Μαζί

Μόνος σου μπορείς να τρέξεις γρήγορα.
Μαζί όμως μπορούμε να πάμε μακρυά.

Θάνος Μικρούτσικος

Γιώργος Μεράντζας: "Θα είσαι πάντα εδώ"

Μου 'λεγες δεν είναι ο χρόνος με το μέρος κανενός...

Ήμουνα πολύ τυχερός που πορεύτηκα μαζί σου τόσα χρόνια. Μεγάλη μου τιμή.

Θα είσαι πάντα εδώ μαζί μας στις χαρές, στις λύπες, στους αγώνες μας, στις αναζητήσεις μας.

Στο καλό αγαπημένε μου «Φούλη».

Γιώργος Μεράντζας

Πολυξένη Καράκογλου: "Σε ευχαριστώ"

Ένας μεγάλος συνθέτης, ένας σπουδαίος άνθρωπος, ένα σύμβολο του ελληνικού τραγουδιού.

Είχα την μεγάλη τιμή να βρεθούμε επί σκηνής στην τελευταία σου συναυλία και να με καθοδηγήσεις.

Η μουσική σου και η στάση σου, όχημα μου για το υπόλοιπο της ζωής μου.

Σε ευχαριστώ.

Πολυξένη Καράκογλου

Ο Φοίβος Δεληβοριάς για τον Θάνο Μικρούτσικο

Ο Θάνος Μικρούτσικος ήταν ο πιο "διανοούμενος" συνθέτης της γενιάς του και ο Φοίβος Δεληβοριάς είναι αναμφισβήτητα ο πιο "διανοούμενος" τραγουδοποιός της δικής του γενιάς. Από το fb το κείμενό του για τη μεγάλη απώλεια. ηρ.οικ.

Λοιπόν, υπάρχει κάτι στο αναμμένο σπίρτο που ήταν ο Θάνος Μικρούτσικος που δεν θα σβήσει ποτέ-και «θα φροντίσουμε εμείς γι’ αυτό».

- Στους πειραματισμούς της πρώτης περιόδου του (Πολιτικά, Μακρόνησος, Μπρεχτ, Οβεχούνα, Τροπάρια) που έδειξαν πως κάθε καλλιτέχνης πρέπει να στοχεύει ψηλότερα από ό, τι υπαγορεύει ο μέσος όρος της εποχής του-και πως μόνο με το ακραίο αυτό ατομικό άλμα προσφέρεσαι τελικά στους πολλούς, γίνεσαι κτήμα όλων.

- Στην παράδοξη καθολικότητα που κατάφερε να δώσει στον υποτιμημένο ως τότε Καββαδία, έκανε το μοναχικό ταξίδι του μια βαθειά λαϊκή υπόθεση, έδωσε άλλους ορίζοντες στην ελληνική εφηβεία- ποιος 12χρονος δεν πλήρωσε κι αυτός «ναύλο για το Νότο» από το 1979 ως εδώ;

- Στην απίστευτα ευρείας αντίληψης αίσθησή του για την πολιτιστική διαχείριση –του χρωστάμε το Διεθνές Φεστιβάλ Πάτρας (όπου ο Κιθ Τζάρετ συνάντησε τον Χατζιδάκι και τον Θεοδωράκη και ο Οδυσσέας Ελύτης τον Μπομπ Ντίλαν), το Μουσικό Αναλόγιο του Μεγάρου, αλλά και (παραδειγματικά και μόνο) το ΕΚΕΒΙ, επί Υπουργείας του.

- Στην διστακτική αρχικά, αλλά εγκάρδια συνάντησή του με το λαϊκό τραγούδι, όπου η συνάντηση με τον Μητροπάνο υπήρξε καθοριστική.

- Στην επιμονή του στο στίχο και στην ερμηνεία (από τον Αλκαίο και τον Τριπολίτη στον Ιωάννου και από την Δημητριάδη, τον Κούτρα και τον Μεράντζα στον Θηβαίο και στην Αντωνοπούλου τα παιδιά της δικής του αντίληψης είναι πολλά).

- Στην αγάπη του για τους ανθρώπους του, από την οικογένειά του μέχρι τους στενούς του συνεργάτες (σκέφτομαι την σύντροφο και όλα τα παιδιά του που είχα την τύχη να συναντήσω, υπέροχα πλάσματα όλοι τους-αλλά και τον Θύμιο Παπαδόπουλο, τον Θωμαϊδη, τον Οδυσσέα, το Μίλτο και ένα σωρό άλλους «ων ουκ έσται τέλος», την πιο καλόκαρδη και δεμένη από τις καλλιτεχνικές οικογένειες που κυκλοφορούν).

Δεν πρέπει να ξεχνάμε το δέντρο από το οποίο επηρεάστηκε ο Μικρούτσικος. Το δέντρο που άναψε από τους αγώνες των λαϊκών κινημάτων αλλά και μιας πεφωτισμένης αστικής αντίληψης, από καμιά 20αριά ποιητές τόσο της αστικής γενιάς του '30 όσο και της οργανωμένης Αριστεράς, από τον Χατζιδάκι και τον Θεοδωράκη, από το λαϊκό τραγούδι και την ευρωπαϊκή παιδεία.

Το δέντρο αυτό άλλοι το εκποιούν και άλλοι το ξεχνάνε. Άλλοι ανδρώνονται με τον καημό του κι άλλοι με την απουσία του. Όλοι όμως, είτε το ξέρουμε είτε όχι, είμαστε κλαδιά του.

Παραδείγματα όπως αυτό του Θάνου μπορούν να μας κάνουν να μελαγχολήσουμε οριστικά ή να πεισμώσουμε περισσότερο. Τα τελευταία συγκινητικά μηνύματά του μας οδηγούν στο δεύτερο.

Πάμε να τον αποχαιρετήσουμε με όλη την καρδιά μας. Και μετά τα μάτια μας στο Δέντρο.

Φοίβος Δεληβοριάς

Ο φλαουτίστας του Opera for One για τη γνωριμία του με τον Θάνο Μικρούτσικο

Το έργο "Opera for One" για σόλο φλαουτίστα, σε κείμενα Γιώργου Μανιώτη μεταφρασμένα στα γαλλικά από τη Σεσίλ Ιγγλέση-Μαργέλλου, γράφτηκε από τον Θάνο Μικρούτσικο την περίοδο 1983-1984 και εκδόθηκε το 1985. Στον δίσκο, που κυκλοφόρησε από την Εταιρεία Νέας Μουσικής, συμπεριλήφθηκε και το έργο "Duo για Άλτο Σαξόφωνο και Ηλεκτρικό Μπάσο" (με Λιντς - Φακανά). Ο φλαουτίστας του "Opera or One" ήταν φυσικά ο μεγάλος Βέλγος σολίστας Marc Grauwels, που είχα την τύχη να συναντήσω το 2012. Να τι είχε να πει για τη γνωριμία του με τον Θάνο Μικρούτσικο. ηρ.οικ.

Έχετε συνεργαστεί εκτενώς με τον Θάνο Μικρούτσικο. Πώς γνωριστήκατε;

Marc Grauwels: Ήρθα στην Ελλάδα για πρώτη φορά εξαιτίας του Θάνου Μικρούτσικου. Είναι πολύ αστεία ιστορία. Ο Θάνος δούλευε με τον σκηνοθέτη Henrie Ronse, ο οποίος ζούσε στις Βρυξέλλες. Την εποχή εκείνη, αρχές της δεκαετίας του ’80, έπαιζα στη Συμφωνική Ορχήστρα της Βελγικής Ραδιοφωνίας. Μια μέρα μου ζήτησαν να πάω στο Εθνικό Θέατρο μαζί με 10-15 άλλους μουσικούς για να ηχογραφήσουμε μουσική στο στούντιο. Οι Βέλγοι είναι πολύ καλοί στο να διαβάζουν γρήγορα μουσικά κείμενα, επειδή έχουν καλή μουσική εκπαίδευση όπως και οι Γάλλοι. Διαβάζουμε μουσική πολύ γρήγορα, σαν εφημερίδα. Φτάσαμε λοιπόν στο στούντιο και είδα τον Θάνο, ο οποίος μας διεύθυνε στην ηχογράφηση. Υπήρχαν πολλοί χαρακτηριστικοί ελληνικοί ή βυζαντινοί ρυθμοί, πολλά πέντε όγδοα, ακανόνιστα πράγματα. Οι μουσικοί στις δυτικές χώρες, ιδιαίτερα αυτοί των εγχόρδων, δεν τα πάνε καλά με τους συγκεκριμένους ρυθμούς. Και είδα ότι και για τον Θάνο δεν ήταν καθόλου εύκολη η εμπειρία της ηχογράφησης με τους συγκεκριμένους μουσικούς. Σε μια στιγμή, ένιωσα άβολα και προσπάθησα να τον ενθαρρύνω. 

Και μετά;

Marc Grauwels: Μετά την ηχογράφηση, μου είπε: «Θα σε χρειαστώ για άλλη μία ηχογράφηση». Κι έτσι γνωριστήκαμε, και γίναμε φίλοι. Την εποχή εκείνη συμμετείχα σ’ ένα τρίο με βιολί, τσέμπαλο και φλάουτο. Το λέγαμε «Τρίο Μπαρόκ», και στις συναυλίες παίζαμε στο πρώτο μέρος μουσική Μπαρόκ, και στο δεύτερο μέρος μουσική του 20ου αιώνα. Αυτό είναι κομμάτι της προσωπικότητάς μου, να παίζω διαφορετικά είδη διαφορετικών εποχών. Έτσι, ο Θάνος μας προσκάλεσε στην Ελλάδα και πήγαμε σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, μάλλον γύρω στα μέσα του ’80. Πήγα και στην Πάτρα κάμποσες φορές, την εποχή που ο Θάνος ήταν υπεύθυνος του Διεθνούς Φεστιβάλ εκεί. Στη συνέχεια, έγραψε το «Opera for One», ένα ...τρελό έργο για φλάουτο που ηχογραφήσαμε μαζί. Δεν τον έχω δει εδώ και καιρό· ελπίζω να είναι καλά.

Ο Θάνος Μικρούτσικος στο συνέδριο "Ο Πουλαντζάς σήμερα" (2009)

Ήταν μια πραγματικά ιστορική "συνάντηση" αυτή του Θάνου Μικρούτσικου και του τραγουδιού "Κακόηθες μελάνωμα" που είχε αφιερωθεί στη μνήμη του Νίκου Πουλαντζά, με το Ινστιτούτο που φέρει το όνομα του Έλληνα φιλοσόφου και ένα διεθνές συνέδριο αφιερωμένο στο έργο του. Πολλά άλλαξαν από τότε (2009), όλα προς το χειρότερο, αλλά ένα πράγμα παραμένει σταθερό: το βάθος της σκέψης και του έργου του συνθέτη-διανοητή Θάνου Μικρούτσικου. ηρ.οικ.

"Ο Πουλαντζάς σήμερα" - Θάνος Μικρούτσικος, εισαγωγή Χάρης Γολέμης from Institouto Nicos Poulantzas on Vimeo.

Ο Θάνος Μικρούτσικος για το Τρίτο και τον Μάνο Χατζιδάκι

Ο Θάνος Μικρούτσικος για το «Τρίτο» και τον Μάνο Χατζιδάκι

Απόσπασμα συνέντευξης του Θάνου Μικρούτσικου στον Γιάννη Ξανθούλη, από την «Ελευθεροτυπία» της Παρασκευής 8 Φεβρουαρίου 1980. Αφορμή, η έκδοση εκείνη την εποχή του «Σταυρού του Νότου». Η κουβέντα γρήγορα ξεφεύγει από τον Καββαδία και πηγαίνει στο Μάνο Χατζιδάκι. Φαίνεται ότι κάποιοι είχαν φρικάρει με την υποστήριξη που ο Χατζιδάκις παρείχε προς έναν άκρως πολιτικοποιημένο συνθέτη με σαφείς αριστερές αποχρώσεις, όπως ο Μικρούτσικος. Φαίνεται, επίσης, ότι οι εντάσεις δεν έλειψαν ποτέ από τον κρίσιμο ρόλο που ο Χατζιδάκις επιτέλεσε όχι μόνο ως δημιουργός, αλλά και ως διαχειριστής πολιτισμού.

ηρ.οικ.

(Από το αρχείο των Μ.Π. Αναδημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα Το Περιοδικό, στις 25 Ιουνίου 2014).

Γιάννης Ξανθούλης: Υπάρχει η εντύπωση ότι είσαι ένας μεσάζων σε πιο «κλασικές φόρμες.

Θάνος Μικρούτσικος: Δεν νομίζω ότι είναι σωστό, αν εννοείς ότι σα μεσάζων επιχειρώ να γεφυρώσω χώρους σοβαρούς με ελαφρούς. Δεν θεωρώ όμως το τραγούδι χώρο ελαφρύ. Είναι ανόητο στις μέρες μας να θεωρούμε ότι ο Χατζιδάκις, ο Θεοδωράκης, ο Βάιλ, ο Γκέρσουϊν, ο Ρότα είναι συνθέτες ελαφροί. Και το σοβαρό και το ελαφρύ υπήρχαν σ’ όλες τις φόρμες ανεξάρτητα της συνθετότητας της καθεμιάς.

Βεβαίως με την ευκαιρία θέλω να ξανατονίσω ότι είναι απαραίτητο σ’ οποιοδήποτε χώρο κι αν κινείται κανείς να ξέρει μουσική και το τονίζω αυτό γιατί ιδιαίτερα στον τομέα του τραγουδιού στην Ελλάδα, τείνει να γίνει σημαία μας ο αυθορμητισμός. Κάτι που σε τελευταία ανάλυση δεν αντιτίθεται στις γνώσεις.

Μ’ ενδιαφέρει κυρίως η φωνητική μουσική, αυτή που μπορεί να σφυριχτεί, μέχρι και η όπερα. Ψάχνω, δε, συνεχώς ανάμεσα σε χώρους που από πρώτη όψη συγκρούονται μεταξύ τους.

Κατηγορείσαι ότι ανήκεις στους σκανδαλωδώς προσκείμενους στο Χατζιδάκι και ότι ακούγεσαι πολύ απ’ το Τρίτο.

Όσον αφορά το πρώτο σκέλος, περιττό να πω ότι θεωρώ τη μουσική του Χατζιδάκι βάση για την ελληνική μουσική, κι αυτό ανεξάρτητα από οτιδήποτε άλλο.

Όσον αφορά το Τρίτο και την προσπάθειά του, βρίσκω πως είναι ανανεωτική και αναγεννητική σε σχέση με τη δημιουργία υποδομών που τόσο λείπουν απ’ τη χώρα μας. Συνεπώς συμπαρίσταμαι ολόψυχα στον Χατζιδάκι μ’ όλες μου τις δυνάμεις. Ακριβώς γιατί πρέπει να αποκτήσουμε τη μουσική υποδομή κι εδώ.

Τώρα, το ότι παίζομαι κομμένος ουσιαστικά από την τηλεόραση και τα άλλα προγράμματα, δεν είδα κανέναν από όσους με κατηγορούν - και οι οποίοι βέβαια και παίζονται και δείχνονται από την τηλεόραση αρκετές φορές - να διαμαρτυρηθεί γι’ αυτή την κατάσταση. Απ’ όσο είμαι κατατοπισμένος, διαμαρτύρεται ο «Ελεύθερος Κόσμος», η «Βραδυνή», και ορισμένοι συνθέτες. Αυτές οι διαμαρτυρίες υπερασπίζουν ακόμη περισσότερο τις θέσεις μου.

Μήπως η προβολή σου απ’ το Τρίτο σημαίνει συνεπή στάση του Χατζιδάκι στην παλιότερη δήλωσή του ότι είσαι ο καλύτερος συνθέτης της νέας γενιάς;

Αυτή η δήλωση είναι φυσικό να ενόχλησε μερικούς. Αλλά τι πρέπει να γίνει; Να σταματήσει να αρέσει η μουσική μου στο Χατζιδάκι; Παρόλα αυτά θέλω να διαλύσω μερικές λαθεμένες εντυπώσεις. Στο Τρίτο παίζονται πολλοί συνθέτες, γράφουν έργα τους επίσης πολλοί, παίρνουν παραγγελίες πολλοί συνθέτες και δε νομίζω ότι σε σχέση μ’ αυτά που είπα, είμαι σκανδαλωδώς ευνοημένος.

Λέγεται ότι ο Χατζιδάκις σε προτιμά διπλά για άλλοθι πολιτικά προοδευτικό και ότι είσαι ένα είδος πρόσβασής του στους κύκλους της Αριστεράς.

Δεν φταίω εγώ αν η Αριστερά βγάζει καλύτερους καλλιτέχνες σ’ όλα τα είδη από άλλες πολιτικές παρατάξεις.

Εδώ είναι και η λεβεντιά του Χατζιδάκι που δεν βλέπει με στενομυαλισμό και που αναγνωρίζει το ωραίο κι όταν βρίσκεται σ’ άλλες όχθες.

Αλλά για να απαντήσω στην ερώτηση, δεν είμαι ο μόνος αριστερός καλλιτέχνης σ’ όλη την Ελλάδα ούτε ο πιο τυπικός του είδους. Ούτε η «Μουσική πράξη στον Μπρεχτ» είναι το τυπικό έργο μαζών. Αν ήθελε να κάνει κάτι τέτοιο θα εξέλεγε κάποιον δημοφιλέστερο καλλιτέχνη της Αριστεράς.

Πιστεύω πως όποιες και να ήταν οι επιλογές του Χατζιδάκι οι στενόμυαλοι και οι πάσης φύσεως δογματικοί θα ’βρισκαν τρόπο να τις χτυπήσουν. Πρώτη φορά όμως έχω δει να ρωτάνε κάποιο συνθέτη γιατί τα έργα του αρέσουν σε κάποιον άλλο καλλιτέχνη.

Το αποχαιρετιστήριο βίντεο του ΚΚΕ για τον Θάνο Μικρούτσικο

«Πρέπει να παλέψουμε όλοι μαζί για να μην έρθει το χάος στο μέλλον και το αδιέξοδο, αλλά εκείνη η κοινωνία που λέει ο γερο-σοφός - κι ο γερο-σοφός είναι ο Κάρολος Μάρξ, ο άνθρωπος που άλλαξε τη σκέψη μας: Η κοινωνία όπου ο ψαράς θα γράφει ποιήματα και ο ποιητής θα ψαρεύει».

Θάνος Μικρούτσικος

Ο κύριος Θάνος για τον κύριο Μάνο

Ο Θάνος Μικρούτσικος για τον Μάνο Ελευθερίου και τα «Τροπάρια για Φονιάδες»

«Είναι κείμενα αιμάτινα»…

Αφήγηση στον Ηρακλή Οικονόμου

(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ, τεύχος 58, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2014, επιμέλεια αφιερώματος: Σπύρος Αραβανής, Ηρ. Οικ., Θανάσης Συλιβός).

"Ο Μάνος Ελευθερίου είναι η κλασική περίπτωση ποιητή που υποδύεται τον στιχουργό. Ακόμα πιο ενδεικτική περίπτωση αυτού που λέω είναι ο Άλκης Αλκαίος, γιατί δεν αποδεχόταν τον τίτλο του ποιητή ενώ ο Μάνος έχει γράψει και ποιήματα που έχει εκδώσει σε ποιητικές συλλογές. Εντούτοις, η «Θητεία» που έδωσε στον Μαρκόπουλο και τα «Τροπάρια για Φονιάδες» που έδωσε σε μένα, όπως και πολλά άλλα, επί της ουσίας είναι μια κρυμμένη ποίηση σε στίχους.

Θα το έθετα κι αλλιώς. Εάν ο Νίκος Γκάτσος υπήρξε ένας διαχρονικός Δον Κιχώτης του Θερβάντες στο ελληνικό τραγούδι, ο Μάνος Ελευθερίου είναι ο Ντ’ Αρντανιάν των «Τριών Σωματοφυλάκων». Κι αυτό το «Το τρένο φεύγει στις οχτώ» που έδωσε στον Θεοδωράκη είναι μια αέναη και διαχρονική μαχαιριά στην ψυχή μου, από την πρώτη στιγμή που το άκουσα και για 43 χρόνια μέχρι σήμερα.

Δεν ξέρω πώς γνωριστήκαμε με τον Μάνο αρχικά - ίσως μέσω της Μαρίας Δημητριάδη, δεν μπορώ να το θυμηθώ. Αυτός, αν και μεγαλύτερος, λογικά το θυμάται ή το έχει σημειωμένο σε κάποιο σημειωματάριό του! Μου ήρθαν πάντως κάποιοι στίχοι όπως ο «Νίκος Πλουμπίδης» αλλά μου ήρθαν και φωτοτυπίες από ποιητικές του συλλογές σταλμένες από τον ίδιο. Γι’ αυτό και τα «Τροπάρια για Φονιάδες» είναι μια μικτή ιστορία μελοποίησης στίχων αλλά και ποιημάτων. Αυτό το πράγμα μου είναι πολύ οικείο γιατί την ποίηση την περιέχω εντός μου και έχω μελοποιήσει πάρα πολλούς ποιητές. Αλλά επέλεξα και στιχουργούς όπως ο Ελευθερίου στη συγκεκριμένη περίπτωση, ή όπως ο Αλκαίος και ο Τριπολίτης αργότερα, οι οποίοι επί της ουσίας είναι ποιητές.

Θυμάμαι ότι προηγήθηκε ένα μικρό δισκάκι που είχε μέσα τη «Ρόζα Λούξεμπουργκ» - αυτό κυκλοφόρησε το ’75 ενώ τα «Τροπάρια για Φονιάδες» το ’77. Όταν την ηχογράφησα στο στούντιο, τον φώναξα κι ήρθε σπίτι μου. Θυμάμαι ότι είχε πάρει τηλέφωνο έναν φίλο του στον Βόλο - νομίζω τον σκηνοθέτη Σπύρο Βραχωρίτη - και του παίξαμε το τραγούδι μέσω τηλεφώνου• ο Μάνος είχε τρελαθεί, έκανε σαν μικρό παιδί.

Τα «Τροπάρια για Φονιάδες» όπως και το «Εμπάργκο» (πέραν των «Πολιτικών Τραγουδιών», της «Μουσικής Πράξης», της αιχμής του δόρατος που είναι ο Καββαδίας, ή του πιο πρόσφατου «Άμλετ της Σελήνης») είναι δυο δουλειές - σήματα για μένα. Και οι δυο δουλειές, παρόλο που περιλαμβάνουν τραγούδια που κρίνονται ως διαχρονικώς αγαπημένα - το «Ερωτικό» στο Εμπάργκο, η «Δίκοπη Ζωή» στα Τροπάρια - είναι ολοκληρωμένες συλλογές που δεν είναι για πολλούς. Και εννοώ εκείνον τον ακροατή που θα εισπράξει την ουσία αυτού που ακούει.

Εγώ προσωπικά, που δεν επανέρχομαι στους παλιούς μου δίσκους, επανέρχομαι πολύ συχνά στα «Τροπάρια για Φονιάδες» χάρη στα κείμενα του Ελευθερίου. Είναι κείμενα αιμάτινα, που απαιτούν κλειδιά για να ξεκλειδώσεις τα σύμβολα και που επιδέχονται πολλών αναγνώσεων γιατί έχουν πολλά διαφορετικά επίπεδα ακόμα και ως προς τα ερωτήματα. «Οι λύκοι αγκαλιά με τα σκυλιά». Ποιοι είναι οι λύκοι και ποιά τα σκυλιά; Είναι προς την ίδια κατεύθυνση; Ή είναι οι μεν και οι δε; Ουδείς δίνει την απάντηση. Η «Δίκοπη ζωή» είναι ένα τραγούδι - διαδρομή της δικιάς μου γενιάς, μια διαδρομή «μ’ όσους κρυφά περπάτησαν» μαζί μας. Αυτό το «κρυφά», που στην ποίηση του Ελευθερίου είναι πολύ σημαντικό και το συναντάμε συχνά, είναι ακριβώς το κλειδί που μπορεί να σου ξεκλειδώσει τη δυνατότητα απόλαυσης της τέχνης του Ελευθερίου στα «Τροπάρια για Φονιάδες».

Είμαι υπερήφανος γιατί τα κατάφερα να σταθώ στο ύψος του Ελευθερίου σ’ αυτόν τον δίσκο. Δεν θα μπορούσα να το κάνω με μια πιο μονο-επίπεδη μουσική. Γιατί; Γιατί υπήρχαν πολλά πράγματα που ήταν πολύ καλά κρυμμένα και έπρεπε με τη βοήθεια του ίδιου του κειμένου να τα αποκαλύψω. Νομίζω ότι αυτό συνέβη στα «Παγώνια της Θάλασσας», στη «Δίκοπη Ζωή», στον «Κώστα Μίχο» που το έχουμε αφιερώσει στον Γιώργο Χειμωνά, και βεβαίως και στη «Ρόζα Λούξεμπουργκ». 

Ειρήσθω εν παρόδω, η «Ρόζα Λούξεμπουργκ» αποτελεί  και το πρώτο έντεχνο τζαζ-ροκ κομμάτι που γράφτηκε ποτέ στην ελληνική γλώσσα".

Ο Χρήστος Κολοβός ευχαριστεί τον Θάνο Μικρούτσικο

Σε ευχαριστώ για όλα.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ...

Κώστας Θωμαΐδης: "Αγαπημένε μου Θάνο..."

Είναι δύσκολο να συντάξω τις σκέψεις, τις μνήμες, τις στιγμές που έζησα δίπλα στο Θάνο σε ενα μικρό σημείωμα.

Ήταν φίλος μου με όλη τη σημασία της λέξης.

Χωρίς να το επιδιώξει εγινε δάσκαλος μου. Κοντά του έμαθα να ξεκολλάω τις νότες από την παρτιτούρα, να αναλύω ποιητικά κείμενα των Καβάφη, Ρίτσου, Καββαδία, Αναγνωστάκη, Μαγιακόφσκι, Μπρέχτ, Λιοντάκη, Παπαγεωργίου, Αλκαίου…

Αγαπημένε μου Θάνο

45 χρόνια πέρασαν από την πρώτη μας γνωριμία, μια ζωή ολόκληρη, γεμάτη.

 

Κοντά σου έμαθα να προσπαθώ να υπερβαίνω τις καταγεγραμμένες δυνατότητες μου, να κατακτώ με σκληρή δουλειά και μελέτη, τα φωτεινά μονοπάτια της μουσικής, της ιδιας της ζωής.

Να παλεύω για το αδύνατο για την ουτοπία.

Αγαπημένε μου μαέστρο σε ευχαριστώ για όλα.

Καλό ταξίδι

Κώστας Θωμαΐδης

Σάββατο 28 Δεκεμβρίου 2019

Ο Μίκης Θεοδωράκης για τον Θάνο Μικρούτσικο

"Μέσα στον δύσκολο αγώνα για την δημιουργία και διάδοση του ελληνικού τραγουδιού ο Θάνος Μικρούτσικος κατέχει μια από τις κορυφαίες θέσεις. Η απώλειά του δεν προκαλεί μονάχα πόνο στους φίλους, τους συνεργάτες και τους θαυμαστές του αλλά κι ένα βαθύ τραύμα στο ελληνικό τραγούδι και γενικότερα στο πολιτιστικό «γίγνεσθαι». Γιατί ο Θάνος Μικρούτσικος εκτός του ότι υπήρξε ένας ολοκληρωμένος συνθέτης με ταλέντο, με έμπνευση και με πλούσιο, πρωτότυπο και σημαντικό έργο, έφυγε σε μια ηλικία μεγάλης ανθοφορίας, ωριμότητας και εκπληκτικής διάθεσης προσφοράς στον νεοελληνικό πολιτισμό που τόσο πολύ έχει ανάγκη σήμερα ο ελληνικός λαός. Τον αποχαιρετώ με οδύνη και πικρία για την μεγάλη αδικία να τον βρίσκει το τέλος σε μια τέτοια στιγμή.

Αθήνα, 28.12.2019

Μίκης Θεοδωράκης.

Ο Ερασιτέχνης Παναθηναϊκός για τον θάνατο του Θάνου Μικρούτσικου

Ο Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος εκφράζει τη βαθιά θλίψη του για τον χαμό του τεράστιου συνθέτη Θάνου Μικρούτσικου.

Έκανε μια σπουδαία μουσική καριέρα και ήταν στην… πρώτη γραμμή του πενταγράμμου για περισσότερα από 40 χρόνια. Μελοποίησε τεράστιους ποιητές και συνεργάστηκε με τους κορυφαίους έλληνες ερμηνευτές. 

Ο Σύλλογος δεν λησμονεί το έργο του και φυσικά την παναθηναϊκή ταυτότητα του καθώς παρακολουθούσε το αγαπημένο του «τριφύλλι» σε όλα τα αθλήματα έχοντας ζωηρό ενδιαφέρον για την πορεία των «πράσινων». 

Η παρουσία του στις κερκίδες ήταν συχνή ενώ ένα σύνθημα γραμμένο στον τοίχο της Λεωφόρου, που του μετέφερε ο Άλκης Αλκαίος, τον ενέπνευσε να συνθέσει τον χιλιοτραγουδισμένο στίχο «…στα τρελά τους όνειρα δοσμένοι…».

ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ

Ο Θάνος Μικρούτσικος για το ΚΚΕ

"Είχα κι εγώ τις επιφυλάξεις μου για το κόμμα επειδή δεν κυνηγούσε το εφικτό. Αλλά όσα κόμματα ακολούθησαν αυτό το εφικτό, είτε ενσωματώθηκαν στο σύστημα είτε περιθωριοποίηθηκαν. Και το χειρότερο, εκατοντάδες χιλιάδες έστρεψαν προς την ακροδεξιά. Το ΚΚΕ είναι το μόνο κόμμα που δεν τρέφει ψευδαισθήσεις. Είναι για μένα η πιο απελευθερωμένη στιγμή στα έξι χιλιάδες χρόνια ταξικής κοινωνίας".

Θάνος Μικρούτσικος

10 Σεπτεμβρίου 2018

Ο Σπύρος Αραβανής ευχαριστεί τον Θάνο Μικρούτσικο

"Για πόσους ανθρώπους, εκτός της οικογένειάς σου, μπορείς να πεις ένα πραγματικό «ευχαριστώ» και τα 9 γράμματα της λέξης να είναι η ζωή σου μοιρασμένη σε μνήμες; Μου ξελάσπωσε το μέλλον, όταν ακόμα ήταν ένα αγωνιζόμενο για την ταυτότητά του παρόν. Αιωνίως ευγνώμων".

Το ύστατο χαίρε του Νότη Μαυρουδή στον Θάνο Μικρούτσικο

ΥΣΤΑΤΟ ΧΑΙΡΕ  ΣΤΟΝ ΘΑΝΟ ΜΙΚΡΟΥΤΣΙΚΟ

Σκληρό να ακούς πως ο εμβληματικός Θάνος, ο Θάνος Μικρούτσικος, έφυγε για το τελευταίο ταξίδι του, αφήνοντας τεράστιο έργο με τραγούδια, όπερες, ορατόρια, και άλλες μορφές συμφωνικής φόρμας. Παρ’ όλο που γνώριζα πως το τέλος του είναι κοντά (το γνώριζε κι ο ίδιος), ξαφνιάστηκα, γιατί πίστευα πως, αυτός ο πεισματάρης φίλος, θα άντεχε περισσότερο τον πόλεμο με την κακιά αρρώστια και θα έβρισκε τρόπους να ξεγελάσει τον χάροντα…

Όμως, ο γενναιόδωρος Θάνος αποχαιρέτισε οικείους και φίλους, τον κόσμο που τον αγάπησε, αυτόν τον κόσμο που αγκαλιάζει ποιητές και υμνωδούς της ζωής κι ο Θάνος υπήρξε αυτό ακριβώς ποιητής και υμνωδός της ζωής στη μεταπολιτευτική μας ιστορία.

Έγραφε ακατάπαυστα, ακούραστος, με τις κεραίες του πάντα σε εγρήγορση, να οσφραίνεται το παρόν, αλλά και το μέλλον, αναδεικνύοντας μέσα από το έργο του το πάντα ανήσυχο πνεύμα του.

Δεν είναι αφιέρωμα αυτό εδώ, παρά μόνο η θλίψη μου, για την τελεσίδικη απουσία ενός παλαιού φίλου κι ενός άξιου ανθρώπου του πολιτισμού. Ίσως και η στιγμή να του πω και δημόσια ένα «ευχαριστώ» για τις ευκαιρίες και την στήριξη (ξέρεις εσύ καλέ μου Θάνο), όπως και για την διαμεσολάβησή του στη συνεργασία μου με τον Άλκη Αλκαίο.

Δεν είναι η στιγμή που μπορούμε να «μιλήσουμε μεταξύ μας», αγαπητέ μου Θάνο. Τώρα είναι η στιγμή τής μνήμης και των συναισθημάτων που μας γεννά το ταξίδι σου.

Ένας ολόκληρος κόσμος θα αποχαιρετήσει τη Δευτέρα έναν χρήσιμο και συνεπή πολίτη, έναν φίλο, έναν ομότεχνο, συνεργάτη, που αφήνει το έργο και το στίγμα του σε όσους θελήσουν να πάρουν την σκυτάλη…

Καλό σου ταξίδι, φίλε.

Νότης Μαυρουδής

Το ΑΚΕΛ για τον θάνατο του Θάνου Μικρούτσικου

Έφυγε μια μεγάλη φυσιογνωμία της ελληνικής μουσικής.

Μεγάλος φίλος της Κύπρου και του ΑΚΕΛ.

Ειλικρινή συλλυπητήρια στην οικογένεια του Θανου Μικρούτσικου.

Ανακοίνωση της ΚΝΕ για τον θάνατο του Θάνου Μικρούτσικου

«Το Κεντρικό Συμβούλιο της ΚΝΕ εκφράζει τη βαθύτατη θλίψη του για τον θάνατο του σπουδαίου Έλληνα συνθέτη, Θάνου Μικρούτσικου.

Το έργο του θα διεγείρει πάντα την καρδιά και το μυαλό όλων των μελών και φίλων της ΚΝΕ, των νέων που, "ό,τι και να λένε τ’ άστρα, αυτοί τη γλώσσα τους, τους βγάζουν". Θα μας εμψυχώνει και θα μας εμπνέει πάντα να "χορεύουμε πάνω στο φτερό του καρχαρία", για να αλλάξουμε αυτόν τον κόσμο.

Ο Θάνος Μικρούτσικος συνέβαλε σημαντικά στη διεύρυνση της πολιτιστικής φυσιογνωμίας της ΚΝΕ, αφήνοντας ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στον μεγάλο πολιτικό – πολιτιστικό θεσμό, το “Φεστιβάλ ΚΝΕ – Οδηγητή”, τον οποίο στήριζε αποφασιστικά.

Από το 1977, που πρώτη φορά συμμετείχε στο Φεστιβάλ ΚΝΕ-Οδηγητή, ως μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του, μέχρι τις πρόσφατες συγκλονιστικές συμμετοχές του στο Φεστιβάλ, που όλοι περιμέναμε με μεγάλη προσμονή, κάθε του συναυλία αποτελούσε πραγματικά μια ζωντανή κατάθεση ψυχής, ενίσχυε το κύρος και την απήχηση του Φεστιβάλ. Μας χάρισε μοναδικές στιγμές με τα “δικά του” και “δικά μας” πολιτικά τραγούδια, με επαναστατικά τραγούδια όλου του κόσμου, που όσοι τις έζησαν, δε θα τις ξεχάσουν ποτέ.

Ως ανήσυχο πνεύμα που ήταν, φρόντιζε πάντα να μας τροφοδοτεί με τις πολύτιμες - πρωτοποριακές του ιδέες, ώστε το Φεστιβάλ να εμπλουτίζεται διαρκώς, να ανανεώνει μορφές και τρόπους επικοινωνίας, να εντάσσει πρωτότυπους τρόπους ανάδειξης του καλλιτεχνικού έργου, ώστε, παρά την ιστορία του, να διατηρεί πάντα την καλλιτεχνική του φρεσκάδα. Άκουγε πάντα τη γνώμη μας και κάθε φορά παρουσίαζε με μεγάλη χαρά κάτι διαφορετικό και ξεχωριστό.

Μέσα από τις μελοποιήσεις των πιο σπουδαίων ποιητών, που μας χάρισε, ανάμεσά τους των Μπ. Μπρεχτ, Βλ. Μαγιακόφσκι, Γ. Ρίτσου κ.ά., πολλές γενιές μελών και φιλών της ΚΝΕ ήρθαμε σε επαφή και γνωρίσαμε τους πιο πρωτοπόρους και επαναστατικούς στίχους. Πήραμε δύναμη και κουράγιο στους αγώνες που δίνουμε στη δουλειά, τις σπουδές, το σχολείο. Τα τραγούδια του μάς συντροφεύουν στις συγκεντρώσεις, στις πορείες, στα Φεστιβάλ, στις διαδηλώσεις. Συνέβαλαν και συμβάλλουν σε μια μαχητική στάση ζωής και διαπαιδαγωγούν γενιές και γενιές, που τα γνώρισαν, τα γνωρίζουν, τα τραγουδούν, μεγάλωσαν και μεγαλώνουν μαζί τους.

Με μεγάλη αγάπη και συγκίνηση θα θυμόμαστε πάντα τα λόγια του, που μας παρότρυνε να συνεχίσουμε την προσπάθεια για την τέχνη που "έχουν ανάγκη οι καιροί μας". Υποσχόμαστε ότι θα το κάνουμε με όπλο τις μουσικές και το έργο που μας αφήνει παρακαταθήκη. Η γενιά μας, που σ’ εμάς έβλεπε την κοινωνία που κι αυτός ονειρευόταν, θα "ξελασπώσει το μέλλον". Γιατί ξέρουμε, όπως κι εκείνος, ότι το "μέλλον δεν θα 'ρθει από μονάχο του, αν δεν πάρουμε μέτρα κι εμείς"! Και "αν και η ανηφόρα είναι μεγάλη", όπως μας έλεγε, "…μόνο μέσα από τέτοια ανηφόρα θα μπορέσουμε να βρούμε το ξέφωτο"!»

Το ΚΚΕ αποχαιρετά τον Θάνο Μικρούτσικο

«Με άφατη θλίψη και βαθιά συγκίνηση αποχαιρετούμε έναν σπουδαίο άνθρωπο, τον ακριβό μας Θάνο Μικρούτσικο. Φαίνεται αβάστακτο, να μάθουμε να ζούμε, χωρίς εκείνον στη σκηνή. Γιατί ο Θάνος Μικρούτσικος δεν υπήρξε μόνο ανεπανάληπτος δημιουργός και συγκλονιστικός ερμηνευτής του έργου του. Πάνω απ’ όλα ήταν ένα ιδιοφυές πνεύμα, σπινθηροβόλο, κοφτερό και ανήσυχο, ένας βαθιά και πλατειά καλλιεργημένος διανοητής. “Οι δημιουργοί δεν γεννιούνται, δημιουργούνται” καθώς ο ίδιος έλεγε.

Εχθρός της συνήθειας, της επανάπαυσης και της παραίτησης, αυτός ο γενναίος μαχητής της ζωής, μας καλούσε και με το παράδειγμά του να διεκδικούμε το ακατόρθωτο, να μη φοβόμαστε τον χορό “στο φτερό του καρχαρία”, αν θέλουμε να νικήσουμε κάθε καταναγκασμό, κοινωνικό ή φυσικό, ακόμη και τον θάνατο.

Στη φροντίδα για να διαμορφωθούν άνθρωποι ικανοί να κατανικήσουν τη βαρβαρότητα, να κατανοήσουν και να αλλάξουν, να εξανθρωπίσουν τη “γη των Βησιγότθων”, είναι αφιερωμένο το έργο του. Πρωτοπόρο σε μορφή και περιεχόμενο, ένα τέλειο συνταίριασμα της μουσικής με την ποίηση, αλλάζει τη φυσιογνωμία του ελληνικού τραγουδιού, ανατρέπει τις φθαρμένες αστικές αξίες, ιδεολογικές και αισθητικές, ξαφνιάζει, ταράζει και ξεβολεύει, μας υποχρεώνει να κινητοποιήσουμε τη σκέψη, για να φτάσουμε στην ολοκληρωμένη συγκίνηση, στην αλήθεια.

Αν και βαθύ, προωθημένο και απαιτητικό, κάποτε παράξενο και πρωτόγνωρο, είναι έργο γνήσια λαϊκό. Όχι μόνο γιατί το περιεχόμενό του ανταποκρίνεται στα λαϊκά συμφέροντα, αλλά και γιατί σέβεται και εξυψώνει τους ανθρώπους του λαού, αντί να τους κρίνει “αφ’ υψηλού” ως ανίκανους τάχα να συλλάβουν το νόημα της μεγάλης τέχνης. Εντυπωσιακή ήταν η απόλυτη ταύτιση καλλιτέχνη και κοινού στις συναυλίες του, ακόμη και με έργα πρωτοποριακά όπως το “Μουσική πράξη στον Μπρεχτ”, αλλά και οι τρεις μεγάλες συναυλίες με τα έργα “Καντάτα για τη Μακρόνησο” και “Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι” που τις αφιέρωσε στα 100 χρόνια του ΚΚΕ, δηλώνοντας στη συνέχεια πως αυτές ήταν οι πιο συγκινητικές στιγμές της ζωής του.

Έτσι δεν πρέπει να απορεί κανείς, που ένα μεγάλο λαϊκό πλήθος αγκαλιάζει χρόνια το έργο του, το έχει στα χείλη του στις απεργίες, στις πορείες, στις συγκεντρώσεις, αλλά και στα γλέντια και τις χαρές ή στις μοναχικές στιγμές της περισυλλογής και των μύχιων αγωνιών του. Αυτό το λαϊκό πλήθος δεν τον άφησε στιγμή μονάχο στη σκληρή, ηρωική μάχη του για τη ζωή, στέλνοντάς του καθημερινά κύματα αγάπης, θαυμασμού και ευγνωμοσύνης, όπως θα έκανε για τον πιο πολύτιμο άνθρωπό του.

Και πώς ο Θάνος Μικρούτσικος να μην εμπνέει δυνατά αισθήματα “στον δικό του κόσμο, στους δικούς του ανθρώπους”, στα μέλη και τους φίλους του ΚΚΕ, όταν κόντρα στο ρεύμα του συμβιβασμού με το μικρό και “εφικτό”, καλούσε μαζί με το ΚΚΕ σε πάλη για αυτό που στους πολλούς φαντάζει “ανέφικτο”, όταν σε καιρούς αντεπανάστασης σάλπιζε στο πλευρό του ΚΚΕ την αναγκαιότητα της επανάστασης, όταν πρώτος αυτός ανάμεσα στους πρώτους έδωσε το σύνθημα για να βαδίσουν και άλλοι καλλιτέχνες- δημιουργοί στον ίδιο δρόμο. Και πώς να μην κερδίζει τον απεριόριστο θαυμασμό μας όταν στα επιστημονικά συνέδρια της ΚΕ του ΚΚΕ για τον Μπρεχτ, τον Χικμέτ και στο τελευταίο, για τη νέα ελληνική λογοτεχνία μιλώντας για τον Καββαδία, θάμπωνε με την πλατειά, επιστημονική, μαρξιστική γνώση και τη διαλεκτική σκέψη του, όταν την πρώτη εμφάνισή του μετά την επιδείνωση της υγείας του τη χάρισε στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ, εκεί όπου δυο χρόνια αργότερα με αφάνταστη δύναμη σε πείσμα της αρρώστιας του, έκλεισε για τελευταία φορά την αυλαία των συναυλιών του, ευτυχισμένος μέσα στη λατρεία του κοινού και των εκλεκτών συνεργατών του, ήσυχος“όπως εκείνοι που έχουν κάνει το καθήκον τους”.

Αγαπημένε μας Θάνο, πολύ πιο βαριά και πικρή είναι η απώλειά σου για την οικογένειά σου, την άξια σύντροφό σου Μαρία Παπαγιάννη, τα παιδιά και τα εγγόνια σου. Χάνουμε μπροστά τους, τα λόγια της παρηγοριάς. Κι όμως, η αλήθεια είναι πως τον νίκησες τον θάνατο, τους “ξεγέλασες τους ουρανούς”. Το έργο σου είναι βέλος πύρινο, που σκίζει τον χρόνο. Θα συνεχίζει τη διαδρομή του κι όταν θα χτίζουμε “τις αυριανές μας φάμπρικες, τα λαϊκά μέγαρα, τα κόκκινα στάδια”, όταν θα δικαιωθεί ο σκοπός που αφιέρωσες το ταλέντο, το μυαλό, την καρδιά σου “στην κοινωνία που ο ψαράς θα γράφει ποιήματα και ο ποιητής θα ψαρεύει”. Το έργο σου εκφράζει την ουσία όχι μόνο μιας περιόδου, αλλά μιας ολόκληρης ιστορικής εποχής. Άχρονο, άτοπο, ανεξάντλητο, αθάνατο, όπως αθάνατος Θάνο είσαι κι εσύ».

Ο Στρατής Μπουρνάζος αποχαιρετά τον Θάνο Μικρούτσικο

Χιλιάδες μικρές πυρκαγιές που πυρπολούσαν τη νιότη μας...

Αυτός ο στίχος του Αναγνωστάκη μου ήρθε αμέσως στο μυαλό, ακούγοντας ότι πέθανε ο Θάνος Μικρούτσικος. Για την ακρίβεια, με διαπέρασε σαν ηλεκτρικό ρεύμα, όπως και η είδηση του θανάτου. Γιατί αυτό ήταν τα τραγούδια του: χιλιάδες μικρές πυρκαγιές που πυρπόλησαν τη νιότη μας. Τραγούδια βαθιά μαχητικά και ευαίσθητα μαζί , πολιτικά και λυρικά, μέχρι το μεδούλι τους αριστερά, στην καρδιά της μεταπολίτευσης. Στην καρδιά μας.

Δεν μιλάω, θα το καταλάβατε, για τη συμβολή του Μικρούτσικου στην ελληνική μουσική (αν και διόλου ειδικός, τη θεωρώ σπουδαία και καινοτόμα), αλλά για στις ζωές μας. Γιατί ο Μικρούτσικος έβαλε την ανεξίτηλη σφραγίδα του, όχι μόνο στη μουσική, αλλά στις ζωές μας.

Αποχαιρετισμός, λοιπόν, με ένα, μόνο ένα μόνο από τα πάμπολλα σπουδαία ποιήματα που μελοποίησε:

ΧΙΟΝΙΖΕΙ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΝΥΧΤΑ

Xιονίζει μέσα στη νύχτα / κι εσύ στέκεις μπροστά / στην πύλη της Μαδρίτης...

σε μουσική Θάνου Μικρούτσικου, τραγουδάει η Μαρία Δημητριάδη, στίχοι Ναζίμ Χικμέτ (σε μτφρ. Γιάννη Ρίτσου)

Με στίχους του Σωτήρη Κακίση τα ημερολόγια της Ερατώς για το 2020

ΤΑ ΗΜΕΡΟΛόΓΙΑ ΤΟΥ 2020 ΤΗΣ ΕΡΑΤώΣ

ΜΕ ΣΤίΧΟΥΣ ΑΠό ΤΑ ΤΡΑΓΟύΔΙΑ ΤΟΥ ΣΩΤήΡΗ ΚΑΚίΣΗ 

... ΚΑΙ ΕΞώΦΥΛΛΑ ΤΟΥ ΧΡήΣΤΟΥ ΚΕΧΑΓιόΓΛΟΥ ...

Ο Θανάσης Μωραΐτης για τα "Τραγούδια της Σαμοθράκης"

Για το CD «Καταμεσιός στη θάλασσα – Τραγούδια της Σαμοθράκης»

22 ανέκδοτα τραγούδια από τις καταγραφές του Νικολάου Φαρδύ στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα (19 τραγούδια) και του Μάρκου Δραγούμη το 1961 (3 τραγούδια).

Τραγουδούν: Χρόνης Αηδονίδης, Δόμνα Σαμίου, Θανάσης Μωραΐτης, Κατερίνα Παπαδοπούλου και ο Μάρκος Δραγούμης 

Επιμέλεια ορχήστρας: Σωκράτης Σινόπουλος

Έπαιξαν οι μουσικοί: Γιώργος Μαρινάκης (βιολί), Κώστας Μερετάκης (κρουστά), Σωκράτης Σινόπουλος (λάφτα, πολίτικη λύρα), Πάνος Δημητρακόπουλος (κανονάκι), Κυριάκος Ταπάκης (λαούτο)

Παραγωγή: Δήμος Σαμοθράκης 

Πίνακας εξωφύλλου: Γλάρος πάνω στη θάλασσα, του Χρίστου Καρά

Επιμέλεια ενθέτου, παραγωγής, έκδοσης: Θανάσης Μωραΐτης 

Έκδοση: Φίλοι Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου Μέλπως Μερλιέ, Οκτώβριος 2002

Ιστορικό της έκδοσης

Το 1991, ο Μάρκος Δραγούμης, λίγο μετά την γνωριμία και την έναρξη της συνεργασίας μας στο Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, μού χαρίζει το ανάτυπο Μουσική αποστολή στη Σαμοθράκη το 1961 μαζί με μια κασέτα η οποία περιλάμβανε σχεδόν όλες τις ηχογραφήσεις που είχε κάνει στη Σαμοθράκη μαζί με τον φίλο του Νίκο Σωρούλα. Στην γραπτή αφιέρωση, ανάμεσα σ’ άλλα μού γράφει τη φράση «…με την ευχή, κάποτε να τα τραγουδήσεις». Είδα τις νότες, άκουσα και ξανάκουσα την κασέτα, δεν μου είπαν τίποτα τα τραγούδια. Αμέσως μετά εκδόθηκε και το βιβλίο του 85 Δημοτικές Μελωδίες από τα κατάλοιπα του Νικολάου Φαρδύ. Μού ζήτησε να το δω, να επιλέξω κάποια τραγούδια και να τα τραγουδήσω. Ούτε κι’ αυτά μού είπαν τίποτα. Επειδή όμως, από τότε που πρωτοδιάβασα το Μέγα Θεωρητικόν της Βυζαντινής Μουσικής του Χρυσάνθου (α΄ έκδοση: Τεργέστη, 1932), το σώμα μου ποτίστηκε με τη φράση του «…[πολλάκις τα μέλη, τα οποία τω πρωΐ αηδιάζουσιν τον ακροατήν τω εσπέρας ηδύνουσι τον αυτόν]» (σ. ιστ΄), έδωσα όλο το προαναφερόμενο υλικό στον φίλο και συνεργάτη Χρίστο Τσιαμούλη, μήπως και καταπιανόταν εκείνος μ’ αυτό. Ούτε και σ’ αυτόν μίλησαν τα τραγούδια. Ακολούθησε η ηχηρή σιωπή. 

Το 2000, η Δόμνα Ευνουχίδου μου ζήτησε να κάνω μία συναυλία στη Σαμοθράκη με περιεχόμενο τις καταγραφές του Νικολάου Φαρδύ, όπως τις μετέγραψε ο Μάρκος Δραγούμης στο προαναφερόμενο βιβλίο του. Από σεβασμό στο πρόσωπό της και στο μεγαλείο της τέχνης της, δέχτηκα (σκεπτόμενος «θα δω τί θα κάνω»), αλλά δεν προλάβαινα να ετοιμαστώ γιατί είχα άλλα να κάνω το συγκεκριμένο διάστημα. 

Τον επόμενο χρόνο, ο αρχαιολόγος Δημήτρης Μάτσας μου ζήτησε να αναλάβω την παραγωγή και την έκδοση ενός CD, στο οποίο θα τραγουδούσα τα προαναφερόμενα τραγούδια. Με διακριτική συνεχόμενη πίεση του Δημήτρη Μάτσα και του Δημάρχου της Σαμοθράκης Γιώργου Χανού, νά το αποτέλεσμα.

Βλέπω την αφιέρωση του Μάρκου, θυμάμαι την πρώτη εντύπωση που μού ’καναν τα τραγούδια και ντρέπομαι. Ακούω τις υπέροχες και μοναδικά ευγενικές φωνές, τις βουτηγμένες στο ήθος ερμηνείες του Χρόνη Αηδονίδη, της Δόμνας Σαμίου, αλλά και της νεότερης Κατερίνας Παπαδοπούλου, καθώς και τα ελεγειακά παιξίματα των μουσικών με την καθοδήγηση του Σωκράτη Σινόπουλου, ενός από τους σπουδαιότερους μουσικούς της γενιάς του, και καμαρώνω. Χρειάζεται κανείς περισσότερα για να νιώθει μονίμως μαθητής;

Θανάσης Μωραΐτης

Πλάκα, Σεπτέμβριος 2002

Οι παιδικοί μου φίλοι

Οι παιδικοί μου φίλοι

Μια βαθιά κίτρινη επικράτεια απλωνόταν παντού τριγύρω. Κίτρινο των ξεραμένων χόρτων που κάλυπτε τις ακαλλιέργητες εκτάσεις. Κίτρινο του ήλιου που τύφλωνε για μερικά λεπτά όποιον σήκωνε με αυθάδεια το βλέμα στον ουρανό. Κίτρινο της θερινής ραστώνης, που τότε ακόμα δεν ήξερα να την αποκαλέσω έτσι, μα ήξερα να τη ζω. Κι αυτό ήταν κάτι παραπάνω από αρκετό.

Ηταν καλοκαίρι. Κατακαλόκαιρο. Περίοδος παιδικών διακοπών. Χωρίς σχολεία, προπαίδειες, γραμματικούς κανόνες, εγγλέζικα και τις πρώιμες οικογενειακές υποχρεώσεις. Ο Αύγουστος -η καρδιά της καλοκαιρινής άδειας των τότε μεσήλικων γονιών μου- έχει καταγραφεί για πάντα μέσα μου σαν μία ατέρμονη, ράθυμη και κατακίτρινη περιπλάνηση.

Στο μέσον αυτού του υπερφωτισμένου τοπίου υπήρχε ένα δέντρο με ζωηρό πράσινο φύλλωμα. Ισως μια συκιά. Φάνταζε σαν αντεστραμμένη φάτνη. Τριγύρω της ζέστη αποπνικτική και φως. Μα κάτω από το πράσινο των φυλλωμάτων μια δροσερή σκιά. Σ’αυτή την καλοκαιρινή φάτνη περνούσαν τα πρωινά με τον πατέρα. Κάθε πρωί, κάθε μέρα μέσα σ’αυτό το αυτοσχέδιο καταφύγιο. Κυριακές, Δευτέρες, Σάββατα. Ολες οι μέρες πανομοιότυπα ντυμένες με ένα κοντό παντελονάκι και μια λευκή φανέλα, έτσι όπως ήθελε η μόδα της εποχής και απαιτούσε το κλίμα του Κορινθιακού κόλπου.

Εκτός από το παιχνίδισμα του αυγουστιάτικου φωτός υπήρχε -σε αυτήν καρτ ποστάλ καλοκαιριού που ξεθάβω λίγο-λίγο από το χρονοντούλαπο της ατομικής μου μικροϊστορίας- κι ένας ήχος που μάλλον έμοιαζε με βόμβο. Ήχος σε αλλεπάλληλες στρώσεις. Στο βάθος ακουγόταν κατά διαστήματα ο αχός του ντιζελοκίνητου τρένου που έφτανε, το κροτάλισμα των συρμών πάνω στις πυρακτωμένες ράγες και το σφύριγμα που σήμαινε το επικείμενο πέρασμα από τις αφύλαχτες διαβάσεις. Πιο κοντά, ξυστά απ΄τα κεφάλια μας, φλυαρούσαν τα τζιτζίκια σε σκοπούς μονότονους που διακόπτονταν για λίγο μονο. Ισα να πάρουν θαρρείς μια ανάσα ώσπου να ξαναπιάσουν το ρυθμό απ΄την αρχή. Εκείνο το τζιτζίκισμα έχει αναμειχτεί ανεπίστρεπτα με τον αυγουστιάτικο ήλιο. Ο ήχος των εντόμων, το εκτυφλωτικό φως και μια ελαφριά οσμή ιδρώτα στον αέρα είναι το συμπαγές χαρμάνι που έχει δέσει γερά μέσα στη μνήμη τριάντα τόσα χρόνια τώρα.

Υπάρχει όμως και κάτι ακόμα που έχει μείνει απ΄έξω. Είναι το κυρίαρχο ηχητικό μοτίβο που έδινε τόνο σε εκείνη την ομιχλώδη και σχεδόν άχρονη εμπειρία. Είναι οι κασέτες που έπαιζαν στο φορητό ραδιοκασετόφωνο. Ένα μαύρο Ζήμενς που σφήνωνε κάθε πρωί ο πατέρας ανάμεσα στα ίδια ακριβώς κλαδιά του δέντρου. Οι κασέτες έγραφαν πάνω ΒΡΩΜΙΚΟ ΨΩΜΙ και ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΟΥ ΤΡΕΛΟΥ. Έπαιζαν πάντοτε οι ίδιες. Ξανά και ξανά. Τελείωνε η μία πλευρα, σηκωνόμουν, τη γύριζα από την ανάποδη και ξανακαθόμουν κάτω από τη σκιά του δέντρου. Και φτου κι απ΄την αρχή. Ο πατέρας ανεχόταν τη μονομανία μου αφού εκείνος την είχε θρέψει από καιρό. Οι κασέτες που βρίσκονταν στην πλαστική -με μια καφέ εξωτερική επένδυση από δερματίνη- θήκη είχαν δεν είχαν πέντε-έξι ονόματα που εναλλάσονταν: ΝΤΑΛΑΡΑΣ, ANTAMO, ΠΙΝΚ ΦΛΟΪΝΤ, ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ, ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ. Με αυτά έπρεπε να φτιάξω «πρόγραμμα» για όσο κρατούσε το καλοκαίρι στο Βραχάτι. Κι όσο θυμάμαι, νομίζω πως με τράβαγε από τότε η αναποδιά. Αυτό που μου πήγαινε κόντρα. Που μ’έβγαζε απ΄τη βολή μου. Από τους στίχους που άκουγα από εκείνες τις δυο κασέτες ελάχιστα καταλάβαινα στ’αλήθεια. Πιο πολύ σκόρπιες φράσεις που μεταφράζονταν μέσα μου κατά πως με βόλευε, παρά ολοκληρωμένα νοήματα κατά την έμπνευση του βραχνού τροβαδούρου. Μια νταρντάνα Ζωζώ, μια φυλακή και κάποιον με κουβέρτες στη μασχάλη, πριζουνίκ πρατήρια και χρηματιστήρια και κάποιον Χο Τσι Μινχ που ανασαίνει με καλάμι, με καλάμι. Αυτά πάνω-κάτω έπιανε το εφτάχρονο αυτί μου. Μ’αυτή την ασχημάτιστη, υγρή άμμο στα χέρια έφτιαχνα ιστορίες με ήρωες αλλοπρόσαλλους, μπλεγμένους σε περιπέτειες δίχως προδιαγεγραμμένο τέλος. Εχτιζα πύργους πάνω στην άμμο. Πανύψηλα όσο κι εφήμερα κάστρα που κάθε μεσημέρι γκρεμίζονταν την ώρα που έπρεπε να πάμε για φαγητό και το άλλο πρωί ορθώνονταν ξανά με επιμονή. Τα εύπλαστα υλικά μου ήταν ίδια κι απαράλλαχτα, όμως τ’ακανόνιστα σχήματα ήταν κάθε μέρα νέα.

Είναι ένα μικρό προσωπικό δράμα αυτό που ξεδιπλώνω εδώ μπροστά σας. Όλο το προηγούμενο εισαγωγή ήταν. Κάπως μεγάλη βέβαια.

Συγγνώμη Τζιμάκο για το clopy-paste, αλλά δεν βρήκα πιο ταριαστά λόγια για να κλείσω αυτό το αυτοαναφορικό σχόλιο. Δεν βρίσκω καν πιο ταιριαστά λόγια για πικάρω τον παλιό παιδικό μου φίλο, Νιόνιο, από τους ίδιους του τους στίχους. Όχι εκείνους που έλεγαν για τις πίσω σελίδες που ξεφύγαν απ’τα χέρια του. Ούτε εκείνους που έλεγαν πως έρχεται, διάολε, η στιγμή για ν’αποφασίσεις με ποιους και ποιους θ’αφήσεις. Η μεσήλικη μελαγχολία μου κουμπώνει περισσότερο μ’εκείνο το αλλάζουν όλα εδώ κάτω με ορμή. Το μεσημέρι παραμένει όπως πάντα ζεστό. Ομως κάτι, αλήθεια, συμβαίνει εδώ κι εμείς δεν είμαστε πια οι πιτσιρικάδες που ήμασταν. Ξεμείναμε από υλικό για εφήμερα κάστρα και καλοκαιρινές ιστορίες που τώρα υπάρχουν μόνο σα θαμπή ανάμνηση. Θα πλανηθούμε μοναχοί. Χωρίς τους παιδικούς μας φίλους που τώρα έχουν πιάσει στασίδι στα παράθυρα του Σκάι για να λιβανίζουν τον Μητσοτάκη και κάθε χλιμίτζουρα της εξουσίας. Μα δεν είναι ο Σαββόπουλος που μου φταίει τόσο. Είναι ο χρόνος που μετράει και σε λίγο δεν θα είναι εδώ. Θα τον φάμε ή θα μας φάει. Αυτά είχα να σου πω.

Κωνσταντίνος Μαργιόλης

Ο Ilan Pappé και η Rafeef Ziadah στην Αθήνα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ - Αθήνα 18/12/2019 

Το BDS Greece, η ελληνική πρωτοβουλία του διεθνούς κινήματος για το μποϊκοτάζ του κράτους του Ισραήλ, προσκαλεί στην Ελλάδα τον διακεκριμένο Ισραηλινό ιστορικό Ilan Pappé και την διεθνούς φήμης Παλαιστίνια ποιήτρια, ακαδημαϊκό και ακτιβίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Rafeef Ziadah, την Τετάρτη 8 Ιανουαρίου στις 19:30, στο κτίριο της Νομικής Αθηνών, αμφιθέατρο Παπαρρηγοπούλου (είσοδος από Σόλωνος 57).

Στις ομιλίες τους με τίτλο «Παλαιστίνη: Εποικιστική αποικιοκρατία, σιωνισμός και κίνημα BDS» θα αναφερθούν στις τελευταίες εξελίξεις στα παλαιστινιακά εδάφη, το «κυνήγι μαγισσών» εναντίον όσων στέκονται αλληλέγγυοι στον Παλαιστινιακό λαό αλλά και την τεράστια απήχηση που γνωρίζει το κίνημα BDS σε όλο τον κόσμο.

Στη συζήτηση θα εξεταστεί ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στον αντι-σιωνισμό και τον αντι-σημιτισμό και γιατί η ταύτιση των δυο, που επιχειρείται από αρκετές κυβερνήσεις, αποτελεί απειλή για τις εβραϊκές και παλαιστινιακές κοινότητες σε όλο τον κόσμο. 

Ο Ilan Pappé είναι καθηγητής ιστορίας και διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παλαιστινιακών Σπουδών, στο πανεπιστήμιο του Έξετερ. Εμβληματική μορφή του ρεύματος των «Νέων Ιστορικών» άσκησε δριμεία κριτική στην επίσημη αφήγηση και εδραιωμένες αντιλήψεις για την αποικιοκρατία στον αραβικό κόσμο και το ρόλο του Ισραήλ σε αυτή. Το ελληνικό και το διεθνές κοινό τον έχουν γνωρίσει από βιβλία του όπως: "Ιστορία της σύγχρονης Παλαιστίνης", "The Making of the Arab-Israeli Conflict, 1947-1951" ("H δημιουργία της αραβο-ισραηλινής διένεξης, 1947-1951"), και "The Ethnic Cleansing of Palestine" ("Η εθνοκάθαρση στην Παλαιστίνη").

Η Rafeef Ziadah είναι ποιήτρια, ακαδημαϊκός και ακτιβίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Γεννημένη στο Λίβανο, από οικογένεια Παλαιστίνιων προσφύγων έχει ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο μετατρέποντας τις εμπειρίες της από το ρατσισμό και τις διώξεις του λαού της σε γνωστά ποιήματα όπως το Hadeel, και καλλιτεχνικά δρώμενα. Έχει συνεργαστεί με ορισμένους από τους σημαντικότερους Παλαιστίνιους καλλιτέχνες της εποχής της ενώ έργα της έχουν παρουσιαστεί σε μεγάλα φεστιβάλ σε όλη την Ευρώπη.

Το Μποϊκοτάζ, Απόσυρση Επενδύσεων, Κυρώσεις (BDS) είναι ένα παγκόσμιο κίνημα που ξεκίνησε ύστερα από το αίτημα της παλαιστινιακής κοινωνίας για ελευθερία, δικαιοσύνη και ισότητα. Το BDS υποστηρίζει την απλή αρχή ότι οι Παλαιστίνιοι έχουν τα ίδια δικαιώματα με την υπόλοιπη ανθρωπότητα. Εμπνευσμένη από το νοτιοαφρικανικό κίνημα κατά του απαρτχάιντ, η έκκληση του BDS προτρέπει για δράση έτσι ώστε να πιεστεί το Ισραήλ να συμμορφωθεί με το διεθνές δίκαιο. Είναι ένα κίνημα αντίπαλο προς κάθε μορφή ρατσισμού (συμπεριλαμβανομένου του αντισημιτισμού) το οποίο στρέφεται ενάντια σε επίσημους θεσμούς και κρατικές ή επιχειρηματικές επιλογές και επ’ ουδενί ενάντια σε πρόσωπα ή ταυτότητες. Στηρίζεται στη διαπίστωση ότι το παλαιστινιακό ζήτημα παραμένει ένα από τα πιο επείγοντα προβλήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον πλανήτη

Ένοχη απόλαυση

Κάθε νέο τραγούδι της ελληνόφωνης Μόνικα είναι και μια βουτιά στην τέχνη της αποσύνδεσης στίχου, μουσικής και ερμηνείας, μορφής και περιεχομένου, λέξεων και ήχων. Και είναι και μια προσωπική δοκιμασία για μένα, στην οποία έμαθα να ανταποκρίνομαι με ωριμότητα. Στην αρχή, τα εγκεφαλικά μου κύτταρα αντιδρούσαν, εναντιώνονταν - αν άκουγα ας πούμε το "Αίμα μου" πριν από 1-2 χρόνια, θα καθόμουνα να σκεφτώ τι ακούω, θα ασχολιόμουν με τις ομοιότητες και τις αντιφάσεις, θα αναρωτιόμουνα "μα καλά, όσοι γεννιούνται σε κλέφτικα λημέρια μιλάνε με πεφταστέρια;", θα σκεφτόμουνα ότι είναι ασύντακτο να λες "γεννήθηκα σε τόπο ευλογημένο / μα δύσκολο καιρό συννεφιασμένο", θα έφερνα στον νου τα "Φεγγαρολούλουδα" του Σάκη Αρώνη ή μια σειρά επιτυχιών του Βασίλη Τερλέγκα, θα άνοιγα τα λεξικά για να βρω τα κοσμιότερα επίθετα ακριβούς περιγραφής τούτης της ερμηνείας, κλπ. κλπ.

Τώρα πλέον, όμως, έμαθα να θέτω το ωτορινολαρυγγολογικό μου σύστημα εκτός μάχης και ούτε γάτα ούτε ζημιά. Απολαμβάνω δηλαδή τη στιγμή μετά την απόγνωση, όπου έχεις χάσει κάθε ελπίδα μετασχηματισμού του σύμπαντος και απλώς αποδέχεσαι και αγαπάς. Πώς το λένε, I did it, τα κατάφερα αγαπημένη μου αναγνώστρια - έφτασα στη στιγμή της απόλυτης αποδοχής ή της παραίτησης. Και αποφάσισα να το δω αλλιώς: δεν είναι ενόχληση πια, είναι η ένοχή μου απόλαυση. Είναι η απόλαυση του να ακούω Τόνι Σφήνο ντουέτο με τον Μουτσινά στο Καλό Μεσημεράκι, ή την Άννα Γούλα στο "Σ' έχω κάνει θεό" της Στανίση.

ηρ.οικ.

ΥΓ: Δεν διακατέχομαι από το ίδιο χριστουγεννιάτικο πνεύμα αποδοχής για τους συντάκτες της Lifo που ανέλαβαν με ζέση την προώθηση του δίσκου. "Σε κάνει να αναρωτιέσαι πώς θα ακουγόταν π.χ. το 'Αίμα μου' αν το τραγουδούσε η αείμνηστη Βίκυ Μοσχολιού" γράφει η αγαπητή συνάδελφος στις 3 Δεκεμβρίου. Μα είναι δυνατόν; Υπάρχει άνθρωπος που ακούει αυτό το τραγούδι και σκέφτεται τη Μοσχολιού; Σαν να βλέπεις τον Θύμιο Μπακατσιά να σουτάρει τρίποντο και να σκέφτεσαι πώς θα ήταν αν θα το σούταρε ο Σπανούλης... Όσο για την έτερη προσέγγιση της Lifo στον νέο δίσκο της Μόνικα, εδώ η επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά: "Όλος ο δίσκος θυμίζει ωραία, νοσταλγικά πράγματα δοσμένα διαφορετικά (αλλά όχι κοροϊδευτικά). Σαν να έχουν μπει στο μπλέντερ χορικά άσματα αρχαίας τραγωδίας, Χατζιδάκις, Θεοδωράκης, Σαββόπουλος, Ξαρχάκος, Κλακ Φιλμς, λαϊκά πάλκα – πάντα με γενναίες δόσεις Monika" περιγράφει ο γνωστός αρθρογράφος στις 2 Δεκεμβρίου. Προσοχή! Μην το δοκιμάσετε στην κουζίνα σας! Έτσι και βάλετε στο μπλέντερ όλα αυτά τα συστατικά, το καημένο το μηχάνημα θα βραχυκυκλώσει, θα αρχίσουν τα ελατήρια να πετάγονται από παντού, και όχι δίσκο δεν θα βγάλει το μπλεντεράκι, αλλά ούτε σαλάτα ρώσικη, ούτε ένα κοκτέιλ να το πιείτε και να ξεχάσετε αυτά που ακούτε και που διαβάζετε...