Για το βιβλίο "Μουσική καταγραφή στην Κρήτη 1953-5"

Για το δίτομο βιβλίο Μουσική καταγραφή στην Κρήτη 1953-5 / Υλικό από την εθνομουσικολογική έρευνα του Samuel Baud-Bovy

Επιμέλεια: Μάρκος Δραγούμης, Λάμπρος Λιάβας, Θανάσης Μωραΐτης

Έκδοση: Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο Μέλπως Μερλιέ, Fonds Samuel Baud-Bovy, 2006.

[Το ίδιο κείμενο, εμπλουτισμένο, ειπώθηκε στο Συνέδριο που έγινε στη Γενεύη για την έκδοση τον Νοέμβριο 2006]

Αντιγράφοντας στον υπολογιστή τις καταγραφές του Samuel Baud-Bovy

Στον έλεγχο καταγραφών-ηχογραφήσεων που έγινε από τον Μάρκο Δραγούμη και τον υπογράφοντα, διαπιστώθηκε ότι ο Samuel Baud-Bovy (B.B.) είχε υποτιμήσει τη δουλειά του –καθότι η κατάθεση των χειρόγραφων καταγραφών του στο Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο Μέλπως Μερλιέ το 1980 συνοδευόταν από την φράση «να μην δημοσιευτούν, γιατί δεν τα έχω ολοκληρώσει»– διότι οι καταγραφές του σε πολύ μεγάλο ποσοστό ήταν κάτι παραπάνω από σωστές.

Έγινε κάποια επιλογή σε σχέση και με τις καλλίτερες –ηχητικά– ηχογραφήσεις και με βάση την κατηγορία των τραγουδιών: νανουρίσματα, μοιρολόγια, ρίμες Ερωτόκριτου, οργανικοί σκοποί.

Ακολούθησε η μελέτη των καταγραφών με σκοπό να κατανοηθεί πλήρως η φιλοσοφία και η προσωπική του άποψη για την καταγραφή των δημοτικών τραγουδιών.

Πρώτο και κύριο μέλημα ήταν να μεταφερθεί στον υπολογιστή όλη η εργασία του B.B. όπως ήταν στα χειρόγραφα μηδέ εξαιρουμένης και της ορθογραφίας των κειμένων (ερευνήθηκε και καταγράφηκε η ερμηνεία πολλών άγνωστων λέξεων που δεν είχε ολοκληρώσει ο Β.Β.). Έτσι δημιουργήθηκαν στον υπολογιστή, τα αντίστοιχα ιδιαίτερα σύμβολα με τα οποία κατέγραψε ο Β.Β. την διαστηματική δομή των δημοτικών τραγουδιών ιδιαίτερα –στην προκείμενη έρευνα– της κρητικής λύρας (οργάνου χωρίς τάστα) και της ασκομαντούρας.

Οι διορθώσεις που χρειάστηκε να γίνουν, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα γινόντουσαν και από τον Β.Β. (σημαντική βοήθεια με τις παρατηρήσεις της προσέφερε η Francoise Sallin).

Τα προβλήματα που είχε να επιλύσει ο Β.Β. δεν ήταν τόσο οι ρυθμοί (διότι στην Κρητική μουσική παράδοση δεν έχουμε πολυρρυθμία και ανισομερή ρυθμικά σχήματα δηλ. κουτσούς ρυθμούς ή ακσάκ: 11/8, 9/8, 13/8 κτλ.), όσο οι συνεχόμενοι αντιχρονισμοί και οι συγκοπές (ιδιαίτερο ουσιαστικό συστατικό στοιχείο της Κρητικής μουσικής παράδοσης που ιδιοφυώς συνέλαβε και κατέγραψε ο Β.Β.) που αποδίδονται με 3ηχα, 5ηχα, 7ηχα καθώς και η ιλιγγιώδης κίνηση, το γρήγορο τέμπο της λύρας και της ασκομαντούρας. Οι γνώσεις του για τα δύο αυτά όργανα τον βοήθησαν να καταγράψει και τα πιο ανεπαίσθητα ποικίλματα καθώς και την κάπως πολυφωνική εκφορά της ασκομαντούρας.

Σημαίνοντα στοιχεία των καταγραφών:

* Κατέγραψε σε νότες ολόκληρα τα τραγούδια και όχι μόνον την 1η στροφή,

* Κατέγραψε ακόμα και τα πιο ανεπαίσθητα τσακίσματα των οργάνων και της φωνής,

* Κάθετη καταγραφή όλων των στροφών ώστε να φαίνεται η ομοιότητα της μελωδικής κίνησης όλων των στροφών και οι μικροπαραλλαγές τους ακόμα και στους μη μουσικούς,

* Κατέγραψε αρκετές παραλλαγές πολλών από τους 50 σκοπούς,

* Πάλεψε με την διαστηματική δομή (τέταρτα του τόνου κτλ.) καθώς και με τα προβλήματα της πτώσης της μπαταρίας των μαγνητοφώνων.

* Είναι η πιο ολοκληρωμένη έως τώρα καταγραφή και η έκδοσή της θα βοηθήσει τις μελλοντικές γενιές μουσικών και μουσικολόγων ώστε να έχουν πλήρη και σαφή εικόνα της μουσικής παράδοσης της Κρήτης.

Θανάσης Μωραΐτης

Πλάκα, 3 Νοεμβρίου 2006