Μιχάλης Γρηγορίου: Καθωσπρεπισμοί και μηνύματα σε μπουκάλι

Καθωσπρεπισμοι και μηνυματα σε μπουκαλι              

του Μιχάλη Γρηγορίου

Δημοσιευτηκε στο περιοδικο “ΑΙΤΙΟΝ”, τευχος 3, Δεκεμβριος 2015.

  

Σε ορισμενους κυκλους ειναι πολυ διαδεδομενη η εξης μορφη κοινωνικης παντομιμας: Σε ρωτανε “τι κανεις αυτη την εποχη” κι’ εσυ  απαντας, “τραβιεμαι με διαφορες δουλειες, μου χρωστανε λεφτα, χρωσταω κι εγω στην εφορια” κλπ, κλπ...”. Ετσι δηλωνεις οτι εισαι “εργαζομενος” κι’ οτι εχεις κι’εσυ “επαγγελματικα προβληματα”. Με τον τροπο αυτο εγκαθιδρυεις μια αναγνωρισιμη σχεση με τον αλλο και με την πραγματικοτητα. Ως γνωστον, ολοι οι ανθρωποι “εργαζονται” και λιγο-πολυ ολοι εχουν “προβληματα”, αρα εισαι κι’εσυ "κανονικος". Μετα αισθανονται υποχρεωμενοι να θυμηθουν οτι εισαι συνθετης και σε ρωτανε “γραφεις τιποτα αυτη την εποχη;”. Λες λοιπον καποιες φορες, “ναι, ετοιμαζω ενα εργο που ειναι ετσι κι’ετσι, κλπ...”, οποτε εισπραττεις συνηθως την απαντηση “μπραβο, αυτο ειναι το πιο σημαντικο”.  Υποτιθεται δηλαδη πως το να γραφεις μουσικη ειναι πιο σημαντικο απο τα απλα “επαγγελματικα προβληματα” των “κοινων ανθρωπων”. Βεβαια, εννηα φορες στις δεκα, αυτοι που σε επαινουν για την “δημιουργικοτητα σου” συνηθως δεν ξερουν σχεδον καθολου τη μουσικη σου κι’ουτε προκειται να ακουσουν το εργο που γραφεις –το οποιο ουτως ή αλλως, εννηα φορες στις δεκα δεν προκειται ουτε να παρουσιαστει ποτε !-  ξερουν απλως το ονομα και την ιδιοτητα σου, θεωρειται ομως πολυ “καθως πρεπει” απο πολιτιστικης πλευρας να επαινειται η “δημιουργικοτητα” και να περιλαμβανεται η τεχνη μεσα στις αναντιρρητες "σοβαρες" κοινωνικες αξιες. Ε, λοιπον, εχω την εντυπωση πως η τεχνη στις μερες μας –ή τουλαχιστον, η λεγομενη “σοβαρη” ή “πρωτοποριακη” τεχνη, που αποκλειεται εκ προοιμιου απο τα μεσα επικοινωνιας και διανομης- συντηρειται σε μεγαλο βαθμο απ’ αυτη την κοινωνικη συμβαση που αξιωνει να της αποδιδεται σημασια, ανεξαρτητα απο την πραγματικη αναγκαιοτητα και επιδραση που μπορει να εχει στ’ αληθεια για τη ζωη ακομα και των λεγομενων “καλλιεργημενων” ανθρωπων. Στις μερες μας ελαχιστοι περιμενουν πλεον στ' αληθεια απο την τεχνη να λειτουργησει ως αλληγορια για αλλες στασεις απεναντι στη ζωη, ολοι προσποιουνται ομως οτι πιστευουν κατι τετοιο, γιατι ετσι απαιτουν οι "καλοι πολιτιστικοι τροποι". Ο "καλλιεργημενος" ανθρωπος υποτιθεται οτι ενδιαφερεται για την τεχνη με ενα βαθυτερο τροπο, οτι δεν την αντιμετωπιζει απλως σαν μια διαδικασια ανωδυνης διασκεδασης και γεμισματος του ελευθερου χρονου. Ο "καλλιεργημενος" ανθρωπος εχει μαθει  απλως να προσποιειται καλλιτερα.

Γιατι ομως τα λεω αυτα ;  Γιατι ολοι εμεις οι λεγομενοι "εντεχνοι" συνθετες –ακομα κι ο ορος εχει καταληξει να ειναι υποπτος !- περιχαρρακωνομαστε συνηθως, για καθαρα ψυχολογικους λογους, μεσα σε μικρα στεγανα που μας επιτρεπουν να διατηρουμε την ψευδαισθηση οτι "απευθυνομαστε" σε καποιο κοινωνικο συνολο που ενδιαφερεται για τη δουλεια μας. Οποιος απο μας ομως εχει το θαρρος να βγει εξω απ' αυτα τα στεγανα, μπορει ευκολα να διαπιστωσει ποσο μικρη ή, ανυπαρκτη ανταποκριση  εχει η  δουλεια μας στο κοινο και ποσο αδυνατον ειναι σημερα  για  ενα μουσικο εργο να γεννησει  νοηματα,  να αποτελεσει αντικειμενο σκεψης, συζητησεων, θετικων ή αρνητικων σχολιασμων και να επηρεασει με οποιοδηποτε τροπο τον χωρο των ιδεων.  Οπως συμβαινει με την ποιηση, που ενδιαφερει μονο μια μικρη παρεα ποιητων, οπως συμβαινει με τη ζωγραφικη, που αφορα μονο μικρους κυκλους φιλοτεχνων -και συνηθως ευπορων- συλλεκτων, ετσι συμβαινει και με τη λεγομενη "εντεχνη" μουσικη, που δεν  καταφερνει να  ξεπερασει  το  φραγμα  μιας εξ' ισου μικρης ομαδας φιλομουσων. Κι' αυτο ισως δεν θα αποτελουσε και τοσο σημαντικο προβλημα γιατι, σε τελευταια αναλυση, δεν ειναι υποχρεωτικο να στοχευει κανεις με το καλλιτεχνικο του εργο στις μεγαλες μαζες. Δεν ειναι ολοι οι καλλιτεχνες υποχρεωμενοι να λειτουργουν οπως οι πολιτικοι που μιλανε απο τα μπαλκονια. Με τον ιδιο τροπο που δεν εισαι υποχρεωμενος να "επικοινωνεις" με τους παντες αλλα διαλεγεις τους συνομιλητες σου, ετσι μπορεις να δεχτεις οτι φτιαχνεις μουσικη που δεν ενδιαφερει τους πολλους. 

Ωστοσο, το προβλημα αρχιζει να υπαρχει οταν συνειδητοποιεις πως, ακριβως επειδη η συγχρονη “εντεχνη” μουσικη δημιουργια–και κυριως στον τομεα της οργανικης μουσικης- εχει παψει να επιτελει στις μερες μας τις κοινωνικες λειτουργιες που επιτελουσε στο παρελθον, τουλαχιστον στα πλαισια μιας παλαι ποτε αστικης ταξης, το ενδιαφερον γι’ αυτην τεινει να μετατραπει σε ενα “hobby”, που εξυπηρετει περισσοτερο καποιες μορφες εκλεπτυσμενης “περιεργειας” μιας ειδικης κατηγοριας υπερεξειδικευμενων φιλομουσων που αναζητουν εξωτικα “συλλεκτικα αντικειμενα”, παρα εκφραζει πραγματικες αναγκες αντλησης νοηματων, στασεων ζωης και συναισθηματων. Και εαν για τα εργα της λεγομενης “κλασσικης” μουσικης που εχουν προλαβει να ενταχθουν στην ιστορικη προθηκη το κοινο επιφυλασσει εναν αναμενομενο συμβατικο -σχεδον εθιμοτυπικο- θαυμασμο, δεν ισχυει το ιδιο προκειμενου για τα εργα μιας συγχρονης μουσικης δημιουργιας, που δεν περιεχονται σε αναγνωρισμενους καταλογους για συλλεκτες, οταν και εαν συμβει –σπανιωτατα- να παρουσιαστουν.  Κι αν νομιζετε οτι υπερβαλλω, σκεφτειτε μονο σας :  Ποτε ηταν η τελευτσια φορα που ακουσατε, ή, που ακουσατε να σχολιαζονται στο περιβαλλον σας, νεα εργα συγχρονης μουσικης, οπως συνεβαινε πριν απο καποια χρονια με εργα του Ligetti, του Penderecky, του Ξενακη, του Χρηστου ;  Νεα μουσικα εργα εξακολουθουν φυσικα να γραφονται (αλλoτε καλα, αλλοτε μετρια, αλλοτε αφορητα !) ομως, η σημερινη πραγματικοτητα του μαζικου πολιτισμου τα αποκλειει εξαρχης απο τα δικτυα πληροφορησης και διανομης, με αποτελεσμα να μετατρεπονται σε ανυπαρκτα για τους πολλους και σε “συλλεκτικα αντικειμενα” για καποιους παρα πολυ λιγους. Η συγχρονη εντεχνη μουσικη δημιουργια αποτελει  ενα νεκρο χωρο μεσα στην τρεχουσα νεοελληνικη –αλλα και διεθνη- πολιτιστικη πραγματικοτητα κι' αυτο μονο ενας τυφλος δεν  μπορει να το δει. Συχνα σκεφτομαι πως στις μερες μας ενας συνθετης "εντεχνης" μουσικης αρχιζει να μοιαζει μ'εκεινους τους παληους τεχνιτες που σιγα-σιγα εξαφανιζονται, οπως οι κατασκευαστες διακοσμητικων οροφών, οι καλλιτεχνες σιδηρουργοι και -γιατι οχι- οι παληοι καραγκιοζοπαιχτες.

Τουτο δεν ισχυει βεβαια μονο για τον χωρο της μουσικης. Με την εξαιρεση του κινηματογραφου, οπου υπαρχει ακομα -σε καποιες περιπτωσεις- η λειτουργια του “εργου” που εχει την υπογραφη ενος δημιουργου και διεκδικει να μεταδοσει νοηματα, να αποτιμηθει και να κριθει μεσω αυτων, η ιδια μεταβολη διαπιστωνεται  και στον χωρο της λογοτεχνιας, οπου εχει σχεδον χαθει πλεον η εννοια κι η λειτουργια του μυθιστορηματος που διεκδικει αισθητικη κριτικη και σχολιασμο και εχει αντικατασταθει απο την εννοια και την λειτουργια του best seller που καταναλωνεται ως μεσον εφημερης αναψυχης και μετα πετιεται. Στον χωρο του θεατρου εχει εξαφανιστει σχεδον η εννοια κι η λειτουργια του πρωτοτυπου θεατρικου εργου και εχει αντικατασταθει απο διαφορες διασκευες παληων λογοτεχνικων εργων (ακομα και εντελως ακαταλληλων για θεατρικη επεξεργασια!) ή, απο πειραματικες performances που στοχευουν στην “συμμετοχη του κοινου”. (Θα μπορουσε να πει κανεις οτι στο θεατρο εχει επικρατησει μια αναλογη σταση μ’ εκεινη που χαρακτηριζει την Jazz, οπου το κεντρο βαρους πεφτει σ’ αυτο καθεαυτο το συμβαν και στην ατομικη προβολη των performers, χωρις να οδηγει τελικα στην δημιουργια “εργων” που διεκδικουν καποια αυτονομια και καποια ιστορικη διαρκεια). Στον χωρο της ζωγραφικης επισης τεινει σχεδον να εκλειψει η λειτουργια του ζωγραφικου πινακα ως συγκροτημενης στυλιστικης -και μαστορικης- προτασης, και εχει αντικατασταθει απο τις διαφορες “installations”, ως δηλωσεις μιας αοριστης “εικαστικης προτασης” (αλλα, συχνα, και καλλιτεχνικου ναρκισσισμου και ξιπασσιας), που αποσυναρμολογουνται μετα την εκθεση. Στο χωρο της γλυπτικης η εννοια του γλυπτου που επιχειρει να νικησει την υλη και να παγωσει την κινηση και τον χρονο εχει αντικατασταθει απο διαφορες “κατασκευες”, κλπ. Τελικα δε, στα πλαισια ενος αδηφαγου και ισοπεδωτικου μαζικου πολιτισμου, ολα τουτα καταναλωνονται με την ιδια συγκαταβατικη απαθεια και αδιαφορια, δεν αφηνουν κανεναν αποηχο, κανενα μεταισθημα. Δεν επιτελουν κανενα κοινωνικο ή και πολιτικο ρολο, δεν κινητοποιουν τις συνειδησεις. Εντασσονται στα “κατα συμβασει ψευδη” μικρων ομαδων “διανοουμενων” που λειτουργουν ως συλλεκτες εφημερων πολιτιστικων ερεθισματων. 

Υπο μια εννοια λοιπον θα μπορουσε να πει κανεις οτι ο μαζικος πολιτισμος εχει επαναφερει την ανθρωποτητα στα χρονια του Μεσαιωνα, οπου δεν ειχε αναπτυχθει ακομα η μορφη κι η λειτουργια του ολοκληρωμενου “μουσικου εργου” με αρχη, μεση και τελος ουτε του “μυθιστορηματος”, του θεατρικου “εργου”, του ζωγραφικου “πινακα”,  κλπ. Στον Μεσαιωνα δεν ειχαν αναπτυχθει ακομα η εννοια κι η λειτουργια της ατομικης καλλιτεχνικης εκφρασης κι οι εννοιες της ενοτητας των τεχνων και της ιστορικοτητας του πολιτισμου που επικρατησαν στα χρονια της Αναγεννησης και του Ρομαντισμου κι οι ανθρωποι βιωναν την ζωη στα πλαισια μιας αχρονικης ματιας. Στις μερες μας συμβαινει κατι αναλογο : ο ρολος του καλλιτεχνη εχει μετατραπει τις περισσοτερες φορες σε ενα μεσον προβολης του ατομικου ναρκισσισμου κι εχουν επισης χαθει οι εννοιες της ενοτητας των τεχνων και της ιστορικοτητας του πολιτισμου και εχουν αντικατασταθει απο τον βομβαρδισμο των ανθρωπων με ετερογενη ερεθισματα, απο τον αντιληπτικο κορεσμο των συνειδησεων κι απο την αποσπασματικοτητα της εμπειριας, που συνεπαγονται αναλογες αισθησεις αχρονικοτητας και ανιστορικοτητας, μεσω και της ρεπορταζιακης ασυνεχειας που επιβαλουν τα ΜΜΕ, κατι που εχει ως επιπλεον αποτελεσμα την απολιτικοποιηση και την απαθεια απεναντι στα εγκληματα και στις γενοκτονιες που διαπραττονται καθε μερα μπροστα στα ματια μας.

Ετσι, για να ξαναρθω σ’ αυτο που ελεγα προηγουμενως, η δικηα μας δραστηριοτητα  αρχιζει να ανηκει πλεον στην κατηγορια των παληων επαγγελματων και των παληων λειτουργιων που τεινουν να εξαφανιστουν και που η σημασια τους διατηρειται μονο στα μυαλα διαφορων ανθρωπων παληωτερης γενηας οι οποιοι εκπαιδευτηκαν πανω σε παληα αισθητικα προτυπα κι οι οποιοι προκειται επισης να εξαφανιστουν κι αυτοι μετα απο μερικα χρονια. Και τουτο το φαινομενο δεν νομιζω οτι περιοριζεται μονο στον χωρο της Ελλαδας –που αδυνατουσε αλλωστε ανεκαθεν να στηριξει εννοιες και λειτουργιες οι οποιες ειχαν αναπτυχθει στις περισσοτερο αστικοποιημενες δυτικες κοινωνιες- αλλα διεθνως. Δεν νομιζω δηλαδη οτι αν ζουσα σε καποια αλλη ευρωπαϊκη χωρα ή στις ΗΠΑ θα ησαν πολυ διαφορετικα τα πραγματα. Κι εκει οι συνθέτες συγχρονης μουσικης αντιμετωπιζονται ως γραφικες φιγουρες αλλων εποχων, απλως ειναι μεγαλυτερος ο αριθμος των εξειδικευμενων “συλλεκτων” στους οποιους απευθυνονται. Γι αυτο αλλωστε ο μαζικος πολιτισμος χαρακτηριζεται ως μαζικος.

Και πως, αληθεια, προσπαθουμε να διασωσουμε εμεις οι συνθετες κι οι ποιητες κι οι αλλοι καλλιτεχνες μιας παληωτερης γενηας καποιες παληες βεβαιοτητες και αξιες που τεινουν να μετατρεπονται πλεον ολο και πιο πολυ σε αναμνησεις νεανικων φαντασιωσεων, καθως και καποια υποτυπωδη αισθηση οτι εξακολουθουμε να ειμαστε υπαρκτοι κι οτι εχει “νοημα” ο,τι κανουμε ; Πολυ απλα: Στελνοντας “μηνυματα σε μπουκαλι” ! Τετοια  “μηνυματα σε μπουκαλι” εγω π.χ τα στελνω καθε τοσο, με το να ετοιμαζω αντιγραφα των εργων μου –φτιαγμενα ως demos με samples στο computer, αφου δεν μπορουν να παιχτουν απο κανονικες ορχηστρες-  και να τα δινω σε φιλους και γνωστους, αλλοτε υπο μορφη cd, αλλοτε σε μορφη mp3, μεσω mail. Προκειται για μια διαδικασια που την διαπιστωνω και με αλλους συναδελφους συνθετες,  αλλα και με διαφορους ποιητες, οι οποιοι μοιραζουν με πρωτη ευκαιρια τις συλλογες τους, ειτε ως ιδιωτικες εκδοσεις, ειτε μεσω mails –εαν ειναι τεχνολογικα ... εγγραμματοι. Μεσω του ταχυδρομειου μου ερχονται επισης κατα καιρους διαφορες ποιητικες συλλογες, απο ανθρωπους που δεν τους γνωριζω προσωπικα, με εχουν περιλαβει ομως εκεινοι σε καποιες δικες τους λιστες πιθανων αποδεκτων των δικων τους μηνυματων.

Αφετηρια για τις παραπανω σκεψεις υπηρξε κι ενα προσφατο περιστατικο. Πριν απο λιγες μερες ειχαμε βρεθει με την γυναικα μου στο μπαρακι ενος φιλου ποιητη, οπου ηρθε ο επισης φιλος εξαιρετικος συνθετης Νικος Π. στον οποιο εδωσα καποια cd με προσφατα ανεκδοτα –πιο σωστα, ανεκτελεστα- εργα μου. Ο Νικος μου ειπε οτι θα μου δωσει κι αυτος καποια εργα του που δεν τα ξερω γιατι δεν εχουν δισκογραφηθει. Λιγο αργοτερα ηρθε στην παρεα μας μια αλλη φιλη που ειχε μαζι της την τελευταια ποιητικη της συλλογη, την οποια εδωσε επισης στον Νικο. Κι αργοτερα ηρθε κι ο φιλος που εχει το μπαρακι και μας διαβασε ενα προσφατο ποιημα του, γραμμενο μαλιστα σε χαρτοπετσετα ! Τι εγινε λοιπον;  Επαναληφθηκε για μια ακομα φορα αυτη η γνωστη σκυταλλοδρομια, οπου διαφοροι ναυαγοι, ευρισκομενοι ο καθενας στο δικο του ερημο νησι, ανταλλασσαμε μηνυματα !  Οι χειρονομιες ειναι και γνωριμες και συμπαθητικες και καλυπτουν υπαρκτες αναγκες του καθενος μας. Το μονο προβλημα ειναι πως, προσπαθωντας να επικοινωνησουμε με τετοια “μηνυματα σε μπουκαλι”, παραμενουμε ο καθενας μας στο δικο του νησι. Τα “μπουκαλια” που στελνουμε ο ενας στον αλλο δεν υποκαθιστουν το πραγματικο ταχυδρομειο, πολυ περισσοτερο δε, δεν υποκαθιστουν την ακτοπλοϊκη συγκοινωνια αναμεσα στα νησια. Αυτο ειναι το διδαγμα που αποκομιζω, το οποιο μου απομυθοποιει αρκετα τη σημασια αυτης της “στρατηγικης” κοινοποιησης που επιστρατευω, καθως επιχειρω να αιτιολογησω στον εαυτο μου το νοημα του να φτιαχνω καινουργια εργα, τα οποια δεν προκειται μεν να παρουσιαστουν ποτε δημοσια, μπορω ομως να τα δινω σε φιλους και γνωστους, εστω και υπο μορφη των demos που κατασκευαζω στο computer. Θα προσεθετα πως εξ ισου απομυθοποιητικη μπορει να ειναι κι η πιο “μοντερνα” διαδικασια του να στηνεις καποιο site ή blog, στο οποιο να ανεβαζεις εργα σου και να τα απευθυνεις σε αγνωστους “περαστικους αποδεκτες”.

Aλλα βεβαια, εχει αποδειχτει εδω και χρονια, οτι εξ ισου απομυθοποιητικη ειναι κι η διαδικασια του να προσπαθεις να εκτελεστουν τα εργα σου απο διαφορους “θεσμους”, κι οταν καποια στιγμη, σπανιως, συμβαινει κι αυτο και τελειωσει η συναυλια και εισπραξεις τα αναμενομενα χειροκροτηματα ....διαπιστωνεις οτι οι κουβεντες στη συνεχεια περιστρεφονται κυριως γυρω απο το πιο μπαρακι ή εστιατοριο ειναι καταλληλο για να συναντηθουν μετα οι διαφορες παρεες. Ασε πια το να αγωνιζεσαι για να κυκλοφορησουν εργα σου μεσω της δισκογραφιας, μεσα σε μια υπερκορεσμενη και παντελως αδιαφορη πλεον αγορα –ακομα και με την αρχαιοελληνικη εννοια- τετοιων καταναλωτικων αντικειμενων που εχουν ημερομηνια ληξεως, οπως το γαλα. (Στην περιπτωση της δισκογραφιας αλλωστε ειναι γνωστο οτι εδω και πολλα χρονια, τοσο στην Ελλαδα, οσο και στο εξωτερικο, ο χωρος μονοπωλειται απο το τραγουδι ενος ορισμενου ειδους και αποκλειεται εκ προοιμιου η κυκλοφορια καθε μορφη συγχρονης οργανικης μουσικης, με μοναδικη ισως εξαιρεση τον τομεα της Τζαζ).

 

Θα μου πεις, τι ψαχνεις τωρα ; Στις περιπτωσεις οπου δινεις εργα σου σε φιλους, περιμενεις καποια στιγμη να σου πουν τη γνωμη τους κι ετσι εγκαθισταται καποια διαπροσωπικη επικοινωνια. Στην περιπτωση οπου ανεβαζεις εργα σου στο Internet, μπορει να υπαρχει καποιο feed back, μεσω σχολιων, likes, κλπ, κατι που υποκαθιστα επισης την αισθηση –ή, εστω την ψευδαισθηση- επικοινωνιας. Που βρισκεις σε ολα τουτα καποιο προβλημα ;  Θα ελεγα, και πουθενα, αλλα και παντου. Εξαρταται απο τις αξιωσεις σου κι αυτες εξαρτωνται με τη σειρα τους απο τις προσωπικες σου μυθολογιες, που σου εχουν διαμορφωθει σε ανυποπτους χρονους. Δεν υπαρχει λοιπον προβλημα εαν αντιμετωπιζεις την καλλιτεχνικη σου δραστηριοτητα ως μια μορφη “προσωπικης εκφρασης” που στοχευει σε μια διαπροσωπικη επικοινωνια.. Αυτη την διαπροσωπικη επικοινωνια, ειτε την αποκτας, ειτε οχι, αναλογα με τους αποδεκτες στους οποιους απευθυνεσαι. Υπαρχει ομως προβλημα εαν αντιμετωπιζεις την καλλιτεχνικη σου δραστηριοτητα, οχι απλως ως μια μορφη “προσωπικης εκφρασης”, αλλα κι ως μια μορφη “δημοσιας χειρονομιας” που απευθυνεται στην κοινωνια σου και που –εαν εισαι αρκετα αιθεροβαμων!- επειχειρει να συνομιλησει και με την ιστορια της τεχνης σου. Στην πρωτη περιπτωση τα πραγματα ποτε δεν ησαν διαφορετικα, ειτε εισαι εσυ, ειτε εισουνα ο “Beethoven”. Οσο ευκολο ή δυσκολο ειναι για σενα να αποκτησεις φιλους και συνομιλητες μεσω του εργου σου –γιατι περι αυτου προκειται- το ιδιο ευκολο ή δυσκολο ηταν και για τον oποιον “Beethoven” (ο συγκεκριμμενος μαλιστα εζησε και σε μια ιδιοτυπη μοναξια). Στη δευτερη περιπτωση ομως τα πραγματα εχουν οντως αλλαξει ριζικα στις μερες μας και τουτο οφειλεται φυσικα στην αναπτυξη του συγχρονου μαζικου πολιτισμου που εξαερωνει καθε αποπειρα για διεκδικηση κοινωνικου διαλογου, αλλα και “ιστορικοτητας” της καλλιτεχνικης χειρονομιας, δηλαδη για την διεκδικηση καποιας αισθηση συνεχειας και συνεκτικοτητας των νοηματων. Με αλλα λογια, στον τομεα των διαπροσωπικων σχεσεων –ακομα και με το εργαλειο της τεχνης κι ακομα και με κινητρο την θωπευση του ναρκισσισμου-  ανεκαθεν οι ανθρωποι μπορει να ενοιωθαν κι ως ναυαγοι σε ερημα νησια, που προσπαθουσαν να επικοινωνησουν μεσω “μηνυματων σε μπουκαλι”. Αλλοτε το καταφερναν κι αλλοτε οχι. Στον τομεα των κοινωνικων νοηματων ομως καποτε υπηρχε η αισθηση ή, εστω, η ψευδαισθηση, περι της υπαρξης και ταχυδρομειου και ακτοπλοϊκων συγκοινωνιων και τουτο λειτουργουσε προστατευτικα και υποστηρικτικα και για τις ατομικες συνειδησεις. Η καταρρευση αυτων των υπηρεσιων που δημιουργουσαν την αισθηση καποιας κοινωνικης συνοχης –και μαζι της, καποια αισθηση ασφαλειας στα μεμονωμενα μελη της κοινωνιας-  εχει ως αποτελεσμα να πληθαινουν τα ερημα νησια μεσα στην ιδια κοινωνια και μαζι τους κι οι διαφοροι ναυαγοι. Η αναπτυξη του μαζικου πολιτισμου εχει επιτεινει οσα προβληματα υπηρχαν, ουτως ή αλλως ανεκαθεν, στον τομεα των διαπροσωπικων σχεσεων. Πως το ελεγε αυτο παληα ο Marx παιδια;  Κοινωνικη Aλλοτριωση, “Social Allienation”, ενταξει ; 

 

Τι εκανα τωρα;  Εκανα ενα μεγαλο κυκλο για να καταληξω σε συμπερασματα στα οποια εχω καταληξει εδω και πολλα χρονια. Ισως θα ηταν σκοπιμο λοιπον να ολοκληρωσω τον κυκλο και να ξανακαταληξω στις αποφασεις τις οποιες εχω ηδη παρει, επισης εδω και χρονια : οτι ειναι δηλαδη απολυτως ανεδαφικο και ματαιο να κατηγορω για ανεδαφικοτητα και ματαιοτητα την υπαρξη χειρονομιων που ειναι εν γνωσει μου ανεδαφικες και ματαιες !  Οταν αποδεχτει κανεις το δικαιωμα στην φαντασιωση, τοτε ισως κατακταει ενα διαφορετικο βαθμο ελευθεριας που δεν του τον προσφερει ο κοινος “ρεαλισμος”. Τι αλλο εκανα επισης ;  Μα, κατι αναλογο μ’ αυτο που κανω απο παληα, οταν επιχειρω μερικες φορες να γραψω μουσικη πανω σε παληα styles:  Ξαναφτιαξα με τα χερια μου κατι γνωστο για να μπορεσω να το καταλαβω καλλιτερα. Ξαναειπα με δικα μου λογια χιλιοειπωμενα πραγματα για να τα χωνεψω καλλιτερα. Κατοπιν τουτου μπορω να προχωρησω αφοβα στη δημιουργια του επομενου εργου!