Ένα διαφορετικό ρεσιτάλ πιάνου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Ένα διαφορετικό ρεσιτάλ πιάνου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Τα ρεσιτάλ πιάνου δομούνται συνήθως με έργα γνωστών και αρκούντως ερμηνευόμενων συνθετών. Το δικαίωμα στη διαφορά διεκδικεί το ρεσιτάλ της Ντιάνας Βρανούση, στις 11 Ιανουαρίου 2018, στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, αφού εστιάζει σε δυο άγνωστους συνθέτες, οι οποίοι έζησαν και δημιούργησαν στο Παρίσι την εποχή που κυριαρχούσε ο ρομαντισμός.

Και όχι μόνον αυτό. Οι δυο αυτοί συνθέτες ήταν Έλληνες – ελληνικής καταγωγής ακριβέστερα. Πρόκειται για τον λιγότερο άγνωστο, και πρεσβύτερο των δυο, Camille-Marie Stamaty – Κάμιλλο Σταμάτη (1811-1870) και την πλέον άγνωστη και νεότερη Mario Foscarina Damaschinó – Μαριώ Φωσκαρίνα Δαμασκηνού (1850-1921).

Ο Κάμιλλος Σταμάτης υπήρξε εξέχουσα μουσική προσωπικότητα της εποχής του, καθόσον διέπρεψε και ως πιανίστας και ως παιδαγωγός πιάνου. Στους πολυάριθμους μαθητές του συγκαταλέγονται ο επιφανής και πασίγνωστος Γάλλος συνθέτης Camille Saint-Saëns – Καμίγ Σαιν-Σανς (1835-1921) και ο λιγότερο γνωστός, αλλά εξίσου σπουδαίος, Αμερικανός πιανίστας και συνθέτης Louis Moreau Gottschalk – Λουί Μορώ Γκόττσαλκ (1829-1869) – αναζητείστε τη γοητευτική και δημοφιλή Λιτανεία των Αγίων (Litanie des Saints) [θυμηθείτε την παλιά ωραία διαφήμιση της μπύρας Kaiser] του εκ Νέας Ορλεάνης Δόκτορα Τζων (Dr. John), για να διαπιστώσετε την πηγή της έμπνευσής του.

Η Μαριώ Φωσκαρίνα Δαμασκηνού, γόνος μεγαλοαστικής οικογένειας, δεν ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη μουσική, όσο και όπως ο Κάμιλλος Σταμάτης, μολονότι είχε πραγματοποιήσει επαρκείς σπουδές μουσικής στο ξακουστό Ωδείο του Παρισιού, αλλά συνέθετε μάλλον ερασιτεχνικά για τη δική της ευχαρίστηση και για να ψυχαγωγεί τους ανθρώπους του περιβάλλοντός της, στους οποίους αφιέρωνε, ως επί το πλείστον, τα συνθέματά της. Πολυάριθμα, ωστόσο, έργα της είχαν εκδοθεί από μουσικούς οίκους του Παρισιού. 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι και τους δυο απασχόλησαν κυρίως οι μικρές μουσικές φόρμες με έμφαση στο πιάνο. Η μουσική τους δημιουργία υπηρετεί χωρίς εκτροπές τον αμιγή ρομαντισμό και χαρακτηρίζεται άλλοτε από διδακτικό, άλλοτε από ψυχαγωγικό μουσικό ήθος.

Το πρόγραμμα του ρεσιτάλ έχει εμπλουτιστεί με έργα συνθετών εκείνης της εποχής, Γάλλων κυρίως, όπως ο Καμίγ Σαιν-Σανς, ο Εμμανυέλ Σαμπριέ, ο Γκαμπριέλ Φωρέ, αλλά και ο Ρόμπερτ Σούμαν, που χαρακτηρίζονται από συγγενική αισθητική. Ο τελευταίος είχε εκφραστεί εξαιρετικά εγκωμιαστικά, εγγράφως μάλιστα, για τον Κάμιλλο Σταμάτη. 

Αναφέρεται με την ευκαιρία ότι η Ντιάνα Βρανούση έχει πραγματοποιήσει, το 1992, την πρώτη, αλλά και μοναδική μέχρι σήμερα παγκοσμίως, ηχογράφηση-δισκογράφηση έργου του Κάμιλλου Σταμάτη. Πρόκειται για μια πανέμορφη Βαρκαρόλα με όνομα Promenade sur l’eau. Επισημαίνεται, επίσης, ότι στα παγκόσμια μουσικά χρονιά δεν έχει καταγραφεί, μέχρι σήμερα, κάποια ερμηνεία έργου για πιάνο της Μαριώς Φωσκαρίνας Δαμασκηνού – εκτός βεβαίως από την εποχή που αυτά δημιουργήθηκαν – και είναι η πρώτη φορά που ερμηνεύονται κατά τη νεότερη εποχή στην Ελλάδα έργα για πιάνο του Κάμιλλου Σταμάτη – εκτός βεβαίως από την Βαρκαρόλα, την οποία έχει ερμηνεύσει μερικές φορές στα ρεσιτάλ της η πρώτη διδάξασα!

Λόγω της πρωτοτυπίας και της ιδιαιτερότητας του ρεσιτάλ, θα προηγηθεί των ερμηνειών σύντομη κατατοπιστική ομιλία του κριτικού και ιστορικού μουσικής Γιώργου Β. Μονεμβασίτη.