Συνέντευξη με τον Χρήστο Κεχαγιόγλου

Χρήστος Κεχαγιόγλου

«Με τα έργα μου επιδιώκω να αποτυπώσω τη δυνατότητα για ελευθερία»

τη συνέντευξη έλαβε ο Ηρακλής Οικονόμου

Ο γνωστός και πολύ αγαπημένος Έλληνας ζωγράφος μιλάει στα Μουσικά Προάστια για τη μουσική, τη φαντασία, και τον αφανή, ταπεινό συνεργάτη του – το νερό.

- Πρόσφατα εικονογραφήσατε ένα ημερολόγιο με ποίηση του Σωτήρη Κακίση και τίτλο «Καταφύγια του νερού». Τι είναι το νερό για σας; Και τι σας συνδέει μαζί του;

Σα ζωγράφος, που δουλεύω κυρίως με ακρυλικά και ακουαρέλες, το νερό αποτελεί τον βασικό μου συνεργάτη. Είναι όμως και ο βασικός μας συνεργάτης στη ζωή. Οπότε οι σχέσεις είναι πολλές, μεταφυσικές και φυσικές. Έτσι αποφάσισα να του αφιερώσω μια ολόκληρη ενότητα έργων. Να συγκεντρωθώ στα χαρακτηριστικά του, τη ρευστότητα, την ελευθερία στην κίνηση του, τον τρόπο που παίρνει μαζί του τα χρώματα και τα οδηγεί, να αυτοσχεδιάσω παίρνοντας κάτι από την ελευθερία του, δίνοντας του τη δυνατότητα να αποκαλυφθεί.

- Στα έργα σας ένα ποδήλατο ή ένα αεροπλάνο, εδώ κι εκεί, έρχεται να υπενθυμίσει το ταξίδι. Εσείς πώς ταξιδεύετε;

Ταξιδεύω με την ζωγραφική μου. Το αεροπλάνο ή το ποδήλατο δεν είναι, αν θυμηθούμε και τον Magritte, ούτε ένα αεροπλάνο, ούτε ένα ποδήλατο. Είναι πράγματα ζωγραφικά, φτιαγμένα με χρώματα, φαντασία και νερό, σύμβολα του δικού μου, καθαρά εσωτερικού ταξιδιού, ταξιδιού που είναι καθαρά ζωγραφικό. Με την έννοια ότι εξερευνά και ερμηνεύει τον κόσμο ζωγραφικά.

- Έχετε πάει στα μέρη που ζωγραφίζετε; Κι αν όχι, τότε…;

Δεν έχω πάει και δεν θα ήθελα να πάω. Τα ταξίδια μου, όπως φαίνεται κι από τον τίτλο αυτής της ζωγραφικής ενότητας, είναι «πτήσεις δωματίου». Μεταφέρομαι νοερά σε κάποιον απρόσιτο τόπο, κάνω μια τεράστια έρευνα πάνω του ώστε να μπορέσω να τον αισθανθώ, να τον μυρίσω, να τον ακούσω. Δημιουργώ έτσι μια πλαστή μνήμη που γίνεται αργότερα, μετά από κάποιον χρόνο, το υλικό που ανασύρεται για να δημιουργηθούν τα σχέδια και τα έργα. Όλοι αυτοί οι τόποι είναι οριακοί για την ύπαρξη, χαρακτηρίζουν ακριβώς αυτό που πιστεύουμε σήμερα ότι θα μπορούσε να είναι το τέλος, η άκρη του κόσμου. Δεν ξέρω αν έχουν το παραμικρό ενδιαφέρον αυτοί καθ’ αυτοί. Τελειώματα της γης είναι, ξεφτίσματα. Είναι όμως ταυτόχρονα και σύμβολα της αντίληψης που έχουμε για τον κόσμο. Ότι κάπου αρχίζει και κάπου τελειώνει κάτι. Για την έννοια της άκρης, του τέλους. Αλλά και για την μνήμη. Τι θυμόμαστε άραγε? Όλη αυτή η έρευνα γίνεται μέσα από τις λειτουργίες της μνήμης. Από πλαστές, κατασκευασμένες μνήμες, που η ζωγραφική μπορεί και αποδίδει σαν όνειρα και που η πραγματικότητα τους δεν ξέρουμε καν αν υπάρχει και ποια είναι… Σκεφτείτε λίγο τις πραγματικότητες και τα πιστεύω που υπερασπιζόμαστε καθημερινά στη ζωή.

- Και εν τέλει, μήπως το έργο σας είναι και μια αντίδραση σε αυτό τον εγκλωβισμό στην πραγματικότητα;

Μα ποια πραγματικότητα όμως? Η πραγματικότητα σήμερα δεν είναι μία, είναι ένα σύστημα από πραγματικότητες. Επιστήμη και τέχνη μας διδάσκουν από κοινού, εδώ κι έναν τουλάχιστον αιώνα, πως η έννοια της πραγματικότητας είναι κάτι πολύ ρευστό, πολύ σχετικό. Κάτι σαν το νερό που λέγαμε. Έχει χαρακτηριστικά ελεγχόμενα, αλλά και άλλα πολλά, τελείως άγνωστα κι ανεξέλεγκτα για την λογική μας. Αλίμονο αν ζωγράφιζα για να αντιδράσω σε κάποιου είδους πραγματικότητα, ή ακόμα χειρότερα πιστεύοντας ότι με τη ζωγραφική μου μπορώ να αποδράσω από κάτι. Με τα έργα μου επιδιώκω, πρώτα απ’ όλα για μένα, να σχετιστώ με όλα αυτά τα ανοιχτά πεδία, να τα κοινωνήσω στους ανθρώπους γύρω μου, να αποτυπώσω την ομορφιά σαν πολυπλοκότητα της ζωής, τη δυνατότητα για ελευθερία και ζωντάνια, το δικαίωμα και τη δυνατότητα που έχουμε για φως.

- Οι νέες τεχνολογίες, τα smartphone, τα κοινωνικά μέσα, το instagram ωθούν σε μια μανία φωτογραφικής αποτύπωσης της πραγματικότητας. Η φαντασία πού βρίσκεται μέσα σε όλα αυτά; Είναι η ζωγραφική μια υπενθύμιση της αξίας της;

Είναι ένα τελείως άλλο πεδίο αυτό στο οποίο μας ωθεί η ζωγραφική. Παίζει πλέον, έχοντας όλα αυτά τα μέσα γύρω της, έναν ρόλο φιλοσοφικό ως προς την εικόνα. Είναι η φιλοσοφία της οπτικής αντίληψης. Το κέντρο της έρευνας. Υποχρεωτικά, γιατί λόγω του τεράστιου βάθους που έχει να παρουσιάσει, φανταστείτε ότι υπάρχει αδιάκοπα από την αρχή του ανθρώπου μέχρι τις μέρες μας, όλα, ότι έχει να κάνει με την οπτική αντίληψη του κόσμου, ζυγίζονται υποχρεωτικά πάνω της. Καμιά οπτική τέχνη ή τεχνολογία δεν υπάρχει χωρίς την προϋπόθεση της ζωγραφικής. Άρα κάθε αμφισβήτηση της μόνο σαν ενδυνάμωση της αξίας και της διαχρονικότητας της μπορεί να λογιστεί.

- Στους πίνακές σας βλέπουμε δημιουργήματα του ανθρώπου μέσα στο φυσικό περιβάλλον, αλλά δεν βλέπουμε τον ίδιο τον άνθρωπο. Κατ’ επιλογή ή κατά τύχη;

Ο άνθρωπος στα έργα μου είναι πανταχού παρών, ως θεατής όμως. Η παρουσία του υπάρχει, η φιγούρα του λείπει. Είναι αυτός που βλέπει. Αυτός που βρίσκεται πίσω από την «κάμερα». Η Τρίτη διάσταση της εικόνας. Αθέατος, δίνει με την ματιά του ένα βάθος, ένα νόημα στον κόσμο. Η ματιά, αυτή καθ’ αυτή, είναι το θέμα των έργων μου κι όχι τα αντικείμενα. Μ’ ενδιαφέρει ο τρόπος που βλέπουμε και πως αυτό που βλέπουμε μας επιστρέφεται σαν αλήθεια. Ποια είναι όμως η αλήθεια? Μόνο εν αινίγματι και εν εσόπτρω αποκαλύπτεται. Με αφαιρέσεις κι αινίγματα. Βέβαια να μην ξεχάσουμε και κάποιες ενότητες της δουλειάς μου που είναι αποκλειστικά αφιερωμένες στην ανθρώπινη φιγούρα. Αλλά και σ΄αυτές τις θεματικές ενότητες πάλι το ζητούμενο είναι το βλέμμα.

- Ποια είναι η σχέση σας με την ποίηση; Και πώς δουλεύετε όταν έχετε να εργαστείτε παράλληλα με τον ποιητικό λόγο; Εμπνέεστε απ’ αυτόν για να δημιουργήσετε ή επιλέγετε προϋπάρχουσες δημιουργίες και τις συνταιριάζετε με το κείμενο;

Είναι πολύ ενδιαφέρον να δούμε τη ζωγραφική σαν ποίηση. Η εικόνα όταν φεύγει από την περιγραφή και την οποιαδήποτε εφαρμοσμένη χρήση της, γίνεται οπτική ποίηση. Και κάπου εκεί συναντά την άλλη ποίηση, του λόγου. Τις βάζεις μαζί και δημιουργούν μια έκρηξη. Δημιουργούν από κοινού κάτι που η κάθε μια μόνη της δεν μπορεί να κάνει. Καινούργιες συνάψεις απρόσμενες, καινούργιες διαδρομές.

- Έργα σας έχουν συντροφεύσει και μουσικές εκδόσεις – ιδιαίτερη είναι η παρουσία της τέχνης σας στο έργο της Τατιάνας Ζωγράφου, για παράδειγμα. Ποια η σύνδεση μουσικής και ζωγραφικής;

Είναι ακριβώς αντίστοιχη της σύνδεσης της με την ποίηση. Ένα μουσικό έργο κι ένα ζωγραφικό μπορούν να συναντηθούν μ’ έναν τρόπο μυστικό, όπως είναι κι ο τίτλος μιας κοινής μας δουλειάς με την Τατιάνα. Κι αυτή η συνάντηση, για να έχει ενδιαφέρον, κι έτσι το προσπαθήσαμε, πρέπει να δημιουργεί απρόσμενες παράπλευρες «εκρήξεις».

- Σε ένα έργο σας από το ημερολόγιο, γράφετε αγγλιστί: «Άλλη μια νύχτα, θα περιμένω το φως». Τι ακριβώς περιμένετε, κύριε Κεχαγιόγλου; Και πώς θα έρθει αυτό;

Το φως δεν κατακτιέται. Έρχεται όταν και όποτε αυτό θέλει. Ζώντας την νύχτα, που κυκλώνει τον άνθρωπο, όχι μόνο σήμερα λόγω της γενικότερης κρίσης, αλλά τη νύχτα που πάντα τυφλώνει και τρομάζει, την παλιά και αιώνια νύχτα, αναλογίζομαι το φως. Η νύχτα είναι μέσα μας, είναι ο φόβος. Μέσα μας όμως είναι και οι δυνατότητες να την ξεπεράσουμε, να την ανταλλάξουμε με φως. Όχι σαν κάτι ουτοπικό και μακρινό, που δεν πιστεύουμε καν ότι μπορεί να έρθει, αλλά σαν αυτό που εκ των πραγμάτων μέσα σ’ έναν κύκλο πάντα περιμένει να μας χαριστεί, να ανατείλει για μας. Εμείς αρκεί να έχουμε την σοφία να το περιμένουμε. Να το αποζητούμε. Και ίσως έτσι, περιμένοντας το κι αποζητώντας το, να το προσελκύουμε κιόλας με μια έννοια. Για άλλη μια νύχτα λοιπόν κι εγώ το περιμένω, με εγρήγορση, με τα μάτια του νου και της καρδιάς ανοιχτά.