Νότης Μαυρουδής: Σκόρπιες σκέψεις για τον απόντα Μίκη

Σκόρπιες σκέψεις για τον απόντα Μίκη

Πώς θα μπορούσαμε να συμβιβαστούμε με έναν τέτοιο θάνατο;

Παρότι είχαμε προς το τέλος του, την παρουσία του στο καροτσάκι, καταπτοημένο, κουρασμένο, με δύσκολη την φωνητική άρθρωση· ωστόσο ήταν ωσεί παρών και αυτό το είχαμε ως δεδομένο, το είχαμε αποδεχτεί. Τον θάνατο όμως; Την πλήρη απουσία; Το γεγονός τής μη ύπαρξης του σώματος, μάς έφερνε ταραχή… Να μην μπορεί να κινηθεί, να μιλήσει, να διευθύνει· ποιος; αυτός ο Ψηλορείτης!

Ναι, δεν ήταν αυτός ο Μίκης· ήταν όμως, επαναλαμβάνω, ωσεί παρών, όχι μόνο για όσους συνυπήρξαν στην ανανεωτική αστική κουλτούρα, από τα τέλη της δεκαετίας του ’50, με τον Επιτάφιο του Γιάννη Ρίτσου και κατά την περίοδο της μετεμφυλιακής Ελλάδας, αλλά και για εκείνους που δεν υπήρξαν συνοδοιπόροι του!

Εκείνη η χρονική στιγμή τού ’50, έμελλε να είναι η σπίθα που θα γινόταν φλόγα και η φλόγα φωτιά! Πύρινος λόγος ατομικής και κοινωνικής συνείδησης. Τα τραγούδια εκείνα προκάλεσαν μια ορμητική ενέργεια· δημιούργησαν μια θάλασσα μελωδιών, συμφωνικών έργων, κύκλους τραγουδιών, εν πάσει περιπτώσει, έθεσαν βάσεις για τη σύγχρονη ελληνική μελοποιία.

Η παρουσία του από εκείνη τη στιγμή υπήρξε κ α τ α λ υ τ ι κ ή, βάζοντας (μαζί με τον Χατζιδάκι) τα θεμέλια μιας νέας τραγουδιστικής αντίληψης, αλλά και πολιτισμικής αυτογνωσίας.

Θα γραφτεί με ξεχωριστή γραμματοσειρά το όνομά του στην Ιστορία του Ελληνικού Πολιτισμού και αυτό θα αποτελέσει μια εξαιρετικής ποιότητας αφορμή για να ξαναφέρουμε τα γεγονότα μπροστά μας. Ένα flashback που θα μας φέρει και πάλι πίσω, θεατές αυτή τη φορά, στην τότε Ελλάδα, με τις διώξεις για πολιτικά φρονήματα, τις εξορίες, τα φακελώματα, τις απαγορεύσεις, την αστυνομοκρατία, τις απαγορεύσεις, την τρομοκρατία εναντίον ολόκληρης της Αριστεράς, όλων των τάσεων, αλλά και της όποιας προσπάθειας για δημοκρατικό εκσυγχρονισμό τής χώρας.

Περασμένα – ξεχασμένα, θα μου πείτε, αλλά όλα αυτά και άλλα πολλά, δημιούργησαν την βασική ύλη για να δημιουργηθεί η μεταπολιτευτική Ελλάδα, με όσες αντιφάσεις συνεπάγεται…

Εκείνος ο Μίκης του τέλους τού ’50, έμελλε να σταθεί ο βράχος που πάνω του φυτρώνουν λουλούδια, αλλά και ο φάρος που φώτισε δρόμους και πορείες, για να πορευτούν οι μεταγενέστεροι…

Η προσφορά του Μίκη δεν μπορεί να περιοριστεί σε μια μουσικολογική μελέτη· πρέπει να αγγίξει και να ξεπεράσει τα της μουσικής. Με κύριο πώλο έλξης τον ίδιο και τον ομότεχνό του Μάνο Χατζιδάκι, θεμελίωσαν το νέο πνεύμα ενός πολιτισμού που είχε ανάγκη ε π α ν ε κ κ ί ν η σ η ς! Και εγένετο.

Οι δύο αυτές προσωπικότητες δημιούργησαν τ ο μ έ ς στον κορμό του ελληνικού τραγουδιού και γενικότερα του πολιτισμού, αλλάζοντας την μορφή του, εισάγοντας τον ποιητικό λόγο στην καθημερινότητα των απλών ανθρώπων· στη μουσική, έφεραν την αναδιάταξη των οργάνων στην ενορχήστρωση – συνοδεία των μελωδιών. Δημιούργησαν στιλιστικές συνδέσεις με τις λαϊκές ρίζες των παλαιών τραγουδιών από το ρεμπέτικο και το διαχρονικό παραδοσιακό τραγούδι. Θαρρείς και επέβαλαν νέες ενορχηστρωτικές ιδέες και όργανα.

Δημιούργησαν έ ρ γ α και όχι απλώς τραγουδάκια για να περνάμε τις ξέγνοιαστες ώρες… Η παρουσία τού Μίκη σήκωσε τόση πολιτιστική σκόνη στο πέρασμά του, ώστε να… σκεπάσει μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα τους τόσους συνθέτες τού επικρατέστερου αστικού τραγουδιού (το ελαφρό) τής εποχής. Μας έβαλε στο στόμα τον ποιητικό λόγο, όπως η μάνα το ζωογόνο της γάλα, ανεβάζοντας τον πήχη τής πνευματικής αναζήτησης σε μεγάλο τμήμα της λαϊκής επιθυμίας για ποιότητα ζωής και σύγχρονης ψυχαγωγίας.

Στις δύσκολες εκείνες εποχές της δεξιάς μισαλλοδοξίας και των συνεπειών της, ο Μίκης επέδειξε τόλμη και κάθετη αντίθεση απέναντι στο σύστημα της ανελευθερίας, προτείνοντας με επιμονή και πάντα, αντισυστημικές προτάσεις. Έγινε σύμβολο αγώνα που ξεπέρασε τα σύνορα. Έφτιαξε τη δική του φυσιογνωμία που απλώθηκε σε όλο το φάσμα τού αριστερού – προοδευτικού – ανανεωτικού κόσμου. Αποδείχτηκε πως η λαϊκή αποδοχή και αίγλη που είχε κερδίσει ήταν τόση που δεν μπόρεσε να την συγκρατήσει προς το τέλος της ζωής του, παρασυρόμενος σε πολιτικά νερά και χωράφια ακατάλληλα για εκείνον...

Δηλώνω ισόβιος θαυμαστής των έργων του από τότε που τον γνώρισα. Πάντα με εντυπωσίαζε η πολυπραγμοσύνη του, καθώς και το πνεύμα ελευθερίας που τον χαρακτήριζε. Ήταν ο πιο ο ι κ ο υ μ ε ν ι κ ό ς πνευματικός Έλληνας με στόχο να ενώνει και να προτείνει συναινέσεις και συμμαχίες. Ακόμα και οι μουσικές του πάντρευαν το νησιώτικο στοιχείο με το ρεμπέτικο, τις λαϊκές ρίζες, καθώς και τις Ρωσικές αλλά και βαλκανικές επιρροές, αρκεί να ένιωθε κάθε αεράκι που δρόσιζε την ψυχή του…

Προσωπικά, κρατάω κάποιες κατά περιόδους συνεργασίες και συζητήσεις μας. Μαζί με άλλους σπουδαίους ανθρώπους των Τεχνών και των Γραμμάτων, βίωσα την χρονική διαδρομή μου, μέσα στο περιβάλλον της δημιουργικής αναζήτησης και θεωρώ πως αυτή είναι και η π ε ρ ι ο υ σ ί α μου.

Κλείνοντας, θα ήθελα να ζητήσω από τις νεότερες γενιές να ψάξουν, να ερευνήσουν το έργο του Μίκη. Θα ανακαλύψουν ένα αεικίνητο και πάντα ζωντανό πνεύμα τού πολιτισμού μας, έναν Ευπατρίδη χρήσιμο για πάντα…

Νότης Μαυρουδής

(7/9/2021)