα κατάφερα. Δεν μπόρεσα να κατανοήσω για πρώτη φορά ίσως στη ζωή μου, το αποτέλεσμα γιατί δεν ήταν μόνο μουσική και δεν ήταν στον απόλυτο έλεγχο μου, με συνέπεια να μην δώσω την αναγκαία ώθηση σε αυτή τη δουλειά άσχετα από τις αντικειμενικές δυσκολίες (χώρος κλπ). Κατάλαβα το αποτέλεσμα της δουλειάς από τον κόσμο που κάθε μέρα ήταν και περισσότερος στις παραστάσεις αλλά ας πούμε ότι ουσιαστικά το συνειδητοποίησα τον τελευταίο χρόνο που εισπράττω ευμενή σχόλια από τον κόσμο που την είδε. Όλοι μιλάνε γιαυτήν τη παράσταση απλώς εγώ δεν το είχα καταλάβει. Η ομάδα κρουστών ΗΧΟΔΡΑΣΗ είναι σήμερα εκφραστές του ρεύματος του αυτοσχεδιασμού με τον ήχο των κρουστών στην Ελλάδα, χωρίς βέβαια να περιορίζονται μόνο σε αυτό. Κυριολεκτικά αποτελεί την ομαδική εκδοχή των σόλο παραστάσεων μου.
Με την ομάδα συνεχίζω την από 25ετίας έρευνα μου στα διαφορετικά ηχοχρώματα που παράγουν τα πάσης φύσεως αντικείμενα καθημερινής χρήσης.
Η ΗΧΟΔΡΑΣΗ χρησιμοποιεί εκτός από τύμπανα, πλήθος αντικειμένων που παράγουν ήχο, όπως βαρέλια, μπουριά, κατσαρόλές, ταψιά, αμόνια, τρυπάνια, σφυριά, σωλήνες, καπάκια, σακούλες, πριόνια, τηγάνια κ.α. με τα οποία στήνει παραστάσεις βασισμένες στο ηχόχρωμα, το φως, τα κοστούμια, και την κίνηση. Παράλληλα λειτουργεί και σαν εργαστήρι για νέα παιδιά τα οποία στη συνέχεια εντάσσονται και συμμετέχουν στην ομάδα.
Με την δημιουργία της ομάδας συνειδητοποίησα το πόσο πολύ τα κρουστά είχαν γίνει μόδα. Η ομάδα κρουστών ΗΧΟΔΡΑΣΗ ξεκίνησε στην ουσία το 1988 και με διάφορες αλλαγές, δυσκολίες, στραβοπατήματα, πισωγυρίσματα, συνεχίζεται μέχρι σήμερα (έκλεισε 17 χρόνια δράσης με εκαντοτάδες εμφανίσεις) και θα συνεχίσει.
Νίκος Τουλιάτος
Μ' ένα κύμβαλο ...αλαλάζον; Αθήνα: Εκδόσεις Δρόμων, 2006.
