Βασίλης Παπαστεργίου: Ο γείτονάς μου Θάνος Μικρούτσικος

Ο γείτονάς μου Θάνος Μικρούτσικος

(Με αφορμή τον ένα χρόνο από τον θάνατό του)

του Βασίλη Παπαστεργίου

Όταν ήμουν φοιτητής έμενα σε ένα διαμέρισμα στο Κολωνάκι, κοντά στον περιφερειακό του Λυκαβηττού. Μια μέρα βγαίνοντας στο μπαλκόνι μου, είδα στο μπαλκόνι του απέναντι διαμερίσματος, που ήταν ξενοίκιαστο κάποιον καιρό, μια γνώριμη φιγούρα. Ο Θάνος Μικρούτσικος με ένα μακό μαύρο μπλουζάκι, μου χαμογελούσε. Ο δρόμος που μας χώριζε ήταν σχετικά στενός. Ήταν άνοιξη του 1992.

Εγώ είχα μείνει πολύ πίσω στη σχολή και προσπαθούσα αγωνιωδώς να καλύψω το χαμένο έδαφος. Είχα κόψει τα πολλά έξω και διάβαζα με τις ώρες στο σπίτι ή στο αναγνωστήριο της Ιπποκράτους, όπου βέβαια οι περισπάσεις ήταν πολύ περισσότερες.

Από την ημέρα που ο Μικρούτσικος εγκαταστάθηκε απέναντι, το διαμέρισμά μου γέμισε ζωντανή μουσική. Ο καιρός ήταν καλός, σχεδόν πάντα είναι καλός ο καιρός στην Αθήνα, και τα παράθυρα ανοιχτά. Ο Μικρούτσικος έπαιζε πιάνο με τις ώρες και δοκίμαζε τραγούδια. Ήταν νέα τραγούδια και τα έπαιζε ξανά και ξανά. Σύντομα έμαθα απέξω το Ανεμολόγιο, τον Βελζεβούλ, το Χαίρε Φτώχεια, το Προσπέκτους. Το τελευταίο το έπαιζε και το τραγουδούσε με τρομερό πάθος. Έμαθα τα τραγούδια αυτά με την φωνή του Μικρούτσικου, παρακολούθησα τις αλλαγές που έκανε στη μελωδία και στους στίχους. (Ας πούμε, ο Βελζεβούλ είχε αρκετά διαφορετικούς στίχους αρχικά).

Όταν τελικά ο δίσκος κυκλοφόρησε, νομίζω το φθινόπωρο, με τον τίτλο "Συγγνώμη για την Άμυνα" παραξενεύτηκα λίγο όταν άκουσα τα τραγούδια αυτά από τον Νταλάρα, που νομίζω ότι δεν πρέπει να ήρθε και να τραγούδησε ποτέ στο διαμέρισμα της οδού Κλεομένους. (Εδώ να σημειώσω ότι στην απέναντι διαγώνια πολυκατοικία της οδού Κλεομένους έμενε - νομίζω μέχρι τον θάνατό του - ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, που ήταν ένα πολύ ζωντανό και γνώριμο στοιχείο της γειτονιάς, καθώς έμενε εκεί πολλά χρόνια, ενώ κάπου 200 μέτρα από εκεί ήταν το σπίτι της Μελίνας και του Ντασέν).

Ακόμα και σήμερα έχω μια ιδιαίτερη αγάπη για αυτόν τον δίσκο, καθώς νιώθω ότι έχω κρυφά παρακολουθήσει την διαδικασία διαμόρφωσης αυτών των τραγουδιών πριν κυκλοφορήσουν. Πιστεύω όμως ότι και για τον Μικρούτσικο ήταν ένας σημαντικός δίσκος, καθώς έδειχνε να ξεπερνά για τα καλά μια περίοδο καλλιτεχνικής μετριότητας.

Έγραψα πριν "ξανά και ξανά" και το εννοώ. Εγώ ήμουν καρφωμένος στο σπίτι μου μελετώντας για τις εξεταστική του Ιουνίου και του Σεπτεμβρίου και στο απέναντι μπαλκόνι, ο Μικρούτσικος δούλευε εξαντλητικά, με τις ώρες, τα τραγούδια του.

Ο επόμενος χειμώνας πέρασε με τον Μικρούτσικο να κάνει το ίδιο πράγμα. Να μελετά και να παίζει στο πιάνο επίμονα επί πολλές ώρες.

Στο πολιτικό επίπεδο, ζούσαμε την κρίση της κυβερνητικής Νέας Δημοκρατίας,. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη κλυδωνιζόταν και τελικά έπεφτε από τον Σαμαρά και τον θρυλικό Συμπιλίδη. Εκλογές.

Μια μέρα διάβασα ότι ο Μικρούτσικος θα έμπαινε σε μη εκλόγιμη θέση στο ψηφοδέλτιο του ΠΑΣΟΚ. Μετά την εκλογική νίκη - ρεβάνς του Παπανδρέου, όταν αρρώστησε η Μελίνα, ο Μικρούτσικος έγινε Υπουργός Πολιτισμού. Ο πρώτος Υπουργός Πολιτισμού του ΠΑΣΟΚ μετά την Μελίνα, που κατείχε αυτό το πόστο συνεχώς κατά την πρώτη οκταετία του ΠΑΣΟΚ. Όπως είναι γνωστό, ο Παπανδρέου είχε "αναδομήσει" όλους τους άλλους τους υπουργούς του πολλές φορές, αλλά είχε κρατήσει σε όλη την πρώτη οκταετία σταθερή την Μελίνα και δικαίως.

Η εικόνα στον μικρό μας δρόμο άλλαξε άρδην. Η αστυνομία εγκαταστάθηκε νύχτα μέρα στην είσοδο της απέναντι πολυκατοικίας (ΟΚ, λογικό), αλλά και το πιάνο σίγησε. Έβλεπα τον νέο μου γείτονα να φεύγει το πρωί ντυμένος τόσο παράταιρα μέσα σε ένα γκρι κοστούμι. Η Αριστερά τότε άσκησε κριτική στην υπουργοποίηση του Μικρούτσικου, θεωρώντας ότι για αυτήν μεσολάβησε ο Χρήστος Λαμπράκης, με τον οποίο ο Μικρούτσικος τότε διατηρούσε στενές σχέσεις. Συνέδεε την υπουργοποίηση αυτή με τις μεθοδεύσεις που γινόντουσαν για την επέκταση του Μεγάρου Μουσικής και τις χαριστικές ρυθμίσεις που έγιναν τότε επί Παπανδρέου. Για να είμαι ειλικρινής, θεωρώ ακόμα και σήμερα αυτή την κριτική βασικά σωστή. Τότε ήμουν μάλλον πολύ θυμωμένος με τον γείτονά μου και επιστρέφοντας τα βράδια στο σπίτι με ένα παπί της πλάκας που είχα τότε (δίχρονο Γιαμάχα), έλεγα στους αστυνομικούς της απέναντι εισόδου "παιδιά, θα έχετε το νου σας στο παπί, ε";

Καθώς ο γείτονάς μου δοκιμαζόταν στο πεδίο της άσκησης εξουσίας, εγώ πήρα πτυχίο κάνοντας ένα νταμαράζ στις τελευταίες εξεταστικές και ετοιμαζόμουν να πάω φαντάρος. Και ξαφνικά μια μέρα, οι αστυνομικοί εξαφανίστηκαν. Το απέναντι διαμέρισμα είχε αδειάσει, ο γείτονας - υπουργός είχε φύγει προς άγνωστη για εμένα κατεύθυνση.

Ο Μικρούτσικος έμεινε για κάποιο διάστημα υπουργός, ώσπου αποχώρησε, όταν ο Σημίτης διαδέχτηκε τον Ανδρέα. Μουσικά, μετά την αποχώρησή του από την πολιτική, γνώρισε μια δεύτερη περίοδο δημιουργίας και μεγάλης δημοφιλίας με τις συνεργασίες του με τον Μητροπάνο, τον Παπακωνσταντίνου και τον Θηβαίο, ενώ πολιτικά προσέγγισε και πάλι την Αριστερά. Για πολλά χρόνια συμπορεύτηκε με το ΚΚΕ, μετά με τον ΣΥΡΙΖΑ και στο τέλος και πάλι με το ΚΚΕ. Θα θυμάμαι τις πολιτικές του παρεμβάσεις του που έδειχναν μια γερή πολιτική παιδεία και ήταν αρκούντως οριοθετημένες σε σχέση με την τόσο δημοφιλή στην Αριστερά "εθνική" και "πατριωτική" προσέγγιση. Αλλά, κυρίως θέλω να πω ότι αυτός ο άνθρωπος που για δύο χρόνια παρατηρούσα μέσα από την κλειδαρότρυπα της βεράντας του, ήταν ένας παθιασμένος μουσικός, ένας εργάτης της μουσικής, ένας άνθρωπος βαθιά αφοσιωμένος με σχολαστικότητα μυρμηγκιού στην δουλειά του.

Ένας φίλος μου, πολλά χρόνια πριν, έλεγε ότι είναι ο Έλληνας Μότσαρτ, εννοώντας ίσως το ταλέντο του στην μελωδία, αλλά και την κλασική και δυτική παιδεία που ήταν φανερή στη μουσική του.

Ίσως υπερβολικό, αλλά νομίζω - με την απόσταση που μας δίνει ο θάνατος - ότι ήταν πράγματι ένας μείζων συνθέτης. Και το - κυριότερο - νομίζω ότι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν την ίδια γνώμη. Εξάλλου, τα ίδια τα τραγούδια δεν αφήνουν περιθώριο αμφισβήτησης.

Χαίρε Θάνο, κι ας δεν αλλάξαμε ποτέ ούτε μια κουβέντα.