Ο Θάνος Μαντζάνας για το "Αλατοπίπερο" του Απόλλωνα Κουσκουμβεκάκη

Όταν έχεις γράψει το κείμενο σε ένα CD που, κατά κάποιο τρόπο, προσπαθεί να το συνοψίσει και ταυτόχρονα να το περιγράψει στον ακροατή του πριν καν το ακούσει και μετά πρέπει να μιλήσεις στην παρουσίαση του ίδιου CD αντιμετωπίζεις ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα, τι άλλο να πεις. Δεν μου αρέσει να επαναλαμβάνομαι και για αυτό η μόνη λύση που βρήκα ήταν να συνεχίσω πάνω – κάτω από εκεί που σταματάει το κείμενο μου στον δίσκο το οποίο υπό μιαν έννοια κάπως συνεχίζει αντίστοιχα ό,τι είχα πει στην παρουσίαση του προηγούμενου δίσκου του Απόλλωνα, κοντά δύο χρόνια πριν.

Γράφω λοιπόν στο κείμενο του CD ότι ένα από τα κυριότερα στοιχεία της ιδιοσυγκρασίας του δημιουργού Απόλλωνα Κουσκουμβεκάκη το οποίο προφανώς εκφράζεται διαμέσου της μουσικής του είναι ότι στρέφεται πάντα προς το φως δίχως όμως ποτέ να αγνοεί το σκοτάδι. Η ύπαρξη ή μη φωτός καθορίζει φυσικά το πως βλέπουμε οτιδήποτε, χωρίς το σκοτάδι από την οπτική μας αντίληψη θα απουσίαζε ένα αναπόσπαστο αν το σκεφτούμε καλά στοιχείο της, ο ίσκιος οτιδήποτε βρίσκεται εντός του οπτικού μας πεδίου. Υπό συγκεκριμένες συνθήκες φωτισμού και οπτικής γωνίας όμως οι ίσκιοι μπορούν να προκαλέσουν ένα πρόβλημα, του να μη διακρίνουμε καθαρά ή και καθόλου πού τελειώνει το πραγματικό αντικείμενο το οποίο κοιτάμε και πού αρχίζει η σκιά του. Για να το δούμε λοιπόν όπως αληθινά είναι πρέπει να εστιάσουμε καλύτερα επάνω του.

Αυτό κάνει και ο Απόλλωνας, εστιάζει με ακρίβεια και κατά προτίμηση στις λεπτομέρειες οι οποίες μπορεί να διαφεύγουν από το μη παρατηρητικό μάτι αλλά το προσεκτικό γνωρίζει και αντιλαμβάνεται πολύ καλά ότι είναι αυτές που πάντα προσδίδουν την ταυτότητα, μερικές φορές  ακόμα και την σημασία ή και την αξία αυτού το οποίο κοιτάζουμε. Κατά τη γνώμη μου αυτό είναι  – συγχωρείστε μου το υπό την μορφή πλεονασμού λογοπαίγνιο – απολύτως ορατό στην μουσική του. Τόσο στα τραγούδια όσο και στις ορχηστρικές συνθέσεις του η γραφή του Απόλλωνα χαρακτηρίζεται από μικρά, σύντομα και όσο το δυνατόν πιο όμορφα μελωδικά θέματα στα οποία προτιμά να επανέρχεται έστω με την μορφή παραλλαγών παρά να τα αναπτύσσει έστω και ελάχιστα περισσότερο από όσο θα χρειαζόταν με κίνδυνο να πάψουν να είναι το ίδιο όμορφα ενώ και οι αρμονίες του ποσώς ενδιαφέρονται να αιφνιδιάσουν ή έστω και να ξαφνιάσουν τον ακροατή αλλά αντίθετα επιδιώκουν να επαυξήσουν και να επιτείνουν το ευήκοο αποτέλεσμα.

Η καλή μουσική είναι φυσικά κατάλληλη για οποιαδήποτε στιγμή και αυτό βέβαια ισχύει και για αυτή του Απόλλωνα. Θα έλεγα όμως ότι οι ώρες που της ταιριάζουν περισσότερο είναι εκείνες του ξημερώματος και του λυκαυγούς. Τα διαστήματα δηλαδή του εικοσιτετραώρου που το ηλιακό φως είναι τέτοιο ώστε τα περιγράμματα των αντικειμένων είναι πιο αδρά και έντονα κάνοντας  έτσι πιο εύκολο να διαχωρίσουμε οτιδήποτε πραγματικό από τον ίσκιο του ώστε να επικεντρωθούμε ανεμπόδιστα στις λίγες λεπτομέρειες του οι οποίες είναι πιο σημαντικές και όμορφες, όπως ακριβώς κάνουν και τα τραγούδια αυτού του CD κοιτάζοντας το αληθινό διαμέσου του καθαρού στο έπακρο, στην κυριολεξία κρυστάλλινου, βλέμματος το οποίο συνιστά η φωνή της Ειρήνης Τουμπάκη.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του δημιουργού Απόλλωνα που γίνεται όλο και πιο εμφανές με κάθε δίσκο τον οποίο κυκλοφορεί είναι ότι, όχι φυσικά επειδή δεν μπορεί αλλά γιατί έτσι θέλει και επιλέγει, δεν κινείται σε ένα μεγάλο μουσικό εύρος και ούτε ενδιαφέρεται να εξερευνήσει νέες μουσικές περιοχές. Εξαρχής οριοθέτησε πλήρως το πεδίο του και εντός αυτού συνεχίζει να κινείται, κατέχοντας το προφανώς όλο και περισσότερο με το πέρασμα του χρόνου, πάντα «σε κύκλο κλειστό» για να μεταχειριστώ και τον τίτλο ενός τραγουδιού του αν και φυσικά το στιχουργικό περιεχόμενο του δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο διαφορετικό. Αυτό φυσικά δεν είναι καθόλου μεμπτό και άλλωστε το κάνουν πάρα πολλοί συνθέτες, στην Ελλάδα και παντού στον κόσμο.

Υπάρχει όμως μια πολύ μεγάλη διαφορά του Απόλλωνα από τους περισσότερους ίσως από αυτούς. Οι πιο πολλοί δηλαδή στέκονται ή περπατούν μέσα στον κύκλο της γραφής τους κοιτάζοντας συνεχώς προς το κέντρο του σαν να ήταν δορυφόροι του ίδιου του εαυτού τους ή μάλλον του συνήθως υπέρμετρα διογκωμένου εγώ τους. Ο Απόλλων αντίθετα στέκεται πάντα στο κέντρο του, πατώντας σταθερά επάνω του. Με δικαιολογημένη αυτοπεποίθηση μεν αλλά με ούτε ίχνος της αλαζονείας του «ήλιου» - νάτοι πάλι οι αμφιμονοσήμαντοι συνειρμοί αναφορικά με το σημαδιακό για μουσικό όνομα του – ο οποίος κυριαρχεί στο δημιουργικό σύμπαν του. Στέκεται εκεί ώστε να μπορεί να κοιτάζει εύκολα προς κάθε κατεύθυνση, όχι την περιφέρεια του κύκλου του αλλά όσο το δυνατόν πιο πέρα από αυτήν ώστε να βλέπει και να αντιλαμβάνεται ό,τι υπάρχει εκεί και να εμπνέεται από αυτό.

Αν ο Απόλλων ήταν σεφ θα έλεγα ότι χρησιμοποιώντας υλικά της καλύτερης ποιότητας, απλούς αλλά κατευθείαν από την ψυχή στίχους και γλυκιές μελωδίες που έχουν βλαστήσει και καλλιεργηθεί εξίσου σε εύφορη καρδιά και μυαλό, ετοιμάζει γευστικά φαγητά με παλιές, κλασικές αλλά για αυτό και δοκιμασμένες στον χρόνο συνταγές, τα νοστιμίζει περαιτέρω ή ανάλογα τα κάνει πιο πικάντικα με την σωστή δόση ενορχηστρωτικού αλατοπίπερου και τα σερβίρει ως πολύ ωραία πιάτα, όχι γαρνιρισμένα αλλά πραγματικά στολισμένα, στην συγκεκριμένη περίπτωση με την θαυμάσια φωνή της Ειρήνης Τουμπάκη.

Όμως είναι συνθέτης και γράφει τραγούδια σαν αυτά που υπάρχουν στο νέο CD. Τραγούδια που δεν τέρπουν την γλώσσα καθώς σε αυτήν - και όχι στον ουρανίσκο όπως συχνά λέγεται  - βρίσκονται τα νευρικά κέντρα της γεύσης αλλά τα αντίστοιχα ακουστικά και δεν χορταίνουν το στομάχι πληρώνοντας το κενό του αλλά εκείνο του εγκεφάλου για πολιτιστική και πνευματική τροφή ομορφιάς μα και ουσίας και το οποίο, ευτυχώς για το ανθρώπινο είδος, δεν χορταίνει ποτέ. Και αν η απόσταση των ώτων από τον εγκέφαλο είναι κατά πολύ μικρότερη εκείνης του στόματος από το στομάχι η ευκολία στο να διανυθεί δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο αντιστρόφως ανάλογη!

Για αυτό καταλήγοντας δεν έχω παρά να ευχηθώ στον Απόλλωνα να συνεχίσει να κοιτάζει από το κέντρο του όμορφου κύκλου του κάθε φορά και πιο μακριά έτσι ώστε να φέρνει όλο και περισσότερους μέσα σε αυτόν για να μοιραστούν μαζί του την υψηλή αισθητική απόλαυση που δίνει σε όσους βρίσκονται εντός του και σε εσάς καλή όρεξη για...πολλές ακροάσεις του νέου εκλεκτού ηχητικού εδέσματος το οποίο ετοίμασαν μαζί με την Ειρήνη. Ευχαριστώ πολύ.

Θάνος Μαντζάνας
Κριτικός μουσικής